فرصت یا تهدید؟

رشد تکنولوژی از رشد ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی جوامع پیشی گرفته است و در این میان کودکان و نوجوانان آسیب‌پذیرترین اقشار در مواجهه با تولیدات و محصولات صنعتی عصر ارتباطات هستند اما آیا امکان متوقف کردن رشد کودکان بدون تاثیر گرفتن از تکنولوژی امکان‌پذیر نیست؟ پاسخ به این سوال دوپهلو است و نظریه‌های متفاوتی برای مواجهه با آن وجود دارد اما بررسی‌ها حاکی از آن است که نمی‌توان رشد کودکان را بدون تاثیرپذیری از رشد سریع تکنولوژی در نظر گرفت. جامعه در حال رشد نیاز به بهره‌برداری از فرصت‌های موجود در زمان درست آن برای اعضایش دارد.
نرخ نفوذ فناوری‌های جدید به ویژه فناوری‌های موبایلی به قدری در سال‌های اخیر سریع بوده که اکنون در هر مکان و زمانی دسترسی بزرگسالان به دستگاه‌های موبایل وجود دارد و وضعیت در مورد کودکان نیز به همین منوال است.
کودکان امروزه از همان ماه‌ها و سال‌های اولیه رشد تجربه استفاده از اپلیکیشن‌ها و دستگاه‌های موبایلی را دارند. بر اساس تحقیقی که از دانش‌آموزان متولد دهه 90 میلادی صورت گرفته بود، مشخص شد بیش از 70 درصد آنها از 10 سالگی به بعد از تلفن همراه استفاده کردند اما انجام همین تحقیق به تازگی نشان داد 54 درصد از کودکان قرن 21 استفاده از دستگاه‌های موبایلی را بین پنج تا هشت‌سالگی تجربه کرده‌اند اما 10 درصد از آنها نیز در کمتر از یک‌سالگی چنین تجربه‌ای داشته‌اند.
بررسی‌های اخیر حاکی از آن است که 30 درصد اپلیکیشن‌های نصب‌شده روی گوشی‌ها و تبلت‌های والدین مخصوص کاربری کودکان آنهاست و 77 درصد آنها معتقدند استفاده از تبلت میزان آموزش و خلاقیت کودکان را افزایش می‌دهد. در حالی که بسیاری از کاربران شامل کودکان و بزرگسالان از دستگاه‌های موبایلی برای سرگرمی و بازی استفاده می‌کنند، بیش از نیمی از کودکان با سن کمتر از 12 سال از تبلت‌ برای اهداف آموزشی استفاده می‌کنند. آمارهای جالب‌توجه‌تری نیز در این باره وجود دارد به طوری که 90 درصد از دانش‌آموزان مورد تحقیق در تمامی سنین معتقدند تبلت‌ها به مطالعه کارآمدتر آنها کمک می‌کنند و سه‌چهارم دانش‌آموزان تبلت‌ها را به کتاب‌های کاغذی ترجیح می‌دهند. در این میان نقش بزرگسالان در کاربری کودکان نیز اثرگذار است به طوری که 77 درصد والدین معتقدند دسترسی به فناوری‌های موبایلی آسیب به مراتب کمتری نسبت به مزایای آن برای کودکان به دنبال دارد و موجب شده است سطح یادگیری و خلاقیت دانش‌آموزان افزایش نیز بیابد. از سوی دیگر، بررسی‌های صورت‌گرفته از رفتارهای بزرگسالان و کودکان نشان می‌دهد هر دو قشر تقریباً شبیه به هم از گوشی‌های تلفن همراه هوشمند استفاده می‌کنند و نکته جالب توجه اینجاست که در بسیاری از موارد کودکان برای آموزش و استفاده از تکنولوژی به والدین خود آموزش می‌دهند. مرز بین رفتارهای کاربری کودکان و بزرگسالان بسیار باریک شده است و در همین حال کودکان از اینکه از آخرین‌مدل گوشی‌ها یا تبلت‌های هوشمند استفاده کنند، احساس غرور می‌کنند و علاقه دارند هر سال مدل آن را تغییر بدهند. در کنار همه کمک‌های آموزشی تکنولوژی‌های جدید به کودکان و نوجوانان، فقدان آن نیز تاثیر منفی بر روند آموزش آنها دارد به طوری که روند تحصیلی آنها بدون گوشی‌های هوشمند آسیب‌پذیر شده است.
استفاده از تکنولوژی در سر دیگر این ماجرا از نگاه والدین نیز جالب توجه است و آنها بر این باورند که این اتفاق موجب نزدیکی اعضای خانواده به یکدیگر شده است و از شبکه‌های اجتماعی برای ردیابی فعالیت کودکان خود بهره می‌گیرند. با این همه در کنار قانون‌های موجود برای بهره‌مندی از تکنولوژی، فرهنگ‌سازی و همراهی والدین با کودکان زمینه تبدیل تهدیدها و آسیب‌ها به فرصت‌ها را فراهم می‌کند.