دوستی اقتصادی با روسیه
وسعت دریاچه ارومیه کاهش یافت
تهدید از بازگشت تحریم‌های هسته‌ای آمریکا و از دست دادن شرکای اروپایی، ایران را بیش از گذشته به سمت شرق سوق داده. این موضع را علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس هم عنوان کرده و گفته بود ما باید در مقابل سیاست‌های تند آمریکا نگاه به شرق به ویژه چین و روسیه را تقویت کنیم.
تهدید از بازگشت تحریم‌های هسته‌ای آمریکا و از دست دادن شرکای اروپایی، ایران را بیش از گذشته به سمت شرق سوق داده. این موضع را علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس هم عنوان کرده و گفته بود ما باید در مقابل سیاست‌های تند آمریکا نگاه به شرق به ویژه چین و روسیه را تقویت کنیم. حال به نظر می‌رسد ایران نه‌تنها از منظر سیاسی که از منظر اقتصادی هم چرخش آشکاری به سمت روسیه دارد. در هفته‌ای که گذشت، بخش مهمی از اخبار تجارت و همکاری‌های خارجی ایران، حول محور روسیه می‌چرخید. از توافق‌های جدید تعرفه‌ای گرفته تا گسترش روابط بانکی و تصمیم برای حذف دلار از تبادلات نفتی دو کشور.
هفته گذشته ویا چسلاو والودین، رئیس دومای دولتی فدراسیون روسیه به ایران آمد تا در سفر تجاری سیاسی خود هم با مقامات سیاسی ایران دیدار کند و هم با فعالان بخش خصوصی. یکی از این دیدارها با رئیس‌جمهور ایران بود. دیداری که بخش مهمی از سخنانی که در آن عنوان شد سیاسی بود و بر اهمیت نقش دوستی ایران و روسیه بر تحولات سوریه و منطقه تاکید داشت. به گزارش ایسنا روحانی در این دیدار گفت: «روابط و همکاری‌های نزدیک ایران و روسیه در خصوص سوریه و صلح و امنیت در منطقه بسیار تاثیرگذار بوده است و باید همچنان این همکاری‌ها را تا رسیدن به امنیت کامل در سوریه و منطقه ادامه دهیم.» در مقابل رئیس دومای دولتی فدراسیون روسیه نیز گفت: «پارلمان روسیه از لحاظ حقوقی از تصمیمات و توافقات روسای جمهور دو کشور برای توسعه روزافزون روابط حمایت می‌کند.»
توجه به چهل و دومین شریک تجاری
دیگر دیدار ویا چسلاو والودین با اعضای اتاق بازرگانی ایران بود. نشستی که رئیس مجلس ایران هم در آن حضور داشت. به گزارش دنیای اقتصاد هیات روسی به منظور توسعه روابط اقتصادی دو کشور، با همتایان ایرانی خود به مذاکره نشستند. محور این نشست توسعه روابط تجاری دو کشور و استفاده از ظرفیت‌های دیپلماسی برای توسعه آن است. اگرچه در این نشست بر محدودیت زیرساخت‌های اقتصادی برای توسعه مناسبات تاکید و گفته شد توسعه مناسبات تجاری حمایت دولتمردان دو کشور را می‌خواهد. حمایتی که به گفته فرستاده روسیه، فراهم خواهد شد. چراکه او در این نشست گفت: رهبران ایران کارهای زیادی برای توسعه رابطه دو کشور انجام داده‌اند. آنچه ما در دستور کار داریم توسعه روابط اقتصادی و تجاری با ایران است. روسیه قصد دارد در کمیسیون مشترک دو کشور علاوه بر توسعه روابط سیاسی، تیم اقتصادی را نیز فعال کند. به گفته ویا چسلاو والودین در سال ۲۰۱۶ ایران چهل و دومین شریک تجاری روسیه بوده و ۴ /۰ درصد از تجارت روسیه را به خود اختصاص داده. در مقابل روسیه شریک هشتم تجاری ایران بود و ۵ /۲ درصد از تجارت خارجی ایران با روسیه شکل گرفته بود. اما در ۲۰۱۸ این حجم تجارت کاهش یافته و اکنون دو طرف در تلاش برای افزایش تجارت هستند.
