ذی‌نفعان وضع موجود

سال‌ها سیاست‌گذاری اقتصادی برپایه کم‌دانشی و ناآگاهی از سازوکارهای اقتصاد که باعث حضور همه‌جانبه دولت در همه عرصه‌های اقتصادی شده، باعث شده بود تا گروه‌های ذی‌نفعی از رانت‌های بازتوزیعی دولت شکل بگیرد. مثلاً گروه‌هایی که به واسطه نزدیکی به دولت و رابطه می‌توانستند وام‌ و تسهیلات کلان بانکی بلندمدت دریافت کنند ازجمله این برندگان بودند. درآمدهای سرشار نفتی در نیمه دوم دهه 1380 و سیاست‌های حامی‌پروری و پوپولیستی دولت باعث قدرت گرفتن این ذی‌نفعان شد که مجاری رانت‌خواری آنها را بیشتر کرد. کم‌کم ادبیات اقتصاد ایران مملو از گروه‌های منافع خاص شد که با عنوان کاسبان تحریم، کاسبان تورم، کاسبان نرخ سود پایین، کاسبان ممنوعیت واردات و ... شناخته می‌شدند. 

در نهایت کار به ‌جایی رسیده است که امروزه اقتصاددانان می‌گویند گروه‌های منافع خاص، نظام سیاست‌گذاری اقتصادی را تسخیر کرده‌اند و به همین دلیل است که هر سیاستی که از دل این سازوکار بیرون می‌آید در نهایت راهی جز بیشینه کردن منافع رانتی آنها به هزینه کل اقتصاد کشور در بر ندارد. حالا دیگر ذی‌نفعان را با عنوان «کاسبان وضع موجود» می‌شناسیم که مانع از هرگونه تغییر و اصلاح می‌شوند، چه به نتیجه رسیدن مذاکره و رفع تحریم باشد، چه کنترل تورم یا برداشتن ممنوعیت‌های تجاری.

اقتصاد ایران این روزها بیش از همیشه در چنبره گروه‌های منافع خاص گرفتار است و اگرچه سهم آنها از کیک اقتصاد بیشتر و بزرگ‌تر شده اما خود کیک در حال کوچک‌تر شدن است و هزینه این شرایط با کاسته شدن از رفاه خانوار و صعوبت کسب‌وکارهای مستقل بخش‌خصوصی پرداخت می‌شود.