مشکل حشره
چین با غول فین‌تک چه می‌کند؟
چین می‌خواهد گروه آنت را کوچک کند. شاید اقدامی سبک‌تر در حوزه فین‌تک عاقلانه‌تر باشد.
در خصوص تهاجم چین به گروه آنت، هم توضیحات غیرقابل قبول و هم توضیحات قابل احترامی وجود دارد. این غول فین‌تک کمتر از 48 ساعت تا بزرگ‌ترین عرضه اولیه جهان فاصله داشت که مقامات ناظر چین در ماه نوامبر به عنوان اولین دسته اقدامات با هدف کم کردن سرعت رشد این شرکت، دستور لغو این عرضه اولیه را دادند.
این اقدام دولت چین از این نظر غیرقابل قبول است که جک ما، موسس گروه آنت، سخنرانی تندی علیه رهبران چینی داشت و از این جهت قابل احترام است که دولت چین باید این کار را می‌کرد چراکه آنت تهدیدی برای ثبات مالی کشور به حساب می‌آمد. کمااینکه یک روزنامه دولتی اخیراً نوشته بود، آنت آنقدر بزرگ شده که دیگر نمی‌توان جلوی آن را گرفت. توضیح غیرقابل قبول می‌تواند به عنوان مشکل ویژه چین رد شود، مشکلی که بازتابی از سخت‌گیری حزب کمونیست چین علیه سرمایه‌داران بزرگ است. اما توضیح قابل احترام ارزش شنیدن دارد، چراکه چنین چیزی در سطح جهانی نیز طنین‌انداز شده است. اپل، فیس‌بوک و گوگل روزبه‌روز بزرگ‌تر می‌شوند، پرسش این است که چگونه بر هجوم این شرکت‌های بزرگ تکنولوژی در حوزه مالی نظارت می‌شود که آنها تبدیل به غول‌های حوزه مالی نیز شده‌اند.
مهم‌ترین اتهام علیه آنت این است که این شرکت چیزی ارائه می‌دهد که می‌توان از آن به عنوان اعتبارات ویژه مصرف‌کنندگان با خصوصیات تکنولوژیک یاد کرد. مدل آن شناسایی قرض‌دهندگان کوچک (هم افراد و هم کسب‌وکارها) و عرضه آن با اعتبار بانک‌هاست. مشتریان آنت تنها با اپلیکیشن این شرکت تعامل دارند که بسیار ابتدایی است. این شرکت تنها دو درصد ارزش وام‌ها را تامین می‌کند و مابقی آن را از بانک‌ها و شرکت‌های دیگر می‌گیرد. در عوض آنت به عنوان یک نماینده عمل کرده و به‌طور مداوم برای بانک‌ها مشتری جور می‌کند. اما نگرانی اینجاست که همانند بحران وام‌های بدون پشتوانه اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی در آمریکا، آنت به اندازه کافی تحت‌تاثیر این اتفاق قرار نگیرد. چه چیزی آنت را از این وام‌دهی بی‌محابا متوقف می‌کند؟ مقامات نظام مالی چین در حال نوشتن پیش‌نویس قانونی هستند که آنت را موظف می‌کند حداقل 30 درصد از وام‌های اعطایی را خودش تامین کند، موضوعی که این شرکت را مجبور می‌کند سرمایه بیشتری را نزد خود نگه دارد. در 27 دسامبر، بانک مرکزی همچنین به آنت اعلام کرد که به اصل و ریشه خود به عنوان یک شرکت پرداخت با حاشیه سود پایین و کسب‌وکار کم‌ریسک برگردد.
در نگاه اول چنین اقداماتی شاید محتاطانه به نظر برسد. اما موارد متعددی ثابت کرده که گاهی اوقات هر چه رویکرد نظارتی و رگولاتوری سبک‌تر باشد، نتیجه بهتری خواهد داد. برای شروع، همراستایی با وام‌های بدون پشتوانه چندان خوب نیست. اکثر وام‌های آنت کوچک هستند (20 یوآن معادل سه دلار برای هر مشتری) که سررسید آن کوتاه بوده و در بخش‌های بسیاری پخش شده است. بنابراین این وام‌ها به گردش اعتبار ثابتی وابسته است. اگر وام‌های بد تزریق شوند، بانک‌ها می‌توانند تعداد وام‌دهی را کاهش دهند. بنابراین قضیه با بحران وام‌های بدون پشتوانه بسیار متفاوت خواهد بود، وام‌های بزرگی که برای چندین سال داده شد و تمام آنها مربوط به بخش املاک بود.
نکته دیگر این است که به دلیل ماهیت نوپای شرکت‌های فین‌تک، مطالعات دقیق‌تر اثرات این وام‌ها تازه در حال انجام است. این موضوع یک مشکل دیگر را برای مقررات اضافی ایجاد می‌کند: فین‌تک برای اقتصاد خوب است و سخت‌گیری روی آنها ممکن است پتانسیل آنها را محدود کند. در این میان باید به سه نکته توجه کرد. نخست، شرکت‌های فین‌تک تحت قوانین بانک‌ها با وام‌گیرندگان ارتباط برقرار می‌کنند. به صورت طبیعی، بانک‌ها مشتریان باسابقه و بزرگ را ترجیح می‌دهند. اما شرکت‌های فین‌تک دقیقاً برعکس بانک‌ها عمل می‌کنند. هارولد هائو از دانشگاه ژنو و دیگر محققان محاسبه کرده‌اند که آنت از طریق سایت‌های تجارت الکترونیک به 9 /2 میلیون فروشنده وام داده است. آنها دریافتند که 39 درصد از فروشندگان امتیاز اعتباری پایینی دارند و در شهرهایی هستند که بانک‌ها در آنجا وام‌دهی پایین‌تری دارند. این در حالی است که تنها 17 درصد از مشتریان آنت دارای امتیاز اعتباری بالا در بانک‌های با میزان وام‌دهی بالا هستند.
