حقوق مدنی دارندگان عصای سفید چیست؟
داستان یک عصا
ماجرای عصای سفید از سال ۱۹۲۱ آغاز شد که جیمز بیگز، عکاس انگلیسی در اثر تصادف بینایی خود را از دست داد.
ماجرای عصای سفید از سال 1921 آغاز شد که جیمز بیگز، عکاس انگلیسی در اثر تصادف بینایی خود را از دست داد. وی در محله‌ای زندگی می‌کرد که تردد خودروها در آن زیاد بود به همین دلیل برای حفاظت از جانش تصمیم گرفت عصایش را به رنگ سفید دربیاورد تا در شب، از سوی رانندگان بهتر دیده شود. دیری نپایید که کاربرد عصای جادویی بیگز فراگیر شد. پنج هزار نفر از مردم عادی و سربازانی که در جنگ جهانی اول نابینا شده بودند برای آنکه بتوانند با امنیت بیشتر در خیابان‌ها تردد کنند به استفاده از عصای سفید روی آوردند. همزمان در آمریکا کلوپ بین‌المللی لاینز نیز این عصا را به‌طور رسمی معرفی کرد.
عصای نابینایان در ابتدا یک عصای ساده چوبی بود که برای دید بهتر در شب به رنگ سفید در‌می‌آمد. اما این عصا به شکل امروزی، در واقع پس از جنگ جهانی دوم در بیمارستان نظامی «ولی فورگ» به وسیله دکتر ریچارد هوور ابداع شد. در آن زمان تعداد سربازانی که بینایی خود را در جنگ از دست داده بودند افزایش چشمگیری پیدا کرد. دکتر هوور معتقد بود روش‌های قدیمی برای تردد نابینایان در شهرها دیگر کافی نیست و به همین دلیل به فکر ایجاد تغییراتی در عصای مخصوص آنان افتاد. عصایی که هوور طراحی کرد یک عصای پلاستیکی سبک و بلند بود که به پایه طراحی عصای سفید کنونی تبدیل شد و عنوان «پدر تکنیک عصای سبک سفید» را برای هوور به ارمغان آورد. ایده دیگر وی امکان تا شدن عصا بود که آن را از چهار مفصل به یک عصای کوتاه 30 سانتی‌متری تبدیل می‌کرد و سبب می‌شد نگه داشتن آن برای نابینایان راحت‌تر شود.
اکنون با گذشت قریب به 85 سال از ابداع هوور، کمتر نابینایی را می‌توان دید که بدون عصای سفید در خیابان‌ها تردد کند. عصای سفید اینک ابزاری برای نابینایان است که ضمن یاری‌رساندن به آنان در یافتن مسیر و شناسایی موانع فیزیکی راه، به نمادی از استقلال آنان در تردد و انجام امور تبدیل شده است. عصای سفید به تک‌تک شهروندان بینا یادآور می‌شود که نابینایان نیز می‌توانند مانند دیگر افراد، بی‌نیاز از کمک به زندگی اجتماعی خود ادامه دهند. افراد بسیاری به دلیل نقص یا ناتوانی‌های جسمانی از عصا استفاده می‌کنند اما در سراسر جهان تنها عصای سفید است که نماد و نشانه فرد نابینا یا کم‌بینا محسوب می‌شود. این رنگ هنگام عبور از خیابان، یا درخواست کمک یا راهنمایی از فروشندگان، پلیس، رانندگان یا مردم عادی نیز اهمیت زیادی دارد. به نظر می‌رسد این نماد سفید سبب می‌شود حس همدلی و همراهی مردم برای حمایت از افرادی که دچار اختلال بینایی هستند، بیشتر شود.
