بازی با آتش

به خاطر وجود یک رئیس‌جمهور مردد، افغانستان شاهد آن است که درست دو ماه قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری روابط این کشور با ایالات متحده به پایین‌ترین حد خود برسد. اگر حامد کرزی نتواند در مورد باقی ماندن تعدادی از سربازان آمریکا‌یی در کشورش به توافق برسد ناتو باید طبق برنامه تا پایان سال کلیه نیروهایش را از افغانستان خارج کند. بنابراین اگر چه آقای کرزی پس از پایان فرآیند انتخاب جانشینش کنار می‌کشد، غیر‌قابل پیش‌بینی بودنش و تمایل او برای انجام کارهای بزرگ قبل از رفتن منافع آینده کشورش را به خطر انداخته است. اولین نشانه‌های دردسر جدی در نوامبر و در گردهمایی لویی جرگه ظاهر شد که در آن 2500 نفر از رهبران جوامع و بزرگان قبایل جمع می‌شوند. قرار بود در جلسه توافق امنیتی دو‌جانبه‌ای با آمریکا به عمل آید که مطابق آن تعداد اندکی از نیروهای خارجی برای َآموزش دادن و کمک به نیروهای امنیتی افغانستان در آن کشور باقی می‌مانند. بدون حضور این نیروها بسیاری از افغان‌ها نگران آن هستند که کمک‌های خارجی قطع شوند و دولت نتواند در مقابل طالبان مقاومت کند و حتی سقوط کند. مذاکرات پیمان امنیتی دو‌جانبه تقریباً یک سال طول کشید و لویی جرگه با اکثریت آرا آن را تایید کردند. اما آقای کرزی از این موقعیت استفاده کرد و متحدان آمریکایی‌اش را به خاطر شکست‌های متوالی به باد انتقاد گرفت. او شرایط جدیدی را برای امضای پیمان بیان کرد. کرزی همچنین پیشنهاد کرد مسوولیت اجرای آن بر عهده جانشینش قرار گیرد (از نظر قانونی حامد کرزی نمی‌تواند برای دوره بعدی ریاست‌جمهوری را بر عهده گیرد). از آن زمان به بعد آقای کرزی بارها آزادانه ناراحتی‌های خود را ابراز داشته است. او در 25 ژانویه کنفرانسی مطبوعاتی برگزار کرد و در آن بیش از پیش به آمریکایی‌ها حمله کرد. او آمریکاییان را در تلاش برای انعقاد پیمان امنیتی دو‌جانبه به ایجاد جنگ روانی و ایفای نقش«رقیب» و نه «دوست» متهم ساخت. کرزی اصرار کرد آمریکا گفت‌وگوهای جدی صلح را با طالبان آغاز کنند. این پافشاری بر امری غیرممکن صورت گرفت چرا که طالبان در مقابل پیمان امنیتی موضعی کاملاً خصمانه دارند. او اضافه کرد اگر آمریکایی‌ها شرایط او را نپذیرند «می‌توانند هر زمان که بخواهند کشور را ترک کنند و ما هم زندگی خودمان را ادامه می‌دهیم». آقای کرزی پا را از این هم فراتر گذاشت و دو موضوع جدی دیگر را مطرح کرد. اولین موضوع مرگ غیر‌نظامیان در حملات بمباران ناتو در 15 ژانویه در ایالت پروان در شمال کابل بود. موضوع دوم آزاد‌سازی 88 بازداشتی زندان بگرام است که اداره آن سال گذشته به افغانستان واگذار شد. مقامات عصبانی آمریکا می‌گویند 17 زندانی از افراد آزاد‌شده در ساختن بمب‌هایی دست داشتند که باعث مرگ 11 سرباز افغان شدند. آنها همچنین اعتقاد دارند دستان شمار زیادی از بازداشت‌شدگان به خون آغشته است. اما آقای کرزی بگرام را به عنوان مکانی توصیف می‌کند که افراد بیگناه مورد شکنجه و توهین