رایگانِ رایانه‌ای

در دنیای امروز، راه‌های زیادی برای تماشای آنلاین برنامه‌های تلویزیونی یا اخبار وجود دارد، ولی اگر بخواهید مشاهده آنلاین برنامه‌های درسی دانشگاهی را تجربه کنید، باید سراغ آموزش آزاد رایانه‌ای بروید.
مشاهده رایگان کلاس‌های درس ویدئویی بسیار آسان‌تر از چیزی است که فکرش را می‌کنید. در سراسر دنیا بهترین دانشگاه‌های دنیا فیلم‌های کلاس‌های درس واحدهای دانشگاهی خود را به طور رایگان در معرض عموم قرار می‌دهند. مشاهده این کلاس‌های ویدئویی،‌ مدرکی به شما ارائه نمی‌کند ولی باعث بالا رفتن میزان اطلاعات و دانش شما می‌شود.
با این حال پیدا کردن این ویدئوها بسیار آسان است؛ سایت‌های متعددی وجود دارد که شما به وسیله آن می‌توانید بهترین ویدئوهای درسی مدنظرتان را پیدا کنید.
ایده به اشتراک‌گذاری آزاد و رایگان در آموزش موضوعی نیست که تازه ایجاد شده باشد. در واقع،‌ مهم‌ترین ویژگی آموزش نشر آن است:‌ «آموزش به اشتراک گذاشتن دانش، بینش و اطلاعات با دیگران است، که با این کار مهارت،‌ ایده و فهم جدید پدید می‌آید.» آموزش آزاد به دنبال افزایش فرصت‌های آموزشی است. این نوع آموزش با استفاده از قدرت اینترنت، اجازه انتشار سریع و رایگان اطلاعات را داده و به مردم سراسر دنیا اجازه می‌دهد به این منابع علمی دسترسی پیدا کنند. ‌
این در حالی است که وب‌سایت «کنسرسیوم بین‌المللی آموزش آزاد» این‌گونه آورده است: «آموزش یک ابزار حیاتی برای فرد و جامعه برای حل چالش‌های موجود و به دست گرفتن موقعیت‌های آینده است. با این حال،‌ تامین آموزش با توجه به ظرفیت پذیرش دانشجوی موسسه‌های آموزشی برتر، محدود شده است. تحولات دیجیتال به‌ویژه اینترنت، راه‌حل بالقوه برای این محدودیت‌ها ارائه کرده است.»
مفهوم آموزش آزاد رایانه‌ای در واقع بخشی از یک حرکت بزرگ‌تر در مورد دسترسی رایگان و بدون محدودیت به دانش است. سایت‌ها دسترسی آزاد به منابع آموزشی اصلی دانشگاه‌های معتبر را فراهم آورده و به مدرسان در رسیدن به اهداف آموزشی و به دانشجویان و خودآموزان امکان استفاده از این منابع را برای پیشرفت علمی خود می‌دهد. مهم‌ترین ویژگی این سایت‌ها رایگان بودن آن است. این رویکرد منجر به کمک در تقویت زیرساخت‌های آموزشی در دانشگاه‌های ارائه‌دهنده این خدمات می‌شود. بدون وجود چنین سایت‌هایی بسیاری از مطالب آموزشی ایجاد‌شده از سوی استادان دروس مختلف با گذشت زمان از بین خواهد رفت. آموزش آزاد رایانه‌ای با ترکیب راه‌های سنتی انتشار و خلق دانش، با تکنولوژی قرن بیست و یکم، ایجاد بستر گسترده‌ای در به اشتراک‌گذاری منابع آموزشی کرده است.
یکی از بنیادی‌ترین اصول اینترنت دسترسی به اطلاعات و به اشتراک گذاشتن آنها به صورت رایگان است. حرکت آموزش آزاد رایانه‌ای برای اولین بار در سال 1999 و از زمانی آغاز شد که دانشگاه توبینگن آلمان به انتشار آنلاین ویدئوهای درسی بر روی سرور چندرسانه‌ای این دانشگاه پرداخت. اما از سال 2002 بود که با آغاز به کار دانشکده مجازی و رایگان متعلق به دانشگاه بسیار مشهور و معتبر موسسه فناوری ماساچوست (MIT)، این‌گونه آموزش‌ها توجه بسیاری را به خود جلب کردند. پس از دانشگاه «ام‌آی‌تی» دیگر دانشگاه‌های معتبر چون «ییل»، «برکلی» و «استنفورد» هم شروع به اشتراک‌گذاری رایگان بسیاری از دروس خود روی اینترنت کردند. و این کار را به طور کل آموزش آزاد رایانه‌ای (OCW) نامیدند.
«ام‌آی‌تی» که اصلی‌ترین ارائه‌دهنده فیلم‌های آموزشی دانشگاهی به شمار می‌رود، به‌عنوان نیروی محرکه کنسرسیوم آموزش آزاد رایانه‌ای به حساب می‌آید. این کنسرسیوم، فعالیت‌های آموزشی آزاد رایانه‌ای را میان دانشگاه‌های مختلف در سراسر جهان سر و سامان می‌دهد.
