دو روی سکه

افزایش سن ازدواج نه‌تنها در ایران بلکه در تمامی کشورهای دنیا مساله‌ای مهم است و مطالعات زیادی در مورد دلایل و نتایج افزایش سن ازدواج انجام شده است. در اغلب این مطالعات شرایط اقتصادی یک عامل کلیدی در افزایش سن ازدواج عنوان شده است زیرا امکان اشتغال و کسب درآمد را از افراد گرفته است. موسسه مطالعاتی پیو اعلام کرد یکی از دلایل افزایش سن ازدواج شرایط اقتصادی در سال ۲۰۰۸ میلادی تا‌کنون بوده است. در سال‌های اخیر که بیکاری در دنیا رشد کرده است نرخ ازدواج رشد چندانی نداشته است و با افزایش نرخ طلاق در میان بزرگسالان کشورهای توسعه‌یافته و اقتصادهای صنعتی، شمار بزرگسالانی که هنوز متاهل هستند، کاهش یافته است. اهمیت تاثیر شرایط اقتصادی در کاهش نرخ ازدواج به اندازه‌ای زیاد است که مطالعاتی با عنوان رکود اقتصادی و افزایش سن ازدواج در آمریکا و اتحادیه اروپا انجام شده است. البته در اغلب این مطالعات رابطه معنادار و طولانی‌مدتی بین رکود اقتصادی و افزایش سن ازدواج مشاهده نشده است زیرا روند افزایش سن ازدواج در دنیا از سال ۱۹۶۰ میلادی تا کنون به طور مداوم ادامه داشته است و در این بازه زمانی هم رونق در اقتصاد دنیا مشاهده شده است و هم رکود. اما تاثیر کوتاه‌مدت این عامل را نمی‌توان نادیده گرفت زیرا با ایجاد بحران اقتصادی و بیکاری امکان تامین معاش و آغاز زندگی مشترک کمتر می‌شود و جوانانی که با مشکلات مالی مواجه می‌شوند، زندگی مشترک بدون ازدواج را ترجیح می‌دهند. در این وضعیت آنها تمامی هزینه‌های زندگی را تقسیم می‌کنند و هیچ‌یک مسوولیتی در برابر دیگری ندارد.
موسسه پیو در این زمینه می‌نویسد: بحران اقتصادی در آمریکا که باعث بیکار شدن شمار زیادی از زنان و مردان شده است مانعی جدی در مسیر ازدواج و زندگی مشترک در این کشور است. این وضعیت در سال‌های اخیر در اروپای غربی هم مشاهده شد و بسیاری از کشورهای در حال توسعه هم شاهد این بحران بوده‌اند.
یکی دیگر از عواملی که باعث افزایش سن ازدواج شده است، افزایش سطح تحصیلات در جامعه و افزایش فرصت‌های شغلی برای زنان است که به این قشر اجازه می‌دهد تا در جامعه حضور مستمر داشته باشند و بدون داشتن دغدغه‌های خانوادگی تنها و تنها به پیشرفت شغلی خود فکر کنند. همین مساله سبب شده است زنان ازدواج را به تعویق بیندازند. در سال ۱۹۶۰ میلادی تنها ۴۰ درصد از زنان در آمریکا درآمد مجزا داشتند در حالی که در سال ۲۰۱۴ میلادی تنها ۲۵ درصد از زنان آمریکایی برای تامین هزینه‌های زندگی خود به مردها وابسته بودند و همین مساله موجب بالا رفتن سن ازدواج شده است. در کشورهای در حال توسعه هنوز نرخ اشتغال زنان بسیار کمتر از مردان است ولی شمار زنانی که تحصیلات دانشگاهی دارند و با کمک این تحصیلات به کار مشغول هستند، نسبت به سال ۱۹۶۰ میلادی پنج برابر شده است.
یکی دیگر از دلایل به تعویق افتادن ازدواج هم تغییر فرهنگ ازدواج است. در دنیای کنونی ازدواج در سنین پایین برای اغلب ساکنان کره زمین و به خصوص مردم کشورهای صنعتی امری نادرست است و دلیل این مساله هم عدم استقلال فردی است که در سن پایین تن به ازدواج می‌دهد و ممکن است به دلیل همین عدم استقلال با مشکلات زیادی مواجه شود. این تغییر فرهنگ در تمامی کشورهای دنیا به طور یکسان دیده می‌شود. به عنوان مثال اخیراً دولت مصر اعلام کرد سن ازدواج در این کشور نسبت به سال ۲۰۰۰ میلادی دو سال بالاتر رفته است و این مساله در ایران و هند هم مشاهده شده است. در دهه ۱۹۶۰ میلادی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه ازدواج دختران قبل از 18سالگی امری مرسوم بوده است ولی با افزایش آگاهی مردم به تدریج این مساله کاهش پیدا کرد و همین مساله عاملی شد برای تغییر تدریجی فرهنگ ازدواج.

