تحت تاثیر دلار

یک هفته معاملاتی دیگر در بازارهای دارایی به اتمام رسید. در هفته‌های اخیر به‌طور کامل، افسار کلیه بازارهای دارایی در اختیار نرخ دلار بوده است و کوچک‌ترین تغییر در نرخ ارز، تعیین‌کننده مسیر آتی بازارهای دارایی بوده است. بورس تهران در هفته گذشته یک هفته تقریباً خنثی را تجربه کرد و به‌رغم افزایش نسبی نماگرها در هفته گذشته، معاملات سهام از رونق چندانی برخوردار نبود. دلار نیز بعد از افزایش ممتد تا سطوح میانی کانال 65 هزار تومان، در روزهای اخیر با عقب‌نشینی از سقف تاریخی همراه شد. به تناسب کاهش در نرخ ارز، ابزارهای معاملاتی بازار طلا و سکه نیز با کاهش قیمت همراه شدند. نفت نیز در ادامه جریان آهسته و پیوسته صعودی خود توانسته مجدداً کانال 90 دلار به ازای هر بشکه را فتح کند.

بازار سهام

افزایش ریسک‌های سیستماتیک در مقاطعی به مهم‌ترین عامل پیشروی معاملات سهام به‌خصوص در بازه زمانی کوتاه‌مدت بدل می‌شود. گاهی اوقات، سایه سنگین ریسک سیاسی، مهم‌ترین عاملی است که جریان معاملات بازار سهام را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد. بازار سهام، یکی از حساس‌ترین بازارها نسبت به ریسک‌های مختلف موجود در اقتصاد کشور است و نمود منفی و مثبت اخبار گوناگون، به سرعت در نماگرهای تالار شیشه‌ای نمایان می‌شود. بازار سهام در هفته‌های گذشته به‌طور کامل تحت تاثیر تنش حادث‌شده در خاورمیانه قرار گرفت و نماگرهای سهامی با کاهش ارتفاع همراه شدند. هر چند دو سه روزی است که بازار سهام رنگ آرامش را به خود می‌بیند و معاملات سهام در دامنه متعادل‌تری پیگیری می‌شود، اما می‌توان گفت که بازار در واکنش به ماجرایی که در حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در سوریه اتفاق افتاد، به نوعی دچار بیش‌واکنشی شد. با فروکش کردن نسبی ابعاد ریسک موجود، بازار به متغیرهای بنیادی پیرامون بهای بیشتری داد و در چند روز اخیر معاملات باثبات‌تری در بازار انجام گرفته است. اما همچنان بازار در کلیت خود با ریسک‌های قابل‌ توجهی دست‌وپنجه نرم می‌کند که یکی از این عوامل شکاف موجود میان دلار بازار آزاد و دلار نیمایی است. به‌‌رغم اهمیت دلار بازار آزاد برای بازار سهام، اما دلار نیما نیز برای شرکت‌های بورسی از اهمیت وافری برخوردار است و شرکت‌های دلاری و صادرات‌محور، با این نرخ دلار خود را در بازار عرضه می‌کنند. بعد از افزایش نرخ تسعیر بانک‌ها از 25 هزار به 40 هزار تومان، خوش‌بینی‌هایی در بازار مبنی بر افزایش نرخ دلار نیمایی شکل گرفته بود که این موضوع با صحبت‌های چند شب قبل محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی در رسانه رنگ باخت. اما می‌توان گفت که هر چقدر هم در برابر افزایش نرخ دلار نیما مقاومت شود و اجازه افزایش نرخ داده نشود، بازار با تاخیر زمانی، افزایش نرخ در بازار آزاد را دستمایه رشد خود قرار خواهد داد. بعد از افزایش نرخ ارز در نیمه دوم سال 1401 نیز همین موضوع به حقیقت مبدل شد. دلار با آغاز مهرماه شروع به حرکت کرد و در آغازین روزهای اسفند آن سال توانست سقف قیمتی 60 هزار تومان را نیز فتح کند. اما حرکت جدی بورس تهران از اسفند آغاز شد و تا میانه‌های اردیبهشت سال گذشته نیز تداوم داشت. یعنی درست در زمانی که نرخ دلار در سقف تاریخی خود قرار گرفته بود، بازار سهام حرکت خود به سمت ارتفاعات بالاتر را آغاز کرد. به هر روی باید دید که بازار سهام با ریسک‌های داخلی و خارجی که روند این بازار را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند، چگونه برخوردی خواهد داشت؟ اما یک سرمایه‌گذار در مواقعی که چنین ریسک‌هایی پدیدار می‌شود، لازم است چه اقداماتی انجام دهد؟ در پاسخ به این سوال می‌توان گفت ریسک کاهش ارزش سرمایه‌گذاری به دلیل تغییرات سیاست و نظام‌های سیاست‌گذاری یک کشور، در ادبیات مالی به ریسک سیاسی مشهور است. این ریسک به انتظارات سرمایه‌گذاران نسبت به آینده سیاسی یک کشور بستگی دارد و کشورهایی که از ثبات سیاسی و اقتصادی بالایی برخوردارند، ریسک سیاسی در آنها پایین است. مواردی همچون بروز یک جنگ ناگهانی یا پایان یافتن آن، انتخاب رئیس‌جمهور جدید یا فوت ناگهانی رئیس‌جمهور و مانند اینها از جمله مواردی است که بازده سرمایه‌گذاری‌ها را تحت ‌تاثیر قرار می‌دهد. بهترین راه برای محفوظ ماندن از ریسک سیاسی آن است که سرمایه‌گذاری‌ها بلندمدت باشد یا در کشورهای مختلفی سرمایه‌گذاری انجام گیرد. سبد سرمایه‌گذاری یا پورتفوی، ترکیب مناسبی از دارایی‌های مالی یا سایر دارایی‌هاست که یک سرمایه‌گذار آنها را به نیت سرمایه‌گذاری خریداری می‌کند. هدف از تشکیل سبد، تقسیم کردن ریسک سرمایه‌گذاری بین چند دارایی است. به این ترتیب سود حاصل از یک دارایی می‌تواند در مواقعی که یکی از کلاس‌های دارایی موجود در پورتفوی سرمایه‌گذار (مانند سهام) در اثر ریسک‌های مختلف وارده با زیان و کاهش ارزش مواجه می‌شود، پورتفوی سرمایه‌گذاری را با یک حاشیه امن همراه کند؛ مثلاً پورتفوی سرمایه‌گذار متشکل از دو کلاس دارایی سهام و طلا باشد. در مواقعی که سایه یک ریسک سیاسی، موجب کاهش قیمت‌ها در بازار سهام شود، دارایی دیگر موجود در پورتفو یعنی طلا می‌تواند یک حاشیه امن برای پورتفو باشد و به وضعیت کلی پورتفو ثبات ببخشد، چون طلا یک دارایی امن است و در مواقعی که ریسک‌های سیاسی و اقتصادی بر آینده اقتصاد جهانی و کشورها سایه می‌افکند، این دارایی با استقبال مواجه می‌شود، پس نتیجه اینکه تشکیل پورتفویی از کلاس‌های دارایی و رعایت اصل تنوع‌بخشی می‌تواند ریسک‌های سرمایه‌گذاری را کاهش دهد و تاثیر اصابت این ریسک را به حداقل برساند.