الگوی مشابهی تقریباً در همه‌جا وجود دارد. پژوهشگران بانک تسویه‌حساب بین‌المللی با مطالعه 79 کشور طی سال‌های 2013 تا 2019 به چنین نتیجه‌ای رسیدند. در کشورهایی که رقابت در بخش بانکداری کمتر بوده و بانک‌ها انگیزه کمی برای دنبال کردن مشتریان کوچک‌تر دارند، شرکت‌های وام‌دهی فین‌تک رشد بیشتری کرده‌اند. با این حال در اینجا تبعیض نژادی کمتری نیز وجود دارد. مطالعه بازار رهن آمریکا نشان می‌دهد که میزان درخواست‌های وام ردشده مشتریان اقلیت شرکت‌های فین‌تک با مشتریان سفید برابر بوده و این در حالی است که در بانک‌های سنتی، سیاهان شش درصد بیشتر از سفیدها با رد درخواست مواجه می‌شوند.
با این حال در صورتی که سهم بزرگی از اعتبارات فین‌تک به وام‌های بد تبدیل شوند، مشخص نیست که میزان رضایت از آنها تا چه حد دوام می‌آورد. بنابراین اهمیت نکته دوم، بستر داده‌ها و الگوریتم‌هایی است که وام‌دهی بر اساس آن انجام می‌شود. به عنوان مثال، آنت صدها متغیر را برای مدل اعتباری خود در نظر می‌گیرد، از شبکه دوستان کاربر تا الگوهای مصرفی. پیش از وقوع پاندمی کرونا، نرخ جریمه وام‌های این شرکت به کسب‌وکارهای کوچک دو درصد بود، در حالی که بانک‌ها نرخ شش‌درصدی را ارائه می‌دادند. در مقاله‌ای در سال 2019، جان فراست، عضو سابق هیات‌مدیره ثبات مالی و دیگر اقتصاددانان برای آزمایش این فرضیه که شرکت‌های فین‌تک دارای مزیت اطلاعاتی نسبت به بانک‌ها هستند، وضعیت این شرکت‌ها را در آرژانتین مورد بررسی قرار دادند. نرخ ضرر شرکت تجارت الکترونیک مرکادو لیبره روی وام‌های مشتریان پرریسک 8 /2 درصد بود که تقریباً برابر با نرخ ضرر بانک‌ها روی بهترین مشتریان خود بوده است.
در نهایت، شرکت‌های وام‌دهی فین‌تک نه‌تنها تهدیدی برای اقتصاد نیستند بلکه ممکن است موجب تقویت آنها نیز بشوند. لئوناردو گامباکورتا از بانک تسویه‌حساب بین‌المللی ارزیابی کرده که بیش از دو میلیون شرکت چینی هم از بانک‌های سنتی و هم از آنت وام گرفته‌اند. اعتبار بانکی رابطه تنگاتنگی با قیمت مسکن دارد و ماموران وام‌دهی به آن به عنوان وثیقه و همچنین شاخصی برای سلامت اقتصاد اعتماد می‌کنند. با این حال اعتبار شرکت‌های فین‌تک با قیمت مسکن همبستگی ندارد و در عوض به شاخص‌های سلامت کسب‌وکار نظیر حجم تراکنش وابسته است. در صورتی که میزان وام‌دهی به قیمت مسکن وابسته باشد، رکود بخش مسکن می‌تواند میزان اعتبارات به شرکت‌های کوچک را کاهش دهد و فشار اقتصادی را بدتر کند. در عوض بدون وثیقه مسکن، وام‌دهی شرکت‌های فین‌تک می‌تواند ثبات بیشتری داشته باشد.
دوست یا دشمن؟
هیچ‌کدام از این موارد منکر این موضوع نیست که شرکت‌های فین‌تک ممکن است مشکلات جدیدی به وجود بیاورند. اگر گرفتن اعتبار بسیار آسان شود، ممکن است مصرف‌کنندگان با بدهی شدیدی مواجه شوند. شرکت‌ها ممکن است از داده‌ها سوءاستفاده کنند. رگولاتورها باید نسبت به تقلب و کلاهبرداری هوشیار باشند، موضوعی که چند سال قبل به صنعت وام‌دهی چین به شدت ضربه زده بود. همچنین برای شرکت‌های پیشرو، انحصار یک ریسک جدی محسوب می‌شود. زمانی که آنت به اندازه کافی بزرگ شد، می‌تواند از قدرت بازار خود برای کنار زدن رقبا و سودآوری بیشتر استفاده کند.
صنعت فین‌تک هنوز نوپاست. اگر چه آنت با فاصله بسیار زیادی بزرگ‌ترین شرکت فین‌تک وام‌دهی دنیاست، اما ارزش تمام وام‌های آن کمتر از یک درصد از کل دارایی‌های بانک‌های تجاری چین است. در این مرحله رگولاتورهای محتاط چین نباید آن را نابود کنند، باید فرصت رشد به آن بدهند.
منبع : اکونومیست