فعال شدن کارت‌های بانکی ایران در روسیه
تهران زمینه‌های توسعه تجاری با مسکو را فراهم کرده است. به گزارش مهر و به نقل از رئیس مجلس ایران توافق جدید تعرفه‌ای میان ایران و روسیه در راه است. آن‌گونه که علی لاریجانی خبر داده ظرف یک ماه آینده حقوق گمرکی ایران و روسیه با تعرفه‌های جدید دچار تغییر خواهد شد که به نظر می‌رسد در حوزه گندم نیز این توافقات اثرگذار باشد. همچنین دو کشور در تلاشند فعالیت بانکی خود را هم توسعه دهند. این خبری است که تسنیم به نقل از وزیر صنعت، معدن و تجارت منتشر کرد و نوشت: با کشور روسیه به این جمع‌بندی رسیدیم که کارت‌های بانکی ایرانی به راحتی در روسیه مورد استفاده قرار گیرد و بالعکس این اتفاق نیز در ایران برای روس‌ها ایجاد شود تا تجارت دوجانبه تسهیل شود. اما گویا تاکید شریعتمداری بیشتر بر توسعه گردشگری است تا گردشگران دو کشور بتوانند با کارت‌های بانکی خود به راحتی هتل بگیرند و خرید کنند. این خبر را آناتولی آکساکوف، رئیس کمیته دوما در امور مالی روسیه هم تایید کرده. ایسنا نوشت این مقام روس اعلام کرده انتظار داریم سیستم پرداختی «میر» روسیه تا حداکثر پایان سال جاری (کمتر از شش ماه آینده) راه‌اندازی شود.
حذف دلار از تبادلات نفتی روسیه و ایران
همچنین انتخاب به نقل از پایگاه خبری اویل پرایس اعلام کرد از دو ماه پیش در پی تهدید آمریکا برای تحریم مجدد ایران، این کشور تصمیم به کاهش استفاده از دلار در واردات خود گرفته است. وزیر انرژی روسیه هم اعلام کرده روسیه می‌خواهد دلار را از تبادلات خود حذف کند که این می‌تواند شامل معاملات با کشور ایران هم باشد. ایران و روسیه به عنوان دو متحد، درد مشترکی از جانب تحریم‌های آمریکا احساس می‌کنند به طوری که بر اساس گزارش راشاتودی(RT) رهبر ایران در آخرین دیدار خود با ولادیمیر پوتین در نوامبر گذشته پیشنهاد استفاده از پول‌های ملی به جای دلار را داده بود تا تاثیرات آن را کاهش دهند. همچنین مهر خبر داد که الکساندر میشارین -معاون اول رئیس راه‌آهن روسیه- گفت: ایران پیشنهاد برقی کردن ۳۰۰۰ کیلومتر از خطوط راه‌آهن خود را به ما داده است.
کاهش وسعت دریاچه ارومیه
خبر دیگری که بسیاری از رسانه‌ها در هفته گذشته به آن پرداختند، مساله بحران آب بود. مهر به هشدار نماینده مردم شاهین‌شهر در مجلس پرداخت و به نقل از وی نوشت: پنج میلیون نفر از مردادماه آب خوردن در اصفهان ندارند، 420 میلیون مترمکعب آب شرب نیاز است اما در حال حاضر تنها 100 میلیون آب پشت سدها موجود است. ایسنا هم به نقل از مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران از کاهش ۷۰درصدی آب ورودی به برخی سدهای کشور خبر داد. دنیای اقتصاد هم به کاهش وسعت دریاچه ارومیه اشاره کرد و نوشت: ارزیابی‌ها نشان می‌دهد وسعت دریاچه ارومیه امسال در مقایسه با سال قبل 91 /22 کیلومترمربع و نسبت به میانگین بلندمدت ۲۲۴۹ کیلومترمربع کاهش یافته است؛ تراز سطح آب دریاچه ارومیه نسبت به سال قبل دو سانتی‌متر و نسبت به میانگین درازمدت ۹۳ /۳ متر کاهش یافته است.
افت تراز و کاهش وسعت این دریاچه در حالی است که در تعطیلات نوروز، معاون اول رئیس‌جمهور با بازدید از دریاچه ارومیه اعلام کرده بود این دریاچه باید احیا شود حتی اگر ایران مجبور شود برای احیای آن آب بخرد.
راهکار پرهزینه و بی‌نتیجه
حال شهروند در گزارشی خبر از واردات آب از ترکیه برای احیای دریاچه ارومیه داده و این طرح را غیراقتصادی‌ترین و گران‌قیمت‌ترین راهکار برای احیای دریاچه ارومیه خوانده است. شهروند نوشت: دریاچه ارومیه احیا نشد و حالا طرح گران‌قیمت و پرهزینه واردات آب برای بزرگ‌ترین دریاچه شور ایران کلید خورده است. واردات آب از دریاچه وان ترکیه که البته کارشناسان چندان با آن موافق نیستند. حالا واردات گران‌قیمت آب از ترکیه در شرایطی رقم می‌خورد که به گفته مرتضی موسوی، مدیرکل حوضه‌های آبریز دریاچه خزر و ارومیه وزارت نیرو نه‌تنها سطح زیر کشت اراضی اطراف دریاچه کاهش نداشته و تمامی چاه‌های غیرمجاز حاشیه این دریاچه بسته نشده است که حتی الگوی کشت محصولات آب‌بر کشاورزی در این منطقه هم چندان راه به جایی نبرده است. به این ترتیب برای احیای دریاچه ارومیه گران‌قیمت‌ترین راه ممکن برگزیده شده است.
