توسعه موبایلی

سیمین عزیزمحمدی: توسعه و پیشرفت گوشی‌های هوشمند در کنار رشد روزافزون نفوذ در بین افراد نه‌تنها منجر به تغییر سبک زندگی افراد شده بلکه فرصت بزرگی برای صاحبان کسب‌وکارها بوده تا به منظور تقویت جریان‌های درآمدشان به دنبال توسعه فعالیت خود در بستر اپلیکیشن‌های موبایلی باشند. در واقع، با توجه به نوآوری‌های حوزه اپلیکیشن‌ها و رشد مداوم شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات موبایلی، شرکت‌های صنایع سنتی متوجه خواهند شد که بهره‌مندی از امکانات موبایلی دیگر یک سرمایه‌گذاری اختیاری نیست. به عبارت دیگر، توسعه اقتصاد دیجیتالی و به دنبال آن رشد کسب‌وکارهای مبتنی بر موبایل که اقتصاد اپلیکیشن یکی از پایه‌های اصلی آن است، باعث شده بازاری به ارزش 101 میلیارد دلار در جهان شکل بگیرد. پیش‌بینی می‌شود این رقم با رشد سالانه 29 درصد در سال جاری به 122 میلیارد دلار برسد. چین تقریباً ۴۰ درصد کل مصرف‌کنندگان را در سال ۲۰۱۸ تشکیل می‌دهد.

گزارش اخیر شرکت App Annie نشان می‌دهد در سال 2018، کاربران فروشگاه‌های برنامه موبایلی 101 میلیارد دلار صرف خرید اپلیکیشن کرده‌اند. در واقع، 75 درصد بیشتر از مبلغی که در سال 2016 پرداختند. این در حالی است که بسیاری از کسب‌وکارها اپلیکیشن خود را رایگان در اختیار کاربران قرار می‌دهند. به این ترتیب، در مجموع کاربران موبایل و تبلت، در سال گذشته 194 میلیارد دانلود اپلیکیشن انجام داده‌اند که حدود 65 درصد آن برنامه‌های غیربازی است. در این میان، پردرآمدترین اپلیکیشن غیربازی، برنامه‌های اشتراکی بودند که در صدر آنها نتفلیکس قرار داشت. بر اساس این گزارش، متوسط نرخ جهانی مدت زمانی که هر کاربر صرف برنامه‌های موبایل می‌کند، روزانه سه ساعت است. این رقم در سال 2010 حدود 10 دقیقه بود. در این میان، حدود نیمی از این زمان صرف اپلیکیشن ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی می‌شود. در واقع، کاربران در سال 2018 حدود 720 میلیون ساعت صرف این برنامه‌ها کرده‌اند. همچنین 18 میلیون ساعت زمان صرف اپلیکیشن‌های خرید آنلاین کردند.

امروزه با رشد و توسعه اپلیکیشن‌ها دیگر گوشی هوشمند صرفاً یک ابزار ارتباطی برای برقراری تماس نیست و در واقع، به یک رسانه تبدیل شده است. به ویژه در دنیای دیجیتال امروزی که رسانه‌ها نقش چشمگیری در هدایت روابط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گرفته‌اند و بسیاری از پیام‌های فرهنگی و اجتماعی از طریق شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های موبایلی و... به راحتی و با روش‌های کارآمدی به جوامع منتقل می‌شود. آمار منتشرشده از زمان‌هایی که کاربران صرف برنامه‌های موبایل می‌کنند نیز حاکی از آن بوده که پلت‌فورم‌های موبایلی بستر خوبی برای تبلیغات مختلف هستند و به این ترتیب، در تجارت امروزی، تلفن همراه سهم عمده‌ای از هزینه تبلیغات آنلاین را به خود اختصاص داده است. بر اساس گزارش شرکت App Annie، در سال ۲۰۱۸، تلفن همراه ۶۲ درصد هزینه تبلیغات دیجیتال جهانی را دربر داشت که بالغ بر ۱۵۵ میلیارد دلار است. همچنین در سال ۲۰۱۹ بیش از ۶۰ درصد اپلیکیشن‌ها از طریق تبلیغات درون‌برنامه‌ای کاربردی درآمد کسب خواهند کرد.

در سال ۲۰۱۹، درآمد فروش جهانی اپلیکیشن‌ها در اپ‌استورها پنج برابر سریع‌تر از کل اقتصاد جهانی رشد خواهد کرد. در این میان، بازی‌ها بخش عمده‌ای از این رشد درآمد اپ‌استورها را تامین می‌کنند، چراکه بازی‌های موبایلی نیز در مقایسه با سایر بازی‌های دیجیتالی سریع‌ترین رشد درآمدی را تجربه خواهند کرد و از طرفی نزدیک به 75 درصد کل پرداختی‌های کاربران برای برنامه‌های موبایلی برای بازی‌ها خواهد بود. پرداخت برای اپلیکیشن‌های اشتراکی نیز بیش از دو برابر رشد خواهد کرد.