مزایا و معایب
از اصلی‌ترین مزایای به تعویق افتادن سن ازدواج را می‌توان وارد شدن زنان به فعالیت اقتصادی و حضور اثرگذار آنها دانست. حضور این جمعیت پویا در فعالیت اقتصادی زمینه را برای افزایش نرخ رشد اقتصادی فراهم می‌کند و به دنبال آن رونق اقتصادی را به همراه می‌آورد. از طرف دیگر با افزایش سن ازدواج و انتخاب آگاهانه‌تر و افزایش استقلال فکری و اقتصادی افراد در زمان ازدواج، نرخ طلاق هم کمتر می‌شود. طبق مطالعات انجام‌شده توسط موسسه پیو بر روی کشورهای صنعتی، افرادی که قبل از 20سالگی ازدواج می‌کنند بیشترین احتمال جدایی را دارند و با افزایش سن ازدواج ریسک طلاق کمتر می‌شود.
اما این تعویق زمان ازدواج معایبی هم دارد. مهم‌ترین ایراد افزایش سن ازدواج افزایش ریسک نازایی به خصوص برای زنان است که مانع از رشد سالم جمعیت در کشور می‌شود.
البته در برخی از کشورها از قبیل آمریکا سن ازدواج با سن فرزندآوری ارتباطی ندارد. متوسط سن فرزندآوری در آمریکا برای زنان ۲۵ سال است و ۴۸ درصد از زنان اولین فرزند را قبل از ازدواج به دنیا می‌آورند. اما نکته‌ای که در کشوری مانند آمریکا به بحرانی جدی تبدیل شده است، این است که فرزندانی که در خارج از ازدواج به دنیا می‌آیند، بیشتر از دیگران با ریسک فقر، بی‌ثباتی خانوادگی، مشکلات روانی و عدم موفقیت تحصیلی روبه‌رو هستند. از طرف دیگر با بالا رفتن سن ازدواج احتمال به خطر افتادن سلامت جامعه هم بیشتر می‌شود زیرا افراد در طول زندگی خود با شرکای جنسی مختلفی رابطه دارند و همین مساله باعث ابتلا به بیماری‌های مختلفی در آنها می‌شود. مرکز مطالعات بهداشتی آمریکا هم اعلام کرده است احتمال ابتلای افراد متاهل به سرطان و حمله قلبی کمتر از بزرگسالان مجرد است و این نشان می‌دهد که ازدواج سالم مزایای بهداشتی و سلامتی زیادی برای کل کشور دارد.
این مرکز اعلام کرده است مردانی که هر‌گز ازدواج نکرده‌اند بیش از مردان متاهل احتمال مصرف بیش از حد مشروبات الکلی، افسردگی و اعلام نارضایتی از زندگی را دارند. در سال ۲۰۱۵ میلادی ۳۳ درصد از مردان مجرد از زندگی خود احساس رضایت می‌کردند در حالی که این نرخ در میان مردان متاهل برابر با ۵۳ درصد بوده است.

تحصیل‌کرده‌ها کمتر در خطرند
موسسه پیو می‌نویسد: افزایش سن ازدواج در میان اقشار مختلف تفاسیر متفاوتی دارد. افراد تحصیل‌کرده‌ای که در سنین بالاتر ازدواج می‌کنند موفقیت‌های شغلی و خانوادگی بیشتری دارند و رضایت بیشتری از این تصمیم خود دارند در حالی که افراد طبقه کارگر که تنها به دلیل ناتوانی در تامین معاش یا دلایل فرهنگی ازدواج را به تاخیر می‌اندازند آسیب‌های زیادی متحمل می‌شوند.
البته ازدواج زودهنگام یعنی ازدواج قبل از 24 سال هم ریسک‌های زیادی دارد که مهم‌ترین آن عدم ثبات در ازدواج و بالا بودن احتمال جدایی است. افرادی که در فاصله 24 تا 30 سال ازدواج کرده‌اند هم ازدواج‌های با ثبات‌تری دارند و هم در زندگی مشترک خود خوشحال‌تر هستند.