قرار گرفته و به جنایتکاران خطرناک تبدیل می‌شوند. بحث‌های مرتبط با آنچه واقعاً در پروان اتفاق افتاد هم مسموم و هم عجیب بودند. ناتو ادعا می‌کند این ارتش افغان بود که درخواست حمله کرد چرا که سربازانش تحت آتش سنگین طالبان از دو روستا قرار داشتند. ناتو اذعان دارد که غیر‌نظامیانی از جمله دو کودک در حملات کشته شدند اما ادعا می‌کند که زندگی ده‌ها سرباز افغان و تعدادی از مشاوران آمریکایی در خطر بود. یک افغان و یک سرباز آمریکایی نیز کشته شدند. اما گزارش تهیه‌شده توسط آقای کرزی بیان می‌کند که 13 روستایی در جریان بمباران وحشیانه کشته شده‌اند بدون آنکه حتی یک جنگجوی طالبان دیده شده باشد. به عبارت دیگر، آمریکا به ارتکاب یک جنایت جنگی متهم شده است. هنگامی که جراید محلی نشریه نیویورک تایمز صحت گزارش تهیه‌شده توسط یک نماینده ضد‌آمریکایی مجلس را زیر سوال برد دولت چندین نفر روستایی را به کابل آورد تا از ادعایش دفاع کند. این حرکت نتیجه ای معکوس داشت. عکسی منتشر شد که مراسم تشییع جنازه روستاییان کشته‌شده را نشان می‌داد اما رسانه‌ها اعلام کردند عکس به نظر آشنا می‌آید. در واقع این عکس در سال 2009 و در 200کیلومتری ورزقار گرفته شده بود. در میان بهت و حیرت مقامات آمریکایی به نظر می‌رسد آقای کرزی در حال گردآوری فهرستی از حملات شورشیان باشد که به ادعای او آمریکا پشت آنها قرار دارد و آن حملات بخشی از یک توطئه بودند تا دولت او را تضعیف و کشور را بی‌ثبات کنند. ظاهراً این فهرست شامل حمله 17 ژانویه به یک رستوران در کابل می‌شود که در آن 13 شهروند خارجی و حداقل هفت افغان کشته شدند. طالبان بلافاصله مسوولیت آن حمله را بر عهده گرفت. شاید آقای کرزی بخشی از این اظهارات عجیب و غریب خود را باور کند. او که خود را در قصر ریاست‌جمهوری محصور کرده است پذیرای نمایندگان بزرگان سراسر کشور است و نظرات عجیب آنها را گردآوری می‌کند. در 27 ژانویه جیمز کانینگهام سفیر آمریکا در کابل نظرات حامد کرزی را به عنوان «سرشار از توهم توطئه» و «دور از واقعیت» توصیف کرد. تعجب‌آور نیست که رفتار کرزی تاثیری فرسایشی بر واشنگتن داشته باشد. هفته گذشته کنگره آمریکا کمک‌های این کشور به افغانستان را برای سال آینده به نصف رساند، پروژه‌های بزرگ زیر‌ساختاری جدید نیروهای نظامی را متوقف ساخت و پیشنهاد 6/2 میلیارد‌دلاری پنتاگون به منظور افزایش قابلیت‌های حساس نیروهای امنیتی افغان را به دو‌پنجم تقلیل داد. به نظر می‌رسد کاخ سفید این اقدامات را بدون اعتراض پذیرفته باشد. مشخص نیست ناامیدی آقای اوباما از حامد کرزی تا چه اندازه تعهد ایالات متحده در توافق امنیتی را مورد تهدید قرار داده است. او در سخنرانی 28 ژانویه خود گفت در صورت رسیدن به توافق آمریکا در کنار افغان‌ها باقی می‌ماند و نیروهای کوچکی از آمریکا را در آنجا نگه می‌دارد تا به همراه متحدان ناتو نیروهای افغان را آموزش دهند و به آنها در حذف باقی‌مانده نیروهای القاعده کمک کنند. به نظر می‌رسد اوباما به اندرز ژنرال