میزان بارش‌ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته ۲۶ درصد افزایش یافت اما سطح آب دریاچه دو سانتی‌متر کاهش داشته است. آن‌گونه که این مقام مسوول گفته بر اساس هدف‌گذاری انجام‌شده حجم این آب دریاچه هم‌اکنون باید 9 /4 میلیارد مترمکعب باشد، حال آنکه موجودی آب بزرگ‌ترین دریاچه شور جهان امروز تنها دو میلیارد مترمکعب است و 9 /2 میلیارد مترمکعبی از برنامه عقب هستیم. شهروند نوشت در حالی که جهانگیری و دیگر مقامات از تخصیص بودجه به ارومیه خبر می‌دهند، اما عیسی کلانتری مهم‌ترین عامل عدم احیای این دریاچه را عدم تخصیص منابع اعلام کرده است. اگرچه مدیرکل حوضه‌های آبریز دریاچه خزر و ارومیه نبود همبستگی برای احیای این دریاچه را عامل دیگر می‌داند و گفته: در چهار دهه گذشته ۲۰۰ هزار هکتار به سطح زیر کشت حوضه آبریز دریاچه ارومیه افزوده شد و محصول‌های کشاورزی تولیدشده در این منطقه از محصولات کم‌آب‌بر همچون انگور به سمت محصولات پرآب‌بر همچون سیب و چغندرقند رفته است.
کارنامه تجارت 96 با تراز منفی
با پایان سال 96، رسانه‌ها آمارهایی از کارنامه تجارت خارجی ایران در سال ۹۶ منتشر کردند. ایران از رشد همزمان صادرات و واردات در سال گذشته خبر داد و دنیای اقتصاد از تراز منفی تجاری ایران. دنیای اقتصاد نوشت: حجم کل صادرات در سال ۹۶ به ۴۷ میلیارد دلار و حجم کل واردات به ۵۴ میلیارد دلار رسیده که از تراز تجاری منفی هفت میلیارد دلاری حکایت دارد. اما روزنامه ایران نوشت رقم کل صادرات غیرنفتی کشور در سال 96 معادل 46 میلیارد و 931 میلیون دلار بوده که نشان می‌دهد نسبت به سال 95 رشد داشته است. چین، کره جنوبی، ترکیه و عراق، بیشترین مقصدهای مهم صادراتی بودند که واردات آنها از ایران، افزایش یافت. بر اساس جدیدترین آمار گمرک، صادرات غیرنفتی ایران به کره جنوبی و ترکیه به ترتیب با افزایش 25 /52درصدی و 88 /22درصدی همراه شد، عراقی‌ها نیز 79 /4 درصد کالا بیشتر از ایران وارد کردند اما صادرات ایران به امارات، 59 /9 درصد کاهش یافت. از طرف دیگر، میزان واردات به داخل کشور نیز با افزایش همراه بود. در 12ماهه پارسال 54 میلیارد و 302 میلیون دلار انواع کالا وارد کشور شد که در مقایسه با مدت مشابه سال پیش از آن 31 /24 درصد افزایش را نشان می‌دهد.
اگرچه ایران به ابعاد مثبت کارنامه تجاری سال 96 پرداخته، اما دنیای اقتصاد در ادامه گزارش خود به این سوال جواب داده که چرا تراز تجاری ایران منفی شده و هدف‌گذاری ۵۳ میلیارد دلاری برای صادرات در سال ۹۶، محقق نشده است؟ ارزیابی کارنامه تجارت خارجی کشور نشان می‌دهد در بخش‌های صنعت و معدن صادرات رشد ۲۲درصدی را تجربه کرده است، اما به گفته رئیس سازمان توسعه تجارت کشور به دلیل اینکه حجم صادرات میعانات گازی و پتروشیمی با افت مواجه شده، اهداف صادراتی سال ۹۶ نیز در کل محقق نشده است. بررسی گزارش عملکرد ۱۲ماهه سال ۹۶ حاکی از آن است که ۸۸ درصد از هدف‌گذاری ۵۳ میلیارد دلاری بخش صادرات محقق شده است. صورت وضعیت ۱۲ماهه تجارت خارجی کشور از سوی رئیس سازمان توسعه تجارت ایران اعلام شد. به گفته مجتبی خسروتاج، حجم واردات در سال ۹۶ به ۵۴ میلیارد دلار رسیده و با توجه به صادرات ۴۷ میلیارد دلاری، تراز تجاری کشور منفی هفت میلیارد دلار است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد عمده‌ترین دلیلی که در منفی شدن تراز تجاری کشور نقش داشته، کاهش صادرات میعانات گازی و پتروشیمی در مدت زمان مورد بررسی بوده است. همچنین طبق آمار اعلام‌شده ۵۷ درصد واردات کشور مربوط به کالاهای واسطه‌ای، ۱۵ درصد مربوط به کالاهای سرمایه‌ای، ۱۷ تا ۱۸ درصد مربوط به کالاهای مصرفی و ۱۰ درصد از واردات نیز به کالاهای دیگری که در این سه گروه قرار نمی‌گیرند، اختصاص داشته است.