تخته‌سیاه نوین

اگر گزینه تحصیل در برخی دانشگاه‌های مطرح دنیا را برای دانشجویان ایران حذف‌شده فرض کنیم، سطح آموزش عالی در دانشگاه‌های ایران، با انحراف از استاندارد بالایی، تفاوت فاحشی را نشان می‌دهد، این را می‌شود از آرزوی دانشجویان عمدتاً شهرستانی برای تحصیل در دانشگاه‌های تهران آموخت، چرا که تمرکز منابع و دسترسی به آموزش باکیفیت در تهران و دانشگاه‌های آن، واقعیتی است که دانشجویان غیربهره‌مند را آزار می‌دهد.
یکی از بهینه‌ترین راه‌هایی که در جهان در خصوص کاهش فاصله میان سطوح کیفی متفاوت آموزش در یک کشور و حتی کشورهای مختلف در پیش گرفته شده است، استفاده از فضای مجازی است. برای اولین بار دانشگاه ام‌آی‌تی با آموزش اینترنتی طرح درس‌های مختلف به صورت «ویدئو‌درس» تجربه موفقی را از خود به‌جا گذاشت. این ایده نه‌تنها امکان بازآموزی برای دانشجویان مختلف را مهیا می‌ساخت بلکه از اختلاف سطح کیفیت آموزش در دانشگاه‌های مختلف نیز می‌کاست. در یکی دو دهه اخیر رونق قابل توجهی در حوزه تدوین «ویدئو‌درس» و انتشار رایگان آن به وجود آمده است. به‌ طوری که دانشگاه مطرحی، طرح درسی را از یکی از استادان به نام خود برای ترویج آن طرح درس و جبران اختلاف سطح آموزش آن با دیگر مراکز آموزش عالی منتشر می‌کند. در ایران اما اوضاع متفاوت است. مراکز آموزش عالی در ایران در این زمینه بروندادی ندارند و دانشگاه‌های کشور تلاشی برای ایجاد آموزش آزاد رایانه‌ای انجام نداده‌اند. از این جهت برای ایجاد رونق، ایجاد نشاط آموزشی و کاستن از نابرابری‌های آموزش دانشگاهی، وب‌سایتی طراحی شده از سوی دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف اقداماتی در این خصوص انجام داده است. وب‌سایت «مکتب‌خونه» به‌عنوان یک موسسه خصوصی اقدام به نشر و به اشتراک‌گذاری فیلم‌های ویدئویی کلاس‌های درسی بهترین دانشگاه‌های ایران کرده است. شعار این موسسه «در دسترس قرار دادن آموزش با کیفیت بالا برای همه فارسی‌زبانان» است. یکی از اصلی‌ترین دانشگاه‌های شرکت‌کننده در پروژه «مکتب‌خونه»، دانشگاه صنعتی شریف است که از آن به عنوان بهترین دانشگاه فنی ایران یاد می‌کنند. در چنین شرایطی مدرسان داوطلب نقش مهمی در فراگیر شدن این موضوع ایفا می‌کنند. در این زمینه همکاری مدرسان دانشگاه‌های برتر برای تولید فیلم‌های آموزشی بسیار مهم و غیرقابل‌انکار خواهد بود. مدیران این سایت این‌گونه خود را معرفی کرده‌اند: «مکتب‌خونه، تیمی کوچک با اهدافی بلندپروازانه است. تمام ویدئوهای آموزشی مکتب‌خونه رایگان در دسترس همه قرار دارد و همه افراد می‌توانند به صورت رایگان از محتوای آموزشی مکتب‌خونه استفاده کنند تا به دلیل محدودیت‌های مالی هیچ فردی از لذت آموزش محروم نباشد.» با وجود این هنوز سازماندهی رسمی برای ایجاد یک سامانه آموزش آزاد رایانه‌ای در کشور وجود ندارد و این سایت تنها با هماهنگی با استادان شروع به فیلمبرداری از کلاس درس این استادان کرده و در پایگاه اینترنتی خود قرار می‌دهد. حالا سوال اینجاست که ایجاد سایتی که طرح درس‌های متنوع از استادان برجسته کشور در رشته‌های مختلف را در دستور کار قرار داده، چگونه مدیریت می‌شود؟ استقبال دانشجویان از شکل‌گیری چنین سایتی چگونه است؟ چرا دانشگاه‌های کشور به چنین فرآیندی روی خوش نشان نداده‌اند؟ بومی‌سازی آموزش با کیفیت بالا تا چه اندازه در کشور جدی گرفته می‌شود؟ تجربه «مکتب‌خونه» چه زمان به دیگر دانشگاه‌ها و وب‌سایت‌ها انتقال پیدا می‌کند و آیا چنین تجربه‌ای با توجه به رایگان بودن آن می‌تواند ادامه‌دار باشد؟