خوراک خودروهای برقی
چرا تقاضای جهانی برای کبالت افزایش یافت؟
بیست و هفتمین عنصر جدول تناوبی، فلزی که فقط در پوسته زمین یافت و از طریق گدازگری احیایی تولید می‌شود. فلزی براق، سخت و نقره‌ای‌رنگ که معمولاً به عنوان محصول جانبی استخراج مس و نیکل تولید می‌شود و جمهوری دموکراتیک کنگو قطب اصلی تولید آن است. فلزی که حالا با توجه به اقبال جهانی به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر و اوج‌گیری تولید خودروهای الکتریکی با تقاضای زیادی مواجه شده است. کبالت به‌طور عمده در باتری‌های یون لیتیوم و قابل شارژ مورد استفاده قرار می‌گیرد. باتری‌های لیتیوم یونی که برق خودروهای الکتریکی را تامین می‌کنند به لیتیوم، گرافیت و کبالت، و مواد خام دیگر، نیاز دارند و انتظار می‌رود که تقاضا برای این کالاهای اساسی همچنان در حال افزایش باشد، زیرا تغییر به سمت فناوری‌های پاک در مقیاس جهانی ادامه دارد.
ظهور خودروهای الکتریکی و نیاز شرکت‌های سازنده به باتری‌های قابل شارژ موجب شده تلاش کشورها برای تولید این فلز به شدت افزایش پیدا کند ولی تحلیلگران معتقدند با وجود این افزایش عرضه به‌خصوص از سوی جمهوری دموکراتیک کنگو، شاهد مازاد عرضه در بازار و فشار قیمتی کبالت خواهیم بود. بر اساس برآوردها پیش‌بینی می‌شود استفاده از کبالت تصفیه‌شده در سال 2023 به حدود 210 هزار تن برسد که 24 درصد بیشتر از سال 2022 خواهد بود با این حال پیش‌بینی می‌شود میزان تقاضا با رشدی هشت‌درصدی به 205 هزار تن برسد. کنگو بزرگ‌ترین تولیدکننده کبالت در سراسر جهان است و انتظار می‌رود تولیدات این کشور در سال 2023 سطح 180 هزارتنی را به ثبت برساند که 30 درصد بیشتر از سال 2022 خواهد بود. همچنین برآوردها حاکی از آن است که این کشور آفریقایی در سال 2024 بیش از 225 هزار تن کبالت تولید کند.
در حالی که وضعیت اقتصادی چین و تورم بی‌سابقه در غرب موجب شده تا تقاضای کبالت برای خودروهای برقی و بخش‌های الکترونیک مصرفی و صنعتی تضعیف شود، بنگاه اقتصادی لیبروم پیش‌بینی می‌کند مازاد جهانی کبالت در سال 2023 به 5570 تن و در سال 2024 به 4315 تن برسد. همچنین این شرکت انتظار دارد متوسط قیمتی کبالت در سال میلادی جاری به ازای هر تن 54 هزار و 840 دلار و در سال 2024 حدود 50 هزار و 300 دلار باشد. این در حالی است که میانگین قیمت کبالت در سال 2022 بیش از 63 هزار و 730 دلار بود.
بر اساس تحلیل این شرکت مشاوره اقتصادی، یکی دیگر از عوامل مهم در عملکرد ضعیف کبالت در سال جاری استراتژی صنعت خودرو برقی چین در کاهش هزینه تولید باتری بوده است. و این در حالی است که انتظار می‌رود تولید و فروش خودروهای برقی امسال و سال آینده روندی صعودی داشته باشد. با وجود این تولیدکنندگان باتری چینی در حال تغییر راهبرد خود از استفاده از فرمول نیکل، کبالت و منگنز (NCM) به سمت باتری‌های لیتیومی آهن فسفات (LFP) هستند تا باتری‌های ارزان‌تری تولید کنند. این تغییر استراتژیک به معنای این خواهد بود که تقاضای کبالت مطابق با آنچه پیش از این انتظار می‌رفت، رشد نمایی نخواهد داشت. در خارج از چین، صنعت خودروهای برقی هنوز به باتری‌های LFP دلخوش است و در عین حال به منظور تقویت میزان کیلومتر طی‌شده به ازای هر بار شارژ میزان استفاده از نیکل را در باتری‌ها افزایش و میزان کبالت را کاهش داده است. در سال 2022 باتری‌های LFP بیش از 34 درصد از بازار جهانی باتری خودروهای برقی را در اختیار داشتند که نسبت به سال 2021 رشدی 100درصدی را نشان می‌دهد. بر اساس برآوردهای Rho Motion انتظار می‌رود سهم این نوع باتری در سال 2023 به 37 و در سال 2024 به 39 درصد افزایش پیدا کند.
بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کبالت جهان
بر اساس آمار و ارقام سازمان زمین‌شناسی آمریکا تولید کبالت در دو سال گذشته رشدی چشمگیر داشته و در سال 2022 به 190 هزار تن رسیده که رشد قابل توجهی نسبت به تولید 165 هزارتنی سال 2021 داشته است. اما کدام کشورها در تولید این فلز خاکستری‌رنگ پیشتاز هستند؟
1- جمهوری دموکراتیک کنگو- تولید معادن: 130 هزار تن
جمهوری دموکراتیک کنگو با اختلافی فاحش بزرگ‌ترین تولیدکننده کبالت جهان است و حدود 70 درصد تولید جهانی را در اختیار دارد. این کشور که مدت‌هاست بیشترین میزان استخراج کبالت جهان را دارد و در سال 2022 به تنهایی 130 هزار تن کبالت تولید کرده است.
با افزایش تقاضای کبالت، توجه بیشتری به جمهوری دموکراتیک کنگو جلب شده است. با وجود این استخراج کبالت در این کشور با نقض حقوق بشر به ویژه کودکان کار همراه بوده است. در واکنش به چنین اقداماتی بورس فلزات لندن گام‌هایی جدی برداشته تا از این موضوع اطمینان حاصل کند که تمامی تولیدکنندگان فلزات جهان از دستورالعمل‌های استخراج مسوولانه تبعیت می‌کنند. به همین منظور جمهوری دموکراتیک کنگو در سال 2018 قانون اصلاح‌شده استخراج از معادن را به تصویب رساند و در آن مالیات بر فلزاتی چون کبالت و مس را افزایش داد. در سال 2020 این کشور به منظور کنترل کل زنجیره تامین و تقویت درآمد دولت، یک شرکت دولتی جدید تاسیس کرد تا تمامی کبالت‌های استخراج‌شده از معادن این کشور را خریداری کند. علاوه بر این در نوامبر 2022، شرکت ترافیگورا یک قرارداد 600 میلیون‌دلاری منعقد و اعلام کرد این اقدام شرکت را قادر خواهد کرد تا معدن مکانیزه جدیدی در موتوشی و یک کارخانه فرآوری در کولوزی ایجاد کرده و توسعه معدن و کارخانه فرآوری اتویل در لوبوباشی را تکمیل کند.
این توافق البته مشروط به افزایش سازگاری با اهداف زیست‌محیطی، اجتماعی و حکمرانی خواهد بود. انتظار می‌رود معدن مس-کبالت موتوشی در سه‌ماه پایانی سال 2023 به عنوان سومین معدن بزرگ کبالت جهان شروع به کار کند.
2- روسیه- تولید معادن: 8900 تن
بعد از سقوط در سال 2021، میزان تولید کبالت روسیه در سال 2022 افزایش یافت و به 8900 تن رسید. در حالی که ذخایر کبالت روسیه حدود 250 هزار تن برآورد می‌شود این کشور در تولید با اختلاف زیاد پشت سر جمهوری دموکراتیک کنگو قرار گرفته است. شرکت نورلیسک نیکل از معدنکاران بزرگ روسیه یکی از پنج شرکت تولیدکننده کبالت جهان به شمار می‌آید.
با توجه به افزایش نگرانی‌ها در مورد کبالت کنگو، برخی از خودروسازان خواستار افزایش تولید باتری EV در اروپا شده‌اند. این موضوع باعث شده تا امیدها برای افزایش تولید آتی روسیه بیشتر شود. با وجود این چالش بزرگی که در این زمینه وجود دارد، تداوم جنگ این کشور با اوکراین و تحریم‌های آمریکا علیه این کشور است که تعرفه 45درصدی را بر کبالت روسیه هدف قرار داده است.
3- استرالیا- تولید معادن: 5900 تن
استرالیا شاهد رشد بی‌سابقه‌ای در تولید کبالت در سال 2022 بوده به‌طوری که استخراج این کشور با رشدی 605تنی نسبت به سال 2021 همراه بوده است. همانند بسیاری از کشورهای دیگر، کبالت تولیدشده در استرالیا نیز محصول جانبی فرآیند استخراج مس و نیکل است. معادن نیکل این کشور که در بخش غربی استرالیا واقع شده است اکثراً در محدوده مناطق کالگورلی و لئونورا مستقر هستند. با توجه به افزایش چالش‌های معدنکاران در کنگو سرمایه‌گذاران به دنبال خروج منافع خود از آفریقا هستند و استرالیا کشوری است که اخیراً توجه سرمایه‌گذاران زیادی را به خود جلب کرده است. اگر چه این کشور از نظر تولید در رتبه سوم قرار دارد اما این کشور با ثبت یک میلیون و 500 هزار تن ذخایر کبالت از این حیث در رتبه دوم قرار دارد.
