عامل توسعه همه‌جانبه

سخنان حسن روحانی، رئیس‌جمهوری در مهاباد موجی از خوشحالی را در میان قومیت‌ها برانگیخت. رئیس‌جمهوری در سخنانی صریح مواضع خود را در مورد مسائل قومیتی اعلام داشته و تاکید کرد که به هیچ عنوان موافق تبعیض در این زمینه نبوده و تلاش خواهند کرد عدالت در بین تمام شهروندان و اقوام ایرانی حاکم شود.

این سخنان آقای روحانی در حالی مورد استقبال بسیاری از مردم قرار گرفته است که ما انتظار چنین برخوردی را داشتیم. به هر حال ایشان با توجه به ریاست قوه مجریه، خود را موظف می‌دانند که مجری قانون اساسی باشند. بنا بر نص صریح قانون اساسی همه اقوام ایرانی با هم برابر بوده و هیچ قومیتی بر دیگری برتری ندارد. به همین دلیل ریاست جمهوری تلاش کرد تا اصول فراموش‌شده و بر زمین‌مانده قانون اساسی به عنوان میثاق ملی را احیا کند. مهم‌تر اینکه، سالیان سال است که این اصول نادیده گرفته شده و بسیاری از قومیت‌های ایرانی با برخی تبعیض‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند.

این نکته را مدنظر قرار دهید که معدودی از اقوام ایرانی ضمن برخورداری از توانمندی گسترده، از دستیابی به مقامات بالای سیاسی دور مانده و نتوانسته‌اند در مدیریت کلان جامعه سهم قابل توجهی داشته باشند و نقش تاثیرگذاری را ایفا کنند. وجود همین تبعیض‌ها موجب شده تا این اقوام نسبت به وجود این وضعیت نه‌چندان مطلوب اعتراض کرده و خواستار رفع آن و اجرای عدالت شوند.

در طول سال‌های پیش، همواره روسای‌جمهور گذشته در قامت مجری قانون اساسی وعده‌هایی را به قومیت‌های ایرانی داده‌اند. اما در مقام عمل و اعمال عدالت بین قومیت‌های ایرانی، موفقیت لازم را نداشتند. با این حال باید به این واقعیت مهم اذعان کرد که آقای روحانی در طول سه سالی که به قدرت رسیدند، بهتر توانستند در جهت رفع تبعیض‌ها اقدام کرده و مساوات را برقرار کنند. امیدواری ما این است که آقای روحانی در این مدت زمان باقی‌مانده از عمر ریاست جمهوری دوره اول خود، بتوانند وعده‌ها را به سرانجام برسانند تا قومیت‌ها نسبت به بهبود وضعیت موجود، بیشتر امیدوار شوند.

این سخنان ریاست جمهوری در واقع پاسخ به یک نیاز ملی بود که در برخی موارد نادیده گرفته شده بود. قومیت‌های متفاوت در ایران یک ملیت واحد را تشکیل می‌دهند. حضور گسترده قومیت‌های متفاوت، این ضرورت را همواره پیش روی بسیاری از تحلیلگران سیاسی قرار می‌دهد که باید به تمام اجزای این ملیت واحد توجه کافی مبذول شده و به نیازهای آنها پاسخ داده شود. به همین دلیل، هر اقدامی که موجبات رنجش و دلخوری قومیت‌های ایرانی را فراهم کند از نظر ما مذموم بوده و باید دلسوزان نظام مانع اجرای چنین اقداماتی شوند.

یکی از مولفه‌های تامین امنیت ملی در جهان امروز، توجه به قومیت‌هاست. به هر حال قومیت‌های متعدد در شرایط حساس و مهم این کشور توانستند نقش مهمی ایفا کرده و سهم خود را در تامین امنیت ایران ایفا کنند. دوران جنگ یکی از مقاطع حساس بود که تمام قومیت‌های ایران که بیشتر در نقاط مرزی ساکن هستند، با حضور گسترده در جبهه‌ها با تمام وجود از ایران دفاع کرده و دین خود را نسبت به این آب و خاک ادا کردند. این ایفای نقش بی‌بدیل و تاثیر‌گذار موجب می‌شود تا همگان به این واقعیت مهم اعتراف کنند که برای ساخت آینده کشور، باید از توان همه قومیت‌ها بهره برد و در صورت غفلت از این نقش مهم این نگرانی وجود دارد که فرآیند توسعه ایران با اختلال روبه‌رو شود و حتی آن را متوقف کند. نکته مهم‌تر اینکه در زمان برنامه‌ریزی برای قومیت‌ها باید ضمن مشارکت دادن آنها در فرآیند توسعه کشور از نظرات آنها نیز بهره گرفت. برنامه‌ریزی برای این مناطق بدون مشارکت فعال و گسترده این افراد ره به جایی نبرده و محکوم به شکست است. پرهیز از چرخه تکرار اشتباه اقتضا می‌کند که اشتباه گذشتگان در مورد قومیت‌ها تکرار نشود.

