سکوت ترانزیتی ایران

کمیته ایرانی ICC طرحی را به وزارت راه و شهرسازی ارائه داده که اگر اجرا شود، ایران می‌تواند در ترانزیت منطقه نقش مهمی ایفا کند. حضور هفت کشور آسیایی و دو کشور اروپایی محصور در خشکی در اطراف ایران، موجب شده است که جایگاه این کشور به عنوان پل ارتباطی کشورهای محصور در خشکی به آب‌های آزاد، برای سازمان ملل هم حائز اهمیت باشد و مطالعاتی را نیز در این خصوص ارائه بدهد. بر اساس این طرح ایران می‌تواند در تامین نیاز 9 کشور افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، مغولستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان نقش مهمی را ایفا کند.
اما در این خصوص نقش رقبای ایران را نمی‌توان در این منطقه نادیده گرفت. رقبایی که از تعلل ایران طی سال‌های گذشته استفاده کرده و با سرمایه‌گذاری‌های کلان قصد دارند به هاب منطقه تبدیل شوند. برخی از این کشورها حتی به لحاظ امنیتی نیز در جایگاه مناسبی قرار نگرفته‌اند. اما توانسته‌اند در زمینه جذب سرمایه برای ایجاد کریدور، کارنامه موفقی داشته باشند. این در حالی است که ایران در سال‌های اخیر با شرایط جغرافیایی به مراتب بهتر از آنها، نتوانسته سهمی از این بخش داشته باشد. با بررسی آمار ترانزیت ایران، می‌توان تاثیر انفعال کشور را در این بخش متوجه شد. کاهش ترانزیت کالا در سال 94 نسبت به سال 93 ناشی از تحولات منطقه‌ای در کشور پاکستان و کشورهای عربی در فعالیت‌های سرمایه‌گذاری کریدورهای ترانزیتی است. سکوت ایران در بنادر جنوبی کشور از جمله حد‌فاصل بندرچابهار و مکران، آن منطقه را به منطقه‌ای بکر و دست‌نخورده تبدیل کرده که به‌رغم پتانسیل‌های بالایی که دارد، بلا‌استفاده مانده است. حدود هزار کیلومتر ساحل ایران در مکران، این امکان را به وجود می‌آورد که طبق طرحی مدون، بخشی از این سواحل، بر مبنای معیارهای بین‌المللی به‌صورت 99‌ساله به شرکت‌های بخش خصوصی ایران که توانسته‌اند با شرکت‌های بخش عمومی-‌خصوصی 9 کشور نامبرده، شرکت جوینت ونچر انجام دهند، واگذار شود تا از این راه، سرمایه و انگیزه لازم برای فرهم آوردن زیرساخت نیز به وجود بیاید. البته کارشناسان در آسیب‌شناسی سکوت ایران در قبال سهم‌خواهی ترانزیتی منطقه معتقدند که اقتصاد نفتی در این بخش نیز تاثیرگذار بوده است. چراکه برای تامین درآمدهای کشور نیازی به ایفای این نقش حس نشده و همچنان به دنبال کسب درآمد از طریق فروش نفت و گاز بودند. اما با کاهش درآمدهای نفتی، وقت آن رسیده که به سایر پتانسیل‌های اقتصادی کشور هم نیم‌نگاهی بشود که ایفای نقش کریدوری منطقه از جمله فرصت‌های مورد توجه در شرایط کنونی محسوب می‌شود. پیش از این برخی از اقتصاددانان استفاده از سواحل بکر و اجاره 99 ساله این مناطق به شرکت‌های مشترک را یکی از راه‌های حفظ امنیت کشور عنوان کرده بودند. امنیتی که وزیر اطلاعات نیز اخیراً از آن به عنوان امنیت سفید یاد کرد. حال آنکه در این خصوص نظریه واحدی در کشور وجود ندارد و برخی از افراد با توجه به رویکردهای سیاسی، نه‌تنها این موضوع را حافظ امنیت کشور نمی‌دانند، بلکه تصورشان بر این است که بخشی از کشور را به دست بیگانگان می‌سپارند و از این طریق امنیت موجود را در خطر می‌بینند. این در حالی است که در تمام دنیا کشورها برای حفظ امنیت خود دست به اقدامات مختلف می‌زنند. اما این اقدامات، فرصت‌های اقتصادی را از بین نمی‌برد. از سویی استفاده بهینه از سواحل مکران که اتفاقاً این روزها نقل محافل هم شده است، از پیشنهادهای مطرح‌شده در این طرح است. حال طرح تدوین‌شده در کمیته ایرانی ICC در حال بررسی در وزارت راه و شهرسازی است و قرار است به زودی جلسه‌ای در این خصوص با حضور مسوولان برگزار شود.