چشم‌انداز مه‌آلود
جنگ تجاری و رشد اقتصادی
پس از استقبال از تیم سنت لوئیس بلوز قهرمان هاکی روی یخ در کاخ سفید در 15 اکتبر، رئیس‌جمهور دونالد ترامپ با افتخار از موفقیت اخیر خود سخن راند: پیمان تجاری احتمالی هفته پیش خود با چین. به بیان ساده طبق این توافق آمریکا دیگر تعرفه تنبیهی برای واردات از چین وضع نمی‌کند به شرط آنکه چین قول دهد محصولات کشاورزی آمریکا به ارزش میلیاردها دلار را خریداری کند. وقتی از او پرسیدند چند میلیارد دلار؟ ترامپ با تاکید گفت: ارقام خیلی بزرگ هستند من گفتم 70، مردم گفتند بسیار خوب 20 باشد و من پاسخ دادم نه 50 خوب است.
آیا این رقم هیچ‌گاه محقق خواهد شد؟ چین دوست ندارد پول زیادی بپردازد یا دیگر عرضه‌کنندگان دوست را از بازار خود محروم کند. همچنین این کشور از آمریکا می‌خواهد تا از وعده عدم وضع تعرفه‌های جدید فراتر رود و حذف تعرفه‌های موجود را آغاز کند. این توافق ممکن است قبل از نوشته شدن با شکست مواجه شود. چه رسد به آنکه رهبران دو کشور آن را در اجلاس ماه آینده همکاری‌های اقتصادی آسیا-اقیانوسیه در سانتیاگو به امضا رسانند.
نبود قابلیت پیش‌بینی مشکل‌آفرین است. علاوه بر تعرفه‌های بالا، ابهام درازمدت در سیاست تجاری به اقتصاد جهان آسیب می‌زند. گیتا گوپیناث (Gita Gopinath) اقتصاددان ارشد صندوق بین‌المللی پول می‌گوید بنگاه‌های تولیدی در مورد هزینه‌کردهای درازمدت احتیاط بیشتری به خرج می‌دهند و خرید ماشین‌آلات و تجهیزات را متوقف ساخته‌اند. هفته گذشته، صندوق پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی جهان را پایین آورد. چشم‌انداز مه‌آلود جنگ تجاری بر هزینه‌کردهای سرمایه‌گذاری تاثیر منفی گذاشته است و از آنجا که ماشین‌آلات، تجهیزات و سایر کالاهای سرمایه‌ای اغلب وارداتی هستند کاهش سرمایه‌گذاری باز هم به تجارت آسیب می‌زند. در مقایسه با رشد 6 /3درصدی سال گذشته، صندوق بین‌المللی پول انتظار دارد امسال رشد اقتصادی جهان فقط سه درصد باشد که کندترین نرخ رشد در دهه پس از بحران مالی جهانی خواهد بود.
انتظار می‌رود رشد اقتصادی آمریکا و منطقه یورو از آنچه صندوق در ماه جولای و قبل از تشدید تنش‌های تجاری پیش‌بینی کرده بود کندتر شود. چشم‌انداز رشد اقتصادی هند نیز به شدت تیره شده و از هفت درصد پیش‌بینی چند ماه قبل به 1 /6 درصد افت کرده است. همچنین پیش‌بینی می‌شود رشد اقتصادی چین در سال 2020 برای اولین‌بار در 30 سال اخیر به کمتر از شش درصد برسد.
صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی هنگ‌کنگ را نیز کاهش داد. در مقایسه با پیش‌بینی 7 /2درصدی رشد اقتصادی در ماه آوریل، اکنون چشم‌انداز اقتصاد آن در میان گازهای اشک‌آور ابهام‌آلود شده و رشد آن فقط 3 /0 درصد پیش‌بینی می‌شود. این ناآرامی‌ها می‌تواند پیمان تجاری شکننده بین آمریکا و چین را از هم بگسلد. مجلس نمایندگان در 15 اکتبر لایحه‌ای را به تصویب رساند که آمریکا را ملزم می‌سازد هر سال خودمختاری هنگ‌کنگ را ارزیابی کند و مقاماتی را که از آن تخطی می‌کنند مجازات کند. چین این اقدام را دخالت در امور خود دانست و واکنش شدیدی به آن نشان داد.
اقتصاددانان صندوق بین‌المللی پول برآنند تا میزان آسیب به اقتصاد جهان در صورت ناکامی توافق فرضی ترامپ و بروز جنگ تجاری را کمی‌سازی کنند. در کمال تعجب تاثیر مستقیم آن نسبتاً اندک است. در مقایسه با جهان بدون جنگ تجاری، تعرفه‌هایی که وضع شده‌اند یا در مسیر وضع شدن قرار دارند تولید ناخالص داخلی آمریکا در سال آینده را فقط 2 /0 درصد کاهش می‌دهند. اما اثرات غیرمستقیم زیان‌بارترند و کاهش اعتماد به کسب‌وکار، کاهش بهره‌وری و کاهش اشتهای ریسک در بازارهای مالی را دربر می‌گیرند. اینها در سال 2020 حدود 6 /0 درصد به تولید ناخالص داخلی آمریکا صدمه می‌زنند. آسیب وارده به چین معادل دو درصد تولید ناخالص داخلی آن خواهد بود.
این ارقام همگی درصد هستند اما ما در مورد اقتصادهای بزرگ صحبت می‌کنیم. اگر پیش‌بینی صندوق درست باشد بروز جنگ تجاری در سال آینده به معنای از دست رفتن حدود 125 میلیارد دلار تولید برای آمریکاست. این هزینه برای چین از 300 میلیارد دلار (با نرخ بازاری تبدیل ارز) فراتر خواهد رفت. این ارقام واقعاً سنگین هستند.
