دشمن خود را بشناسید

در 15 ماه می، خالدالفالح وزیر انرژی عربستان و الکساندر نواک همتای روسی‌اش سه کلمه از گفته‌های ماریو دراگی منجی منطقه یورو را به عاریت گرفتند و بیان کردند «به هر بهایی» رکود بازار جهانی نفت را مهار خواهند کرد. آنها قبل از برگزاری جلسه 25 می اوپک، سازمان صادرکنندگان نفت، وعده دادند کاهش تولید مورد توافق سال گذشته را 9 ماه دیگر و تا مارس 2018 ادامه دهند. این اقدام بهای نفت را به 50 دلار در هر بشکه رساند اما اگر قرار است این جریان ادامه پیدا کند یک عبارت سه کلمه‌ای دیگر اهمیت پیدا خواهد کرد: «دشمن را بشناسید».

در دو سال و نیم گذشته اوپک همواره برای مقابله با سقوط بهای نفت تصمیمات مختلفی اتخاذ می‌کرد اما همیشه توانایی و قابلیت‌های تولیدکنندگان نفت شیل در آمریکا را دست‌کم می‌گرفت. آمریکا عامل شکست اوپک در نبرد شیخ‌ها علیه نفت شیل بود چرا که این کشور توانست برای مقابله با توفان قیمت‌های اندک از تکنیک‌های کارآمدتر مالی استفاده کند. تولیدکنندگان آمریکایی توانستند از بازارهای سرمایه برای گردآوری پول و از بازارهای فیوچر و آپشن برای بیمه کردن خود در مقابل قیمت‌های بسیار اندک بهره ببرند. آنها تولید آینده خود را با قیمتی که این بازارها تعیین می‌کنند به فروش رساندند. کارتل اوپک به تازگی به کارآمدی این راهبرد پی برده اما هنوز نتوانسته راه حلی بیابد.

فناوری شکست هیدرولیکی(فرکینگ)‌آشکارترین چالشی است که تولیدکنندگان نفت شیل پیش روی اوپک قرار داده‌اند. با این فناوری آنها می‌توانند به سرعت و با هزینه کم در مناطقی به حفاری نفتی بپردازند که قبلاً از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نبود. زمانی که اوپک در سال 2014 به این موضوع پی برد تلاش کرد نفت زیادی را به بازار عرضه کند تا رقبا را از صحنه بیرون براند. اقدامی که به بهای هدر رفتن ثروت اعضای اوپک تمام شد. 

اما اوپک از یک تغییر ظریف دیگر غفلت کرده بود. فناوری شکست هیدرولیکی در مقایسه با سرمایه‌گذاری در میادین نفتی زمینی تجارتی قابل پیش‌بینی‌تر است و سرمایه‌گذاران امیدوارند بازگشت سرمایه زیادی داشته باشند. فناوری شیل باعث شد نفت بیشتر به یک کسب‌وکار تولیدی نزدیک شود تا یک کالای تجاری پرطرفدار.

این تغییر باعث شد تامین مالی تولید آسان‌تر شود و تولیدکنندگان بتوانند مازاد جریان‌های نقدی خود را به خوبی مصرف کنند. حامیان کارآمدترین بنگاه‌های شیل سرمایه‌گذاران سهام مالکانه و صندوق‌های بازنشستگی هستند که بازدهی بالا و قابل اتکا را مطالبه می‌کنند. آنها بیشتر ترجیح می‌دهند به منظور حفاظت از آن بازدهی به تامین تولید بپردازند تا اینکه بر سر افزایش دوبرابری بهای نفت تا 100 دلار قمار کنند. حمایت آنها از تولید شفاف و هدفمند است و آنها به سفته‌بازی در کالاهای تجاری وارد نمی‌شوند.

داده‌های موسسه مقرراتی «کمیسیون مبادلات آتی کالاهای تجاری آمریکا» این تحول را تایید می‌کنند. این داده‌ها نشان می‌دهند بخش انرژی و بنگاه‌های غیرمالی معادل ارزش یک میلیارد بشکه نفت و‌ست‌ تگزاس اینتر مدییت (WTI) را در قراردادهای آتی مبادله می‌کنند. این میزان دو برابر حجم معاملات در پنج سال گذشته است و یک‌چهارم بازار را در‌بر می‌گیرد در حالی که در سال 2012 سهم بازاری آن 16 درصد بود. بسیاری از این معاملات تامینی هستند هر چند داده‌ها فقط بخشی از کل را نشان می‌دهند و معاملات دو سویه با بانک‌های بزرگ و تاجران انرژی را در‌بر نمی‌گیرند.

تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک با افزایش تولید در سال گذشته شرایط فعالیت‌ صندوق‌های تامینی را به وخامت کشاندند هر چند آنها از اول ژانویه تصمیم گرفتند تولید را کاهش دهند. این سیاست‌های متناقض باعث شد قیمت نقطه‌ای در مقایسه با قیمت‌های آتی نفت WTI پایین بیاید و منحنی خریدهای آتی به سمت بالا برود. در این حالت تولیدکنندگان نفت شیل انگیزه بیشتری برای فروش تولید آتی خود پیدا کردند و توانستند تولید را افزایش دهند.

افزایش تولید را می‌توان در افزایش شمار دکل‌های حفاری مشاهده کرد. هیچ نشانه‌ای دال بر کاهش تعداد دکل‌ها دیده نمی‌شود. اداره دولتی اطلاعات انرژی آمریکا بیان می‌کند تا سال آینده آمریکا روزانه 10 میلیون بشکه در روز تولید خواهد کرد که از نقطه اوج تولید در آوریل 2015 فراتر می‌رود. این سطح تولید آمریکا را با روسیه و عربستان سعودی هم‌تراز می‌کند. تولیدکنندگان شیل با هزینه عربستان و روسیه سهم بازار را در دست می‌گیرند.

به نظر می‌رسد مداخله‌گران ناامید در پاسخ تلاش می‌کنند منحنی خریدهای آتی را به سمت عقب بکشانند به گونه‌ای که قیمت‌های کوتاه‌مدت از قیمت‌های درازمدت بالاتر بروند. هدف آنها این است که ذخیره‌سازی نفت خام و عادت تامین‌سازی را از بین ببرند. اما نمی‌توان به موفقیت آنها امیدی داشت.

آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید حتی اگر اعضای اوپک و غیراوپکی‌ها قرارداد کاهش تولید را تمدید کنند در نیمه دوم امسال باید کارهای زیادی انجام داد تا هدف الفالح و نواک یعنی کاهش ذخایر نفت خام به میانگین پنج سال اخیر تحقق پیدا کند. این آژانس همچنین بیان می‌کند دو عضو اوپک یعنی لیبی و نیجریه مشمول کاهش تولید نمی‌شوند چرا که آنها به تازگی به خاطر شرایط دشوار داخلی مجبور شدند تولید خود را بالا ببرند. این شرایط ممکن است تاثیر تلاش‌های دیگر کشورهای عضو را کم‌رنگ کند.

علاوه بر این، تقاضای جهانی امسال از آنچه انتظار می‌رفت کمتر بود. بنگاه مشاورتی رولند برجر در گزارش خود استدلال می‌کند که تقاضای کشورهای ثروتمند به اوج رسیده و با صنعتی‌شدن کشورهای در حال توسعه از قبیل چین و هند مصرف نفت در آنها کارآمدتر خواهد شد. با این اوضاع در مورد افزایش بیشتر بهای نفت تردیدهایی ایجاد می‌شود.

در نهایت، تولیدکنندگان نفت شیل هم مجازات خواهند شد. کمبود تجهیزات و نیروی کار هزینه‌های تولید را بالا می‌برد. افزایش نرخ بهره اشتیاق سرمایه‌گذاران را سرکوب می‌کند. شور و هیجان غیرمنطقی ممکن است آنها را به تولید بیشتر وادارد و در نتیجه قیمت‌ها سقوط کنند. اما در حال حاضر به نظر می‌رسد عربستان سعودی اوپک را به جنگی وارد کرده است که در آن برنده نخواهد شد. به گفته پی‌یر لاکار از بنگاه پژوهشی LCM، عربستان با چاقو به جنگ تفنگ رفته و از آن بدتر بیشتر از همه خود را زخمی کرده است.