گرامیداشت صاحبان عصای سفید
در سال 1950، یونسکو و شورای جهانی نابینایان در جلسه‌ای مشترک، قانون «عصای سفید» را بررسی و تصویب کردند و روز 15 اکتبر برابر با 23 مهرماه را «روز جهانی عصای سفید» یا روز جهانی «ایمنی نابینایان» نامیدند. در سال 1963 نیز، انجمن ملی نابینایان آمریکا از فرمانداران 50 ایالت این کشور خواست تا روز 15 اکتبر را روز عصای سفید
(White Cane Safety day) اعلام کنند. یک سال بعد با تصویب لایحه‌ای در کنگره و اعلام رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، روز 15 اکتبر به عنوان روز ملی عصای سفید معرفی شد. اکنون بیش از پنج دهه است که این روز در بسیاری از کشورهای جهان جشن گرفته می‌شود تا دستاوردها و موفقیت‌های نابینایان یا افراد دچار اختلال بینایی مورد تقدیر قرار گیرد و اهمیت و جایگاه عصای سفید به عنوان نماد و پرچم استقلال نابینایان به تمامی مردم یادآوری شود. هدف از روز عصای سفید آشنایی جهان با نابینایی است و درک و باور اینکه افراد نابینا می‌توانند بی‌نیاز از دیگران کار و زندگی کنند و در جامعه حضور فعال داشته باشند.
حقوق نابینایان
به نظر می‌رسد در دهه‌های گذشته و با تلاش‌های سازمان‌ها و مجامع ملی و بین‌المللی نگرش عموم مردم نسبت به معلولیت و معلولان دستخوش دگرگونی‌های مثبت زیادی شده است. این شاید به آن معناست که وقت آن رسیده قانونگذاران و دولتمردان نیز حقوق نابینایان را جدی‌تر بگیرند و برای حمایت از آنان قوانین بیشتر و کارآمدتری تدوین و اجرا کنند. اما فردی که عصای سفید در دست می‌گیرد چه حقوقی دارد؟ شاید بهترین پاسخ این است که حقوق نابینایان نباید با افراد بینا تفاوتی داشته باشد. آنان نیز باید از کودکی شاد، آموزش مناسب، شغل امن، زندگی خانوادگی رضایت‌بخش، اوقات فراغت مفرح، فعالیت‌های اجتماعی و فرصت مشارکت تمام و کمال در جامعه بهره‌مند باشند. آنها نیز مانند سایر مردم نیازمند احترام، اعتماد، عزت و مهر و محبت هستند و از همه مهم‌تر آنکه باید مانند دیگر شهروندان از حقوق انسانی و مدنی برخوردار شوند. به نظر می‌رسد دنیا تا رسیدن به این درک و باور فاصله زیادی دارد. شاید به همین دلیل است که در کشورهای مختلف قوانینی به تصویب رسیده است تا حقوق نابینایان (و دیگر معلولان جامعه) به رسمیت شناخته شود و
مورد حمایت قرار گیرد.
عصای سفید یک نماد بین‌المللی است که به واسطه آن تدوین و رعایت حقوق نابینایان به دولت‌ها و کشورها و تمام مردم جهان توصیه شده است. در سال 1960 دو آمریکایی به نام‌های دکتر ناول پری، ریاضیدان و دکتر هاکوبس تنبروک، که وکیلی مجرب، نویسنده و استاد حقوق بود بیانیه‌ای در خصوص حمایت از حقوق نابینایان صادر کردند. بسیاری از کشورها مفاد این بیانیه را پذیرفته و به‌صورت قانون، تمام یا بخشی از آن را به مورد اجرا گذاشته‌اند. برخی از مواد مهم این قانون (که جزییات آن در کشورهای مختلف متفاوت است) عبارتند از:
۱- دولت موظف است که نابینایان و دیگر معلولان جسمی را تشویق کند تا در تمام امور اجتماعی و اقتصادی دولت شرکت کنند و در نتیجه کار و اشتغال یابند.
۲- نابینایان و دیگر معلولان جسمی، حق استفاده آزادانه از خیابان‌ها و بزرگراه‌ها، پیاده‌روها و سایر مکان‌های همگانی و همین‌طور وسایل حمل و نقل، هتل و اماکن عمومی را دارند.