بازار ارز

با شدت گرفتن ریسک‌های سیستماتیک و ناامنی‌های موجود در خاورمیانه، نرخ ارز در ماه‌های اخیر با افزایش قابل‌توجه همراه شد. نگاهی به سابقه معاملات اسکناس آمریکایی نشان می‌دهد که از ابتدای زمستان سال گذشته روند صعودی در نرخ ارز آغاز شده است و این روند تا چند روز قبل نیز ادامه‌دار بوده است. رشد نقدینگی از یک‌سو و همچنین سرکوب ارزی در نیمه نخست سال گذشته، موجبات فشرده شدن فنر ارزی را فراهم کرد و در نیمه دوم سال و با شروع منازعه‌های خاورمیانه که با آغاز جنگ اسرائیل و فلسطین همراه بود، نرخ ارز به تدریج در مسیر صعودی قرار گرفت. انفجار در کرمان، درگیری‌های مرزی ایران، پذیرفته شدن ترامپ برای انتخابات آبان‌ماه آمریکا و همچنین حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در سوریه نیز عوامل دیگری بودند که سبب شدند دلار در بازار آزاد به صورت افسارگسیخته، با افزایش همراه شود و قله تاریخی 65 هزار و 500تومانی را به ثبت برساند. همان‌طور که گفته شد، حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق، یکی از مهم‌ترین اخباری بود که در روزهای اخیر، بازار ارز را تحت‌الشعاع قرار داد و ترس از اقدام و واکنش متقابل ایران و متعاقباً سرایت آتش جنگ و کشمکش نظامی به کشور، فضای مبهم و غبارآلودی را شکل داد که موج جدیدی از تقاضای سفته‌بازانه را در بازار ارز ایجاد کرد. اما در روزهای اخیر، دلار با عقب‌نشینی از سقف تاریخی همراه شده است. در روزهای اخیر خبری در خصوص خروج نیروهای اسرائیلی از غزه مخابره شد و برخی رسانه‌های عرب‌زبان مدعی شدند که خروج این نیروها در راستای توافق با ایران برای عدم اقدام متقابل از سوی ایران صورت گرفته است و همین موضوع، از تقاضا در بازار ارز کاست و سبب شد تا دلار با عقب‌نشینی دو‌کانالی از کانال 65 هزار به 63 هزار تومان عقب‌نشینی داشته باشد.