زمان ازدواج مهم است یا کیفیت ازدواج
با وجود اینکه بارها در مورد سن ازدواج صحبت شده است و این تاخیر سن ازدواج به یک مساله مهم تبدیل شده است ولی در مطالعات انجام‌شده توسط مرکز مطالعات سلامت و بهداشت ازدواج در آمریکا آمده است: ازدواج‌های پایداری که باعث تامین امنیت روانی و جسمی زوجین شود و محیطی امن برای فرزندان ایجاد کند، می‌تواند زیرساخت یک جامعه سالم باشد. ‌چنین ازدواج‌هایی بدون شک ارتباط مستقیم با سلامت روانی افراد جامعه دارد و این سلامت روانی در گرو احساس رضایت از زندگی و استقلال مالی و پیشرفت شغلی است. در فضایی که تمامی افراد از نظر مالی استقلال داشته باشند، احتمال خشونت در روابط کمتر می‌شود و جامعه با سرعت بیشتری به سمت سلامت روانی حرکت می‌کند. در چنین فضایی است که افراد آگاهانه انتخاب می‌کنند و آگاهانه به زندگی خود ادامه می‌دهند.
بنابراین افزایش سن ازدواج در میان افراد تحصیل‌کرده مساله نگران‌کننده‌ای نیست زیرا این عده برای ایجاد روابطی پایدارتر و با‌کیفیت‌تر، زمان آغاز رابطه را به تعویق انداخته‌اند.
واشنگتن‌پست افزایش سن ازدواج را بحرانی برای طبقه متوسط و قشر کارگر می‌داند. این قشر آسیب‌پذیرتر هستند و افزایش سن ازدواج یا زندگی مشترک خارج از ازدواج برای این قشر آسیب‌های بیشتری نسبت به طبقات بالای اقتصادی و اجتماعی دارد.

تنها ۵۱ درصد بزرگسالان آمریکا متاهل هستند
در سال ۱۹۶۰ میلادی بالغ‌بر ۷۲ درصد از بزرگسالان در آمریکا متاهل بودند. در این سال پنج درصد از بزرگسالان بیوه بودند و ۹ درصد مطلقه محسوب می‌شدند و تنها ۱۵ درصد بودند که به دلایل مختلف هیچ‌گاه ازدواج نکرده بودند. اما در سال ۲۰۱۵ میلادی تنها ۱۵ درصد از بزرگسالان در آمریکا متاهل بودند و ۲۸ درصد هیچ‌گاه ازدواج نکرده بودند. اما نکته مهم اینجاست که در صورت ادامه این روند ظرف ۱۰ سال آینده کمتر از ۴۶ درصد از بزرگسالان آمریکایی متاهل خواهند بود که بقیه افراد جامعه یا والدینی هستند که به تنهایی فرزندان‌شان را بزرگ می‌کنند یا افرادی هستند که زندگی خارج از ازدواج را انتخاب کرده‌اند. البته پیش‌بینی می‌شود شمار بزرگسالانی که هیچ‌گاه ازدواج نکرده‌اند تا 10 سال آینده به ۳۲ درصد از کل جمعیت بزرگسال آمریکا برسد.
در سال ۲۰۱۰ میلادی شمار ازدواج‌ها در آمریکا پنج درصد نسبت به سال قبل از آن کاهش یافت و در سال ۲۰۱۵ میلادی نرخ کاهش ازدواج نسبت به سال قبل از آن 2 /5 درصد بوده است.
نکته اینجاست که روند نزولی سن ازدواج نه‌تنها در آمریکا بلکه در تمامی کشورهای توسعه‌یافته اروپایی مشاهده می‌شود و در تمامی رده‌های سنی هم یکسان است ولی افراد تحصیل‌کرده آمریکایی کمترین نرخ کاهش ازدواج را در این بازه 60ساله شاهد بوده‌اند در حالی که افراد طبقه پایین اقتصادی و فرهنگی در آمریکا بیشترین نرخ کاهش شمار ازدواج را شاهد بودند. البته اشتغال به تحصیل خود باعث بالا رفتن سن ازدواج می‌شود ولی سهم افراد متاهل تحصیل‌کرده به کل افراد این طبقه بیشتر از سهم افراد متاهل و دارای تحصیلات پایین به کل جمعیت این قشر بود.