اقتصاد اپلیکیشن در ایران

همزمان با افزایش نفوذ موبایل در بین کاربران و توسعه اینترنت 3G و 4G، اقتصاد اپلیکیشن نیز در کشور شکوفا شد و فروشگاه‌های اینترنتی در ایران شکل گرفت. به عبارت دیگر، آخرین اطلاعات به نقل از مرکز آمار نشان می‌دهد ۸۸ میلیون تلفن همراه در کشور مشغول به کار است. به عبارت دیگر، ضریب نفوذ تلفن همراه در کشور از مرز ۱۱۰ درصد گذشته هرچند با نرخ کم در حال رشد است. اگرچه در سال‌های اخیر صنایع مختلف کشور به تبعیت از وضعیت کلان اقتصاد کشور، روزهای پرچالشی را پشت سر می‌گذارند، اما صنعت اپلیکیشن شاهد توسعه بازار است. طوری که در آغاز سال تعداد کاربرانی که از بزرگ‌ترین فروشگاه برنامه‌های موبایلی کشور (بازار) استفاده می‌کرده‌اند از مرز 40 میلیون فراتر رفت و کاربران این فروشگاه بیش از 6 /1 میلیارد بار از برنامه‌های موجود دانلود یا به‌روزرسانی انجام داده‌اند. در سال 97 بیش از 15 میلیون تراکنش موفق برای خرید برنامه‌ها، اشتراک و پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای در بازار صورت گرفت. این در حالی بود که در سال 96 تعداد تراکنش‌های موفق حدود 5 /14 میلیون بوده که نسبت به سال 95 حدود 8 /13 و نسبت به سال 94 نیز رشد آن از 60 درصد بیشتر بود.

رشد چشمگیر صنعت برنامه‌های موبایل در کشور، سهم قابل توجه آن در رونق حوزه IT و تاثیر محسوس آن بر اشتغال‌زایی نشان می‌دهد صنعت اپلیکیشن می‌تواند یکی از بازوهای اصلی حل بحران بیکاری در کشور باشد. آمار برآوردی کافه‌بازار نشان می‌دهد تعداد شاغلان مستقیم صنعت برنامه‌های موبایلی در کشور بیش از ۲۰ هزار و ۷۰۰ شغل است. در صورتی که اگر تعداد شغل‌های القایی (مشاغلی که در نتیجه تقاضای بیشتر فعالان صنعت برنامه‌های موبایلی برای صنایع محلی ایجاد شده) در این آمار لحاظ شود، این رقم به عدد ۳۱ هزار شغل می‌رسد. همچنین آمار مربوط به اشتغال غیرمستقیم، افرادی که رشته اصلی فعالیت آنها متفاوت از صنعت برنامه‌های موبایلی بوده و در حال همکاری با این صنعت هستند مانند شاغلان بخش‌های حمل‌ونقل، حمل بار، غذا و خوراکی‌ها، خدمات منزل و خودرو، خدمات پزشکی، فروشگاه‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی، حاکی از ایجاد ۴۹۰ هزار شغل است. گزارش کافه‌بازار از صنعت برنامه‌ها و بازی‌های موبایلی در سال ۹۷ نشان می‌دهد مجموع درآمد خالص توسعه‌دهندگان برنامه‌های موبایلی تا پایان سال گذشته بالغ بر ۲۵۸ میلیارد تومان بود؛ فعالان این بخش از صنعت اپلیکیشن کشور شاهد رشد درآمد ۸۹درصدی در سال ۹۷ بوده‌اند. ۶۳ درصد شاغلان صنعت مدارک دانشگاهی دارند و توسعه‌دهندگانی که به درآمد و نصب فعال بیشتری رسیده‌اند از تعداد شاغلان با مدارک دانشگاهی بیشتری برخوردارند. سهم زنان از شاغلان این صنعت ۲۳ درصد است.

آمار درباره صنعت اپلیکیشن نشان می‌دهد در سال گذشته 132 هزار برنامه موبایلی فعال در بازار وجود داشت. در این میان، رشد نصب اپلیکیشن‌های مالی بیش از سایر برنامه‌ها بوده که حدود 43 درصد اعلام شده است. یکی دیگر از دسته‌های محبوب، دسته خرید بود؛ یعنی برنامه‌هایی که به خرید اینترنتی کالا و خدمات کمک می‌کنند. در پایان سال گذشته بیش از دو هزار برنامه از دسته خرید در دسترس کاربران قرار گرفت. در واقع، کاربران بازار به صورت متوسط یک برنامه از این دسته روی تلفن همراه خود نصب دارند. اپلیکیشن‌های دریافت خدمات سفرهای درون‌شهری و برون‌شهری، یکی دیگر از دسته‌های محبوب کاربران ایرانی است. در پایان سال ۱۳۹۷ بیش از دو هزار برنامه در دسته شبکه‌های اجتماعی در دسترس کاربران قرار داشت. برنامه‌های این دسته تمامی پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی را شامل می‌شود. به‌طور میانگین، هر کاربر بازار 7 /8 برنامه از دسته شبکه‌های اجتماعی روی تلفن همراه خود نصب کرده است.