بازار طلا و سکه

افزایش نرخ ارز در بازار آزاد، موج جدیدی از تقاضا را در بازارهای دارایی ایجاد کرد و در این اثنی، بازار طلا و سکه، داغ‌ترین و مورد توجه‌ترین بازار در بین بازارهای دارایی داخلی کشور بوده است. قیمت‌ها در بازار طلا و سکه از نرخ دلار در بازار آزاد و نرخ اونس طلا در بازارهای جهانی تبعیت می‌کند. در ماه‌های اخیر هم نرخ ارز با افزایش قابل‌ توجهی همراه شده و هم بهای اونس در بازار جهانی صعود قابل‌ توجهی را تجربه کرده است. عوامل یادشده به همراه موج جدیدی از تقاضا که در راستای شعله‌ورشدن مجدد انتظارات تورمی در کشور شکل گرفت، سطح قیمت‌ها در بازار طلا و سکه را به سطوح تاریخی پرتاب کرد. این موضوع خود را در افزایش حباب کلیه ابزارهای خانواده طلا و سکه نیز نشان داد و قطعات مختلف سکه و صندوق‌های طلا حباب قابل‌ توجهی را در روند صعودی اخیر در بطن خود جای دادند. به‌رغم اینکه بهای اونس در بازار جهانی نیز، یکی از عوامل تشکیل‌دهنده قیمت‌ها در بازار طلا و سکه است، اما نرخ ارز، مهم‌ترین پارامتر در تعیین مسیر آتی بازار طلا و سکه است و در چند روز اخیر و با عقب‌نشینی قیمت اسکناس آمریکایی از سقف تاریخی خود، قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نیز با افت همراه شد. با افت‌هایی که در چند روز اخیر در دارایی‌های خانواده طلا و سکه تجربه شد، بخشی از حباب موجود در این ابزارها تخلیه شد. به هر روی می‌توان گفت که طلا در مقطع کنونی به خوبی توانست نقش مفید و امنی را برای سرمایه‌گذاران ایفا کند و ابزارهای معاملاتی این بازار به عنوان یک پناهگاه امن توانستند میزبان سرمایه‌های سیال و سرگردان سطح جامعه باشند و در روزهایی که هر روز پول ملی ارزش خود را از دست می‌داد، جبران‌کننده قسمتی از این کاهش سرمایه افراد باشد.

بازار نفت

قیمت نفت روز سه‌شنبه پس از کاهش امیدها مبنی بر اینکه مذاکرات بین اسرائیل و حماس منجر به آتش‌بس در غزه و کاهش تنش در خاورمیانه شود، افزایش یافت. بهای معاملات آتی نفت برنت با 28 سنت افزایش به 66 /90 دلار در هر بشکه رسید. نفت خام وست تگزاس اینترمدییت آمریکا (WTI) با ۲۱ سنت افزایش به ۸۶ دلار و ۶۴ سنت رسید. دور جدید مذاکرات آتش‌بس اسرائیل و حماس در قاهره روز دوشنبه پایان یافت که منجر به کاهش قیمت نفت برنت در پنج جلسه و اولین کاهش قیمت نفت برنت در هفت جلسه به دلیل احتمال کاهش ریسک‌های ژئوپولیتیکی شد. اما پس از آن، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، روز دوشنبه گفت که تاریخ نامشخصی برای تهاجم اسرائیل به منطقه رفح در غزه تعیین شده است و به امیدهایی که دیروز برای مدت کوتاهی بازار را دربر گرفته بود، مبنی بر اینکه تنش‌های ژئوپولیتیکی در منطقه ممکن است کاهش یابد، پایان داد. حماس اوایل روز سه‌شنبه اعلام کرد که پیشنهاد اسرائیل که از میانجی‌های قطری و مصری دریافت کرده است، هیچ یک از خواسته‌های گروه‌های فلسطینی را برآورده نمی‌کند. اما حماس گفت که این پیشنهاد را قبل از پاسخ به میانجی‌ها بررسی خواهد کرد. تحلیلگران ANZ در یادداشتی نوشتند: واکنش ایران به حمله مشکوک اسرائیل به کنسولگری این کشور در سوریه می‌تواند بازار نفت را پس از حمله حماس به اسرائیل تا حد زیادی به درگیری بکشاند. تهران هفته گذشته اعلام کرد که پس از حمله هوایی که در آن دو ژنرال و پنج مشاور نظامی‌اش در دمشق به شهادت رسیدند، انتقام خواهد گرفت، اگرچه اسرائیل مسئولیت این حمله را بر عهده نگرفته است. داده‌های روز دوشنبه نشان داد که تقاضای سوخت هند در سال مالی 2024 به دلیل مصرف بالاتر بنزین و سوخت جت به بالاترین حد خود رسیده است. انتظار می‌رود بهبود فعالیت‌های تولیدی چین که هفته گذشته اعلام شد، تقاضای سوخت را افزایش دهد. طی این هفته، بازار برای سیگنال‌های بیشتر در مورد جهت‌گیری اقتصادی دو مصرف‌کننده بزرگ نفت جهان، اطلاعات مربوط به تورم را دنبال می‌کند.