در این مسیر هر ریاست جمهوری که مردمی‌تر بوده و بیشتر واقعیت‌های جامعه را درک کند بهتر خواهد توانست از توان قومیت‌ها استفاده کند و همین سبب خواهد شد تا جایگاه آن رئیس‌جمهور نزد افکار عمومی ارتقا پیدا کند. در این مسیر نباید به گونه‌ای رفتار کرد که این تفکر در بین قومیت‌ها قوت بگیرد که تنها زمانی به قومیت‌ها توجه می‌شود که لازم است آنها پای صندوق‌های رای حضور یافته و با رای دادن، میزان مشارکت مردم در انتخابات را افزایش دهند تا بدین ترتیب جلوه‌ای از مشارکت ملی گسترده به نمایش گذاشته شود.

سخنان رئیس‌جمهور روحانی ثابت کرد که عزم ایشان برای تحقق عدالت در بین قومیت‌های ایرانی بسیار جدی است. به هر حال آقای روحانی تلاش دارد تا جلوه‌ای از اعتقاد خود را در این زمینه به نمایش بگذارد. البته امیدواری ما این است که این سخنان رنگ واقعیت به خود بگیرد و قومیت‌های ایرانی نه در حرف بلکه در عمل بتوانند در مدیریت کلان جامعه نیز نقش مهم خود را ایفا کنند. انتظار می‌رود که قومیت‌ها بیشتر بتوانند در مناصب مدیریتی کلان دولت حضور داشته باشند. هرچند خوشبختانه در دولت تدبیر و امید برای نخستین بار از توانمندی یک سفیر سنی‌مذهب بهره گرفته شد که باید آن را به فال نیک گرفت.

این کار یک اقدام مثبت به شمار می‌رود. هرچند برخی از مخالفان تلاش دارند تا مسائل معیشتی و اقتصادی را پاشنه آشیل دولت معرفی کنند و تلاش داشتند تا موجی از نارضایتی را در بین اقوام ایرانی به وجود بیاورند. اما استقبال قومیت‌های کرد و بلوچ و‌... از سخنان رئیس‌جمهوری نشان داد که تحقق عدالت اجتماعی به مراتب مهم‌تر بوده و برای مردم در اولویت است.

ضرورت تحقق عدالت اجتماعی ایجاب می‌کند که برخی از مسوولان تنگ‌نظری را کنار گذاشته و بیشتر از توان قومیت‌ها بهره بگیرند. متاسفانه برخی از مسوولان با نگرانی‌های بی‌اساس از توانمندی قومیت‌ها به بهانه‌های متعدد استفاده نمی‌کنند در حالی که آنها باید این نکته را مدنظر قرار دهند که این اقدام آنها برخلاف منافع ملی بوده و موجب سرخوردگی می‌شود. اولویت تامین منافع ملی ایجاب می‌کند که همه قومیت‌ها در مدیریت ملی نقش ایفا کرده و بتوانند نظرات خود را مطرح کنند. هر فرد یا جریانی که بخواهد منافع ملی و قومیت‌ها را در برابر هم قرار دهد نه تنها به این کشور خدمت نکرده است بلکه خیانتی آشکار را مرتکب شده که باید محاکمه شود.

مشارکت دادن همه قومیت‌ها در اداره کشور سبب خواهد شد تا بسیاری از دشمنان کشور دیگر نتوانند به شکاف بین حکومت و قومیت‌ها دامن زده و از این موضوع به نفع خود سوءاستفاده کنند. به هر حال وجود چنین شکاف‌هایی منجر به نارضایتی شده و دولت باید با تدبیر، اقداماتی را در راستای رفع این شکاف‌ها انجام دهد تا جلوه‌ای از همبستگی ملی به نمایش گذاشته شود.

نکته مهم‌تر این است که در صورت افزایش مشارکت سیاسی و اجتماعی قومیت‌ها، بستر گسترده‌تری برای مشارکت اقتصادی آنها فراهم خواهد شد. در چنین شرایطی بسیاری از سرمایه‌داران کرد و بلوچ و‌... کار صنعتی و تولیدی خود را در درون کشور آغاز می‌کنند یا آن را توسعه می‌دهند و از مواهب چنین رویکردی، همه مردم متنفع شده و بیکاری کاهش یافته و بسیاری به کار مشغول خواهند شد. در شرایطی که کشور در دوران پسابرجام قرار دارد بهتر است تا حاکمیت راهکاری مناسب را لحاظ کند تا قومیت‌های ایرانی احساس مشارکت و همدلی بیشتری کرده و چرخ اقتصادی این کشور بهتر بچرخد. تحقق این مهم در گرو این است که تمام اجزای ایران دست به دست هم بدهند و برای توسعه همه‌جانبه ایران تلاش کنند. در این صورت می‌توان به راحتی به رشد اقتصادی پیش‌بینی‌شده دست یافت و عقب‌ماندگی گذشته در دوران احمدی‌نژاد را جبران کرد. امید است که بستر تحقق خواسته‌های قومیت‌های ایرانی که همانا برقراری عدالت است هرچه زودتر فراهم شود.