جوزف دانفورد فرمانده ارشد آمریکایی در افغانستان توجه کرده است. ژنرال دانفورد در اقدامی بی‌سابقه روز قبل از سخنرانی به کاخ سفید رفت تا از رئیس‌جمهور بخواهد با باقی ماندن 10 هزار نیروی آمریکایی از سال 2014 در افغانستان موافقت کند. این نیروها به همراه 2000 سرباز دیگر از آلمان و ایتالیا در آنجا می‌مانند. طرح ژنرال دانفورد مورد حمایت چاک هاگل وزیر دفاع، جان کری وزیر امور خارجه، جان برنان رئیس سیا‌ و ژنرال مارتین دمپسی رئیس‌ دفتر مشترک قرار دارد. آنها چنین استدلال می‌کنند که این تعداد حداقل نیرویی است که می‌توانند از خود دفاع کنند و حداقل اهدافی را تحقق بخشند. به منظور قانع کردن اوباما، ژنرال دانفورد پیشنهاد کرد این نیرو به جای 10 سال تصویب‌شده در توافقنامه امنیتی فقط دو سال در افغانستان بماند. این کار به رئیس‌جمهور اجازه می‌دهد تا پس از پایان دوره‌اش در سال 2017 ادعا کند کلیه سربازان آمریکایی را از دو جنگ به خانه باز گردانده است. اما افراد دیگری در کاخ سفید همانند جو بایدن معاون رئیس‌جمهور اعتقاد دارند تعداد این نیروها باید کمتر باشد و فقط به منظور مقابله با تروریسم مورد استفاده قرار گیرند. هرچه امضای این توافقنامه بیشتر به تاخیر بیفتد تعداد نیروها کمتر می‌شود و سرانجام مشاوران نظامی ممکن است گزینه صفر یعنی عدم حضور نیروها را پیشنهاد کنند. امید آمریکاییان و بسیاری از افغان‌ها آن است که حتی اگر حامد کرزی از قبول پیمان‌نامه امتناع کند جانشین او قرار‌داد امنیتی را به امضا رساند. این امید منطقی است. به گفته لطف‌الله نجف‌زاده از خبرگزاری تولو، اکثر وزیران دولت افغانستان روسای نیروهای امنیتی و نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری از پیمان امنیتی دو‌جانبه پشتیبانی می‌کنند. مبارزات انتخاباتی از دوم فوریه آغاز شده و تا دو ماه ادامه می‌یابد. از دید بسیاری از صاحب‌نظران این انتخابات همانند مسابقه درشکه‌سواری بین عبدالله عبدالله وزیر امور خارجه پیشین و سه نفر دیگر است که امیدوارند مورد تایید رئیس‌جمهور کنونی قرار بگیرند. این سه نفر اشرف غانی یکی از مقامات سابق بانک جهانی، زالمی رسول وزیر اسبق خارجه، و قیوم کرزی برادر بزرگ‌تر رئیس‌جمهور هستند. همه آنها در مقایسه با کرزی طرفداری بیشتری از غرب نشان می‌دهند و به اهمیت حضور سربازان خارجی در کشور به منظور کمک به ارتش رو به رشد اما شکننده افغان در مبارزه علیه طالبان واقف هستند. اما نگرانی آنجاست که انتخابات به دور دوم کشیده شود و تا ماه ژوئن برنده تعیین نشود. آن وقت رئیس‌جمهور جدید مجبور خواهد شد تلاش کند دولتی تشکیل دهد که مشروع و توانمند به نظر برسد. این کار ممکن است باعث شود امضای توافقنامه تا اوایل آگوست به تاخیر بیفتد و وضعیتی مبهم ایجاد شود که به فرار سرمایه‌ها و عدم برنامه‌ریزی نظامی بینجامد. فرماندهان آمریکایی و ناتو هنوز عقیده دارند این پیمان قابل تحقق است به شرط آنکه آقای اوباما در مقابل اقدامات تحریک‌آمیز کرزی خویشتنداری کند.