کنسرسیوم آموزش آزاد با کنار هم قرار دادن بیش از 100 مرکز آموزشی از سراسر دنیا موفق به ایجاد بدنه عمیق و وسیعی از موضوعات آموزشی آزاد با استفاده از مدل به اشتراک‌گذاری شده است. ماموریت این کنسرسیوم پیشرفت آموزش و توانمندسازی افراد در سراسر جهان از طریق فیلم‌های آموزشی است. هر دانشگاه برای عضویت در این کنسرسیوم باید حداقل 10 واحد درسی را به‌صورت آزاد و رایگان ارائه کند. ‌
دلایل زیادی برای به اشتراک‌گذاری فیلم‌های آموزشی وجود دارد. از این دلایل می‌توان به رونق گرفتن کلاس‌های درس مدرسان، یافتن راحت‌تر منابع درسی به وسیله دانشجویان، امکان استفاده چندباره دانشجویان و دیگر افراد علاقه‌مند به یادگیری از فیلم‌های آموزشی و دادن ایده‌های آموزشی و تدریسی به دیگر استادان اشاره کرد. بر اساس بررسی انجام‌شده از سوی محققان علوم کامپیوتر دانشگاه لایپزیگ، با وجود مزایای متنوع، مشکل این موضوع این است که ایجاد و نگهداری اطلاعات نیازمند هزینه و نیروی انسانی بالایی است. ترجمه خوب و موثر به زبان‌های دیگر نیز از مشکلات این پروژه بوده است. به همین دلیل کشورهای مختلف به جای ترجمه این فایل‌ها در پی بومی‌سازی این حرکت درآمده‌اند.
‌ آموزش آزاد رایانه‌ای موسسه «ام‌آی‌تی» از واحدهای درسی سنتی این دانشگاه نشات گرفته و شامل برنامه دروس، ارائه آنلاین و توصیه‌های خوانندگان است که استفاده از آن را برای دیگر دانشکده‌ها آسان می‌سازد.
بر اساس اظهارات چارلز وست، رئیس سابق دانشگاه «ام‌آی‌تی» و بنیانگذار این روش، آموزش آزاد دانشگاه «ام‌آی‌تی» که در رده‌بندی‌های مختلف نظیر «QS» به عنوان بهترین دانشگاه فنی جهان معرفی می‌شود، مطالب درسی از جمله ویدئوی تدریس و سخنرانی استادان برجسته چند هزار کلاس درس خود را به صورت کاملاً رایگان در اختیار عموم قرار داده است. به این صورت هر فردی در هر نقطه‌ای از دنیا با رفتن به سایت این دانشکده مجازی می‌تواند به کلاس‌های درس این دانشگاه دسترسی داشته و از دنیایی از اطلاعات موجود در این ویدئوها استفاده کند.
وست همچنین اضافه کرد: این دانشگاه از ایجاد این پروژه دو هدف را دنبال می‌کرد: اول، فراهم آوردن دسترسی آزاد و رایگان به منابع درسی دانشگاه «ام‌آی‌تی» برای تحصیل‌کننده‌ها، دانشجویان و خودآموزان سراسر دنیا، و دوم، ایجاد یک مدل استاندارد کارا برای دیگر دانشگاه‌ها تا آنها نیز منابع دروس دانشگاهی خود را انتشار دهند.
رئیس سابق دانشگاه ام‌آی‌تی اعلام کرد: آموزش آزاد رایانه‌ای می‌تواند به عنوان نیروی محرک بازار نیز باشد، برای دانشگاهی نظیر «ام‌آی‌تی» بسیار مناسب است که ایده‌ها قبل از اینکه حتی در کتب مرجع انتشار پیدا کنند، به‌سرعت از کلاس‌ها به آزمایشگاه انتقال یابند. دانشگاه «ام‌آی‌تی» پروژه آموزش آزاد رایانه‌ای خود را با هزینه اولیه سالانه 5/7 تا 10 میلیون دلار ایجاد کرد. بر اساس گزارش سایت آموزش آزاد رایانه‌ای دانشگاه «ام‌آی‌تی»، تا پایان سال 2014، ویدئوهای تمام جلسات کلاس‌های درس موجود در این سایت به بیش از 100 واحد درسی رسیده است. بر این اساس مطالب و ویدئوهای آموزشی قرار داده‌شده در سایت، بیش از 170 میلیون بار بازدید شده است. بعد از رونق این شیوه آموزشی، سایت‌های مستقل و خصوصی نظیر آکادمیک ارث، خان آکادمی، ای‌دی ایکس، کورسرا و... با جمع‌آوری ویدئوهای دروس دانشگاهی از دانشگاه‌های معتبر مختلف به دنبال همه‌گیر کردن آموزش رایگان در سراسر دنیا بوده‌اند.
وب‌سایت آکادمیک ارث در 24 مارس 2009 به وسیله ریچارد لودلو، کریس برنر و لئام پیزانو تاسیس شد. این سایت ویدئوهای رایگان کلاس‌های درس از دانشگاه‌های معتبر مختلف نظیر برکلی، یو‌سی‌ال‌ای، میشیگان، هاروارد، ام‌آی‌تی و... را در رشته‌های مختلف روی سایت قرار داده است. ایده ایجاد سایت آکادمیک ارث از سوی لودلو و با مشاهده اتفاقی فیلم کامل یک جلسه از کلاس پروفسور گیلبرت استرانگ استاد ریاضی دانشگاه «ام‌آی‌تی» رخ داد.
در آسیا نیز در اواخر سال 2002 پژوهشگران موسسه ملی آموزش چندرسانه‌ای ژاپن و موسسه فناوری توکیو با بررسی آموزش آزاد رایانه‌ای «‌ام‌آی‌تی»، به منظور توسعه پایلوت این طرح با بیش از 50 واحد درسی در موسسه فنی توکیو اقدام کردند. بعد از ژاپن کشور چین در سال 2003 و توسط دانشگاه جیائوتانگ پکن کنفرانسی در این مورد سازماندهی کرد و در پی آن 12 دانشگاه برای ایجاد این پروژه درخواست دادند.