4- کانادا- تولید معادن: 3900 تن
چهارمین کشور تولیدکننده کبالت جهان در سال 2022 کانادا بوده که اگر چه تولیداتش نسبت به سال گذشته کاهش داشته اما توانسته یک پله صعود نسبت به سال 2021 را به ثبت برساند. در سال‌های اخیر برخی از معدنکاران جوان در اونتاریو مشغول استخراج کبالت شده‌اند. این سایت که در نزدیکی مرز کبک قرار دارد در گذشته به دلیل تولید مقادیر زیاد نقره شناخته شده بود. اگرچه بسیاری از شرکت‌ها به تازگی فعالیت خود را در این منطقه آغاز کرده‌اند اما اگر فعالیت‌های آنها موفقیت‌آمیز باشد، تولید کبالت کانادا با رشد چشمگیری مواجه خواهد شد.
5- فیلیپین- تولید معادن: 3800 تن
فیلیپین بزرگ‌ترین تولیدکننده کبالت آسیا و پنجمین در جهان است. تولیدات کبالت این کشور در سال 2022 با رشد اندکی به 3800 تن رسیده است. این کشور آسیایی همچنین یکی از قطب‌های تولید نیکل در جهان محسوب می‌شود. سرنوشت استخراج معادن در فیلیپین برای مدتی مخدوش بود زیرا رودریگو دوترته، رئیس‌جمهور سابق و روی سیماتو، وزیر محیط زیست سابق، خواستار تعطیلی همه معادن در این کشور بر اساس نگرانی‌های زیست‌محیطی شدند. با این حال، به نظر می‌رسید که دوترته در اوایل سال 2021 نظر خود را تغییر داد و در تلاش برای افزایش درآمد دولت، ممنوعیت مجوزهای جدید معدن را لغو کرد. بونگبونگ مارکوس، جانشین او، به وزارت محیط زیست و منابع طبیعی این کشور دستور داده تا دستورالعمل‌ها و پروتکل‌های ایمنی سخت‌گیرانه‌تری را در معادن کوچک و بزرگ اعمال کند. او امیدوار است که عملیات معدنکاری غیرقانونی را دستخوش تغییر کرده تا شرایط ایمن‌تری را برای کارگران فراهم کند.
عرضه و تقاضای کبالت در سال 2023
با وجود افت قیمتی، تقاضای کلی برای کبالت همچنان در مقایسه با سه‌ماه اول سال 2022 افزایش یافته است.
شرکت تحلیلی بازار فلزات اساسی BMI در گزارشی نوشت: «می‌توانیم انتظار داشته باشیم که تقاضای خودروهای برقی و باتری در تمام سه‌ماه سوم سال جاری ادامه داشته باشد. با این حال، رشد تقاضا کاهش یافته است و موجودی‌ها در سراسر زنجیره تامین همچنان به تقاضای پایین‌دستی پاسخ می‌دهند و تقاضای بالادستی را محدود می‌کنند. تقاضای صنعتی برای فلز کبالت در بخش هوا-فضا، به ویژه در آمریکای شمالی، قوی بوده است چرا که آمارهای صنعت افزایش قابل توجهی در سفرهای هوایی پس از آرامش سال‌های 2020 تا 2021 ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا نشان می‌دهد. ویژگی کبالت در مقاومت در برابر دماهای بالا و مقاومت خوب آن در برابر اکسیداسیون، آن را به عنصر مهمی برای سوپرآلیاژها تبدیل کرده است که برای ریخته‌گری ایرفویل‌ها و سایر بخش‌های ساختاری موتورهای توربین جت استفاده می‌شوند.
گزارش BMI می‌گوید: «در حالی که بعید است آلیاژ کبالت با منشأ چینی به تولیدکنندگان آمریکایی فروخته شود، ذخایر آلیاژی که در انبارهای اروپایی نگهداری می‌شود می‌تواند با سود به ایالات متحده صادر شود. روی کاغذ، می‌توان آنها را با آلیاژ ارزان‌تر تولیدکنندگان چینی که از هیدروکسید به عنوان خوراک استفاده می‌کنند، پر کرد. اگرچه الزامات صلاحیت فلزی ممکن است مانع از این معاوضه شود.»
دارتون کامودیتی در بررسی بازار کبالت در سال 2023 بیان می‌کند که با نگاهی به سمت عرضه، تولید معدن کبالت بیشترین افزایش ثبت‌شده خود را در سال 2022 داشته و نسبت به سال قبل رشدی 23درصدی را ثبت کرده است. با این حال پیش‌بینی می‌شود میزان تقاضا با رشدی هشت‌درصدی به 205 هزار تن برسد و این یعنی بازار باید منتظر مازاد عرضه در سطح جهانی باشد.
