غول‌های آینده

ظرف هفته‌های آینده خریداران در سراسر جهان مبالغ هنگفتی را برای خرید آنلاین خواهند پرداخت. در چین روز مجردها در 11 نوامبر است. در آمریکا جمعه سیاه فرا می‌رسد و بقیه نقاط جهان به سمت کریسمس پیش می‌روند. در دهه گذشته تجارت الکترونیکی هر سال 20 درصد رشد داشت و صنایعی از تدارکات گرفته تا کالاهای مصرفی را تکان داد. این تحول عامل و منشأ بسیاری از مناظرات شدیداللحن در آمریکا بود. جایی که از هر 9 شغل یکی در بخش خرده‌فروشی است و تنها سال قبل هزاران مغازه تعطیل شدند.

نکته جالب توجه آن است که خرید آنلاین پدیده‌ای تازه است. سال گذشته 5 /8 درصد از کل خریدهای جزء در جهان از طریق آنلاین صورت گرفت. این سهم در آمریکا به 10 درصد رسید. تاثیر این فرآیند بر جامعه و کسب‌وکارها می‌تواند بسیار بزرگ باشد، نه‌تنها به این دلیل که خرده‌فروشی یک کارفرمای بزرگ است که صنایع زیادی را دربر می‌گیرد بلکه از آن جهت که بزرگ‌ترین پیشگامان آن آقای جک ما و جف بزوس بنیانگذاران علی‌بابا و آمازون نوع جدیدی از یک مجموعه بسیار بزرگ را تشکیل داده‌اند. اکنون این سوال پیش می‌آید که آیا پیدایش این مجموعه به رقابت بیشتر می‌انجامد یا اینکه تقاضا را محدود می‌کند؟

در دو دهه گذشته، علی‌بابا و آمازون خدمات بیشتری را ارائه کردند و حوزه‌هایی از رایانش ابری گرفته تا فیلم‌سازی را تحت پوشش قرار دادند. کسب‌وکار این بنگاه‌ها یکدیگر را تقویت می‌کنند چراکه به احتمال زیاد مشتریان و شرکت‌های بیشتری از سکوهای آنها استفاده می‌کنند و تنوع منابع درآمدی و داده‌ها به رشد بیشتر آنها می‌انجامد. در نتیجه، این دو غول در کانون هر فعالیتی قرار خواهند گرفت. آمازون هر هفته در آمریکا نشان می‌دهد چگونه یک بنگاه نوآور تجارت الکترونیکی می‌تواند یک بازار بزرگ و پخته را به لرزه درآورد. علی‌بابا در چین ثابت کرده است چگونه یک شرکت می‌تواند کسب‌وکار در یک اقتصاد دارای رشد سریع را مجدداً شکل دهد. شاید آنها همه صنایعی را که به آن وارد می‌شوند فتح نکنند اما با گسترش آنها بنگاه‌های دیگر در بخش‌ها و مکان‌های مختلف فرصتی برای تحول پیدا نخواهند کرد.

از یک نظر، این رویداد عامل مثبتی برای رقابت است. سایت‌های تجارت الکترونیکی علی‌بابا و آمازون روش‌های ساده‌تر و ارزان‌تری را در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهند تا بتوانند کالاهایشان را توزیع و خریداران بالقوه را پیدا کنند. تولیدکنندگان محلی می‌توانند غول‌های چندملیتی را به چالش بکشند. مصرف‌کنندگان نیز نفع خواهند برد چراکه آنها می‌توانند در میان محصولات بیشتر و بهتر دست به انتخاب بزنند.

با این حال هرچه سکوهای تجارت الکترونیکی بیشتر رشد می‌کنند نگرانی‌ها در مورد قدرت آنها تشدید می‌شود. به عنوان مثال، آمازون که به سرمایه ارزان و فراوان دسترسی دارد می‌تواند در زمینه‌هایی مانند انبارداری و هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری‌های کلان انجام دهد.

سال گذشته آمازون شرکت غذای کامل را به مبلغ 7 /13 میلیارد دلار خرید. این سرمایه‌گذاری‌ها به همراه حجم وسیع داده‌های مربوط به مشتریان و کسب‌وکارها در سکوی آمازون بدان معناست که رقبا فرصتی برای پیشروی پیدا نخواهند کرد.

رقبای آمازون باید از چین درس بگیرند؛ جایی که رقبای علی‌بابا دست‌به‌دست هم داده‌اند. شرکت تن‌سنت یک بنگاه بازی و پیام‌رسانی به راه انداخت. این شرکت هم‌اکنون کسب‌وکار پرداخت الکترونیک موفقی دارد و بزرگ‌ترین سهامدار جی‌دی‌ دات‌کام (JD.com) رقیب اصلی علی‌بابا در تجارت الکترونیکی به شمار می‌رود. جی‌دی با دیگر بنگاه‌ها و خرده‌فروشان هم همکاری می‌کند. این بنگاه در ماه آگوست اعلام کرد خریداران می‌توانند از طریق بایدو (Baidu) بزرگ‌ترین موتور جست‌وجوگر چین به خرید بپردازند.

رقبای احتمالی آمازون باید مسیری مشابه در پیش گیرند و با یکدیگر مشارکت کنند. به عنوان مثال، وال‌‌مارت که یکی دیگر از سهامداران جی‌دی است از تاکتیک جی‌دی استفاده و محصولاتش را از طریق دستیار صوتی گوگل عرضه می‌کند تا با سایت الکسای آمازون به رقابت بپردازد. فیس‌بوک قصد دارد خرید کالاهایی را که در آگهی‌هایش آمده‌اند تسهیل کند و به‌رغم نگرانی‌های طرفداران حریم خصوصی، گوگل مصرف‌کنندگان را رهگیری می‌کند تا به فروشگاه‌های فیزیکی کمک کند بهترین آگهی‌های آنلاین را به‌ کار گیرند. اما بنگاه‌های آمریکایی هنوز تا رسیدن به همتایان چینی‌شان راه درازی در پیش دارند.

آیا این اقدامات برای تضمین رقابت کافی هستند؟ مقررات‌گذاران باید پویایی بیشتری از خود نشان دهند. احتمال اذغام سازندگان کالاهای مصرفی و خرده‌فروشان هر روز بیشتر می‌شود چراکه آنها تلاش می‌کنند با آمازون به مقابله برخیزند. قراردادهای بین‌ خرده‌فروشان و بنگاه‌های فناوری اوضاع را باز هم پیچیده‌تر می‌سازد.

مراقب غول‌ها باش

دادگاه‌های آمریکا در پرونده‌های مقابله با تراست تمایل دارند فرض کنند کارآفرینان جدید می‌توانند شرکت‌های سودآور موجود را به چالش بکشند. اما تامین مالی بنگاه‌های تجارت الکترونیکی از طریق سرمایه‌های خطرپذیر در آمریکا رو به کاهش است. بخشی به آن دلیل که سرمایه‌گذاران فکر می‌کنند آمازون در هر حال بر بازار مسلط خواهد شد. نشریه اکونومیست بر این عقیده است که مقررات‌گذاران باید تاثیر ادغام‌ها بر کنترل داده‌ها و سهم بازار را ارزیابی و آن را با توانایی و گستردگی کنونی آمازون مقایسه کنند. در این دوران، به نظر می‌رسد قوانین مقابله با تراست همانند بسیاری از دیگر قوانین به بازنگری و به‌روزرسانی نیاز داشته باشد.