۳- رانندگانی که با وسایل نقلیه خود از خیابان می‌گذرند، در صورت نزدیک شدن به نابینایی که از عصای سفید یا متالیک دارد، سگ راهنما به همراه دارد یا از بازوبند نابینایی استفاده می‌کند، موظف‌اند که احتیاط لازم را به عمل آورند تا صدمه‌ای به فرد نابینا وارد نشود. البته نداشتن عصا یا سگ راهنما در چنین مراکز و اماکنی ممکن است دلیلی بر بی‌مبالاتی فرد نابینا تلقی شود.
۴- هر شخص یا سازمانی که بخواهد به‌طور غیرمجاز در استفاده شخص نابینا یا معلول از تسهیلات همگانی محدودیتی ایجاد کند، یا اینکه حقوق نابینایان و دیگر معلولان عاقل و بالغ را نادیده بگیرد، باید مجرم شناخته شود.
۵- هر سال، مسوولان دولت باید روز ۱۵ اکتبر را به‌عنوان روز بزرگداشت عصای سفید به نحو شایسته‌ای ارج نهند و اهمیت قانون عصای سفید را مورد بحث قرار دهند. آنها باید از مردم بخواهند که رفتار معقولانه‌ای با معلولان داشته باشند و با همکاری صمیمانه قدم‌های موثری برای آنها بردارند.
۶- دولت موظف است افراد نابینا یا دیگر معلولان جسمی را در بخش‌های دولتی و شعب آن و همین‌طور مدارس دولتی با شرایط مساوی، چون دیگر افراد اجتماع بپذیرد، مگر اینکه معلولیت خاص آنها مانع انجام کار در آن مراکز باشد.
۷- افراد نابینا و دیگر معلولان جسمی، همچون دیگر اعضای جامعه حق دارند در کشور خود بر اساس شرایط و مقررات قابل اجرا برای همه، از خانه‌های مسکونی آماده برای اجاره ماهانه یا سالانه استفاده کنند. البته کسی که ملک خود را به یک نابینا یا معلول اجاره می‌دهد، مجبور نیست به این منظور تغییراتی در خانه‌اش بدهد یا اینکه خود را موظف به مراقبت خاصی در مورد فرد نابینا بداند.
۸- نابینایان و دیگر معلولان حق تام و برابر دارند که از مکان‌ها، مزایا، تسهیلات و امتیازات وسایل حمل و نقل همگانی چون هواپیما، وسایل موتوری، قطار، اتوبوس، اتومبیل‌ها، کشتی و دیگر وسایل نقلیه و هتل، مسافرخانه، مکان‌های عمومی و مراکز تفریحی و مذهبی و دیگر اماکنی که عموم مردم در آنجا جمع می‌شوند، استفاده کنند و اگر در بعضی شرایط محدودیتی وجود داشته باشد این محدودیت باید قانونی و قابل اجرا برای همگان باشد.
۹- هر نابینا یا نیمه‌بینایی حق دارد در اماکنی که در قسمت ۸ آمده است، سگ راهنما را که برای این کار تعلیم دیده است بدون الزام به پرداخت وجه اضافی همراه خود داشته باشد.
در ایران اما تنها قانونی که حقوق نابینایان را به رسمیت می‌شناسد، قانون حمایت از معلولان است که در سال 1383 به تصویب رسید و به دلیل نواقص بسیار، بازنگری در آن در دستور کار مجلس و دولت قرار گرفت. در خردادماه سال جاری نیز وزیر کار از تصویب برنامه جامع 66ماده‌ای حمایت از معلولان در هیات دولت خبر داد و گفت بخش‌هایی از این برنامه به صورت لایحه به مجلس شورای اسلامی می‌رود تا به قانون تبدیل شود.
دیدگاه تان را بنویسید