نسبت بیمه و توسعه

بیمه به دنبال آن است تا ریسک‌هایی را که به مصرف افراد در طول دوره زندگی‌شان وارد می‌شود به حداقل برساند و مصرفی تقریباً متعادل و یکنواخت را برای افراد فراهم سازد. این ابتدایی‌ترین کارکرد بیمه از منظر اقتصادی است. حال مشکلات و معضلات مختلفی بر سر راه بازارهای بیمه ممکن است وجود داشته باشد که چندان به میزان توسعه‌یافتگی کشورها ارتباطی ندارد و به ماهیت این بازارها بازمی‌گردد. بنابراین باید اقدامات خاصی در این زمینه صورت گیرد که در ادبیات اقتصاد بیمه مفصلاً به بحث گذاشته شده است.

فارغ از این مساله بیمه الزاماتی به لحاظ ساختار سازمانی و نظارتی دارد که هرچه نظام‌مندتر و سازمان‌یافته‌تر باشد، می‌تواند اثربخشی بیشتری از خود برجای بگذارد. از همین رو نحوه نظارت بیمه مرکزی بر بیمه‌ها، نوع قوانین و مقرراتی که از سوی این نهاد وضع می‌شود و نیز نحوه تعامل آنها با سایر نهادهای پولی و مالی کشور از جمله بانک مرکزی و سازمان بورس تاثیر بسزایی در یکپارچه ساختن سیاست‌های بیمه‌ای و درنتیجه افزایش رفاه شهروندان خواهد داشت.

اما اگر کمی فراتر برویم از منظر سیاستگذاری می‌توان به این بازار نگاه کرد و آن هم جایی است که از انواع مختلف بیمه بتوان به گونه‌ای استفاده کرد که به توسعه‌یافتگی هرچه بیشتر بازارهای مختلف در کشورهای در حال توسعه منجر شود. به این منظور ابتدا باید به مراحل توسعه‌یافتگی کشورها دقت کرده و دریابیم در هر فاز، کشورها به کدام بازارها و کدام محصولات بیمه‌ای بیش از پیش نیاز دارند. استفاده از صنعت بیمه دیگر صرفاً برای پوشش ریسک فعالیت‌ها نیست بلکه به منزله یک نوع ابزارمالی تسهیل‌کننده فعالیت‌های اقتصادی (چه کشاورزی و چه صنعتی) می‌تواند قلمداد شود. درواقع بیمه این امکان را برای عاملان اقتصادی فراهم می‌کند تا با فراغ بال بیشتری دست به ارائه محصولات و خدمات بزنند که به نوبه خود به رونق اقتصادی خواهد انجامید.

کارکرد دیگر بیمه می‌تواند در بازارهای مالی و در نقش جایگزین اعتبار و پس‌انداز در نظر گرفته شود. همچنین اگر بیمه‌های مختلفی همچون بیمه عمر و بیمه بازنشستگی را در نظر بگیریم متوجه نقش عمده بیمه در ایجاد پس‌انداز در ایجاد پس‌انداز خواهیم شد. واضح است که یکی از الزامات اصلی رشد اقتصادی، سرمایه‌گذاری است که آن هم اگر سرمایه‌گذاری خارجی را در نظر نگیریم، معمولاً از طریق پس‌انداز حاصل می‌شود. بنابراین بیمه از این طریق نیز می‌تواند به رشد و توسعه اقتصادی کمک کند.

نهایتاً کارکرد دیگر بیمه را در دستیابی به توسعه می‌توان در زمینه سیاست‌های رفاهی مثل بهداشت و درمان و آموزش جست‌وجو کرد. بارزترین مثال این امر بیمه‌های خدمات درمانی است که درمان را برای قشر وسیعی از جامعه با درجات ریسک متفاوت فراهم می‌کند. این امر نیز البته ضرورت‌ها و الزامات خود را دارد که سبب می‌شود دولت‌های مختلف بنا به اولویت‌بندی اهدافی که دنبال می‌کنند سطوح مختلفی از آن را برای شهروندان فراهم سازند.

در پرونده فعلی تلاش کرده‌ایم از منظر ادبیات اقتصادی، نقش بیمه در نیل به توسعه را بررسی کرده، و با بررسی بازارهای مختلف، اثربخشی بیمه در هرکدام از آنها را به ویژه در کشورهای در حال توسعه مورد بررسی قرار دهیم.