دوسوم جمعیت ایران فارغ از اینکه در چه رده سنی باشند، روی گوشی‌های خود حداقل یک بازی دارند و در برخی از آنها این تعداد حتی به ۵۰ بازی هم می‌رسد. به عبارت دیگر، ۲ /۶۵ درصد کاربران بازار جزو مشتریان اپلیکیشن‌های بازی این شرکت هستند. در این میان، شش میلیون نفر از کاربران ترجیح می‌دهند فقط بازی خارجی انجام دهند و شش میلیون نیز طرفداران پروپاقرص بازی‌های داخلی هستند. در عین حال، ۱۴ میلیون نفر از کاربران بازار نیز روی گوشی‌های خود همزمان بازی‌های داخلی و خارجی را دارند. محبوب‌ترین بازی موبایلی در بین کاربران بازی داخلی «آمیرزا» است.

زندگی موبایلی

تحولات دیجیتالی در دنیای امروزی تنها در پیشرفت تکنولوژی، بهبود کسب‌وکارها و توسعه اقتصادی خلاصه نمی‌شود چراکه با دگرگونی‌هایی که در روابط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی پدیدار شد، سبک زندگی افراد نیز دستخوش تغییرات زیادی قرار گرفت. اما تا پیش از اینکه پای گوشی‌های هوشمند به زندگی افراد باز شود، این تغییر مشهود نبود. با فراگیر شدن استفاده از این ابزار دیجیتالی، حضور کاربران در شبکه‌های اجتماعی بیشتر شد، خریدهای آنلاین رشد کرد و دیگر کمتر کسی سراغ بازی‌های کامپیوتری می‌رفت چراکه بازی‌های موبایلی به اندازه آنها محبوب بود. در واقع، پیگیری سلایق افراد در فروشگاه‌های اپلیکیشن می‌تواند چشم‌اندازی از جامعه بدهد و یک مرکز داده بسیار خوب برای کسب‌وکارها جهت توسعه بازارشان است. البته رشد بیش از 1500درصدی تبلیغات بر بستر موبایل نیز حاکی از این امر بوده که کسب‌وکارها به اهمیت و پتانسیل اپلیکیشن‌ها در فضای ارتباطی آگاه هستنند.

در شرایط فعلی که اطلاعات حرف نخست را در مدیریت درست می‌زند بی‌تردید تجزیه و تحلیل و گزارش‌های مربوط به رفتار مصرفی مردم در دنیای اپلیکیشن‌ها نه‌تنها می‌تواند به بهبود فضای کسب‌وکارها کمک کند، بلکه در فضای کلان کشور داشتن بررسی گزارش می‌تواند هزینه تصمیم‌گیری درست برای سیاستگذاران را کمتر کند. به هر حال، در حال حاضر که پیام‌رسان‌های بومی از اقبال عمومی برخوردار نیستند و در مقابل آن، فروشگاه‌های اپلیکیشنی داخلی توانستند با وجود رقبای خارجی قدرتمندی مانند گوگل پلی عملکرد خوبی داشته باشند و بیش از 40 میلیون کاربر جذب کنند؛ می‌توانند بستر خوبی برای اجرای برنامه اجتماعی از جمله ارائه آموزش آنلاین به ویژه برای مناطق محروم باشند. در این شرایط، اعتماد به یک پلت‌فورم داخلی امن، ارتقای کیفیت ارائه خدمات به شهروندان، بالا بردن بهره‌وری و کاهش هزینه‌های دولت برای ارائه خدمات عمومی را در پی دارد. اما این امر مستلزم به‌روز کردن و پیشرفت ساختارهای فنی و قانونی است. در گام نخست باید ساختار بازار متناسب با تغییرات تکنولوژی حوزه اپلیکیشن‌ها اصلاح شود که این امر نیازمند انتقال آنها به کانون یک اکوسیستم در حال رشد، تغییر شرایط آنلاین به ترکیب آنلاین با آفلاین (برای ارائه خدمات) و تغییر رویکرد حاکمیتی به پلت‌فورم و اکوسیستم برای شناسایی شکست بازار است. عامل دیگر، سرعت تغییر در تصمیم‌گیری است که این امر نیز مستلزم جلوگیری از مداخله عجولانه، تمرکز بر منافع مصرف‌کننده به‌جای منافع سازنده و حمایت از نوآوری با رویکرد مدیریت هزینه در اقتصاد کل است. به‌کارگیری مجموعه‌ای از اصول سیاست نیز یکی دیگر از موارد مهم در توسعه و اصلاح رویکرد به این بخش از اقتصاد بوده که با توجه به امکان نوآوری بدون مجوزهای قانونی، هدف‌گذاری برای پذیرش فناوری در ارائه اهداف سیاست‌ها و تفکیک کارکردهای اجتماعی و نظارتی در سیاستگذاری میسر است.