مصائب سرزمین بادها

شمال و شمال شرق استان سیستان و بلوچستان، در طول تاریخ تحت تاثیر بادهای 120روزه قرار دارد. بادهایی که به نام بادهای سیستان شناخته می‌شود. این بادهای فرساینده از اواخر اردیبهشت‌ماه تا اواخر شهریورماه به طول می‌انجامند.

حالا سیستان و بلوچستان در یک دوره 20ساله خشکسالی قرار دارد. سرزمین تاریخی جنوب شرق ایران که این سال‌ها بیش از پیش شاهد مهاجرت، تنش‌های اجتماعی و امنیتی بوده است. تغییرات آب و هوایی، خشکسالی، عمل نکردن افغانستان به تعهدات بین‌المللی در انتقال آب هیرمند به هامون و عوامل طبیعی و مدیریتی در کشور سبب شده، سیستان  به منطقه‌ای به غایت محروم تبدیل شود. این اتفاقات طی یکی دو دهه گذشته سبب مهاجرت نزدیک به 30 درصد مردم این منطقه به بقیه استان و دیگر مناطق کشور شده است.

بر اساس مطالعات دانشگاهی، علت اصلی وقوع باد 120روزه در سیستان، اختلاف فشاری است که در طول دوره گرم سال میان منطقه کم‌فشار پاکستان و پرفشار دریای خزر در شرق فلات قاره ایران ایجاد می‌شود. مک ماهان در قرن نوزدهم درباره بادهای سیستان نوشته است: «اگر منطقه شایسته عنوان سرزمین بادها باشد؛ آن سرزمین سیستان است.»

سرعت وزش باد همراه با گرد و خاک در سیستان به 108 کیلومتر بر ساعت رسید. وزش طوفان‌های گرد و خاک و هجوم شن‌های روان در منطقه سیستان علاوه بر بروز مشکلاتی در سلامتی، زندگی اجتماعی و معیشتی مردم این منطقه را نیز با بحران مواجه کرده است.

بادهای موسوم به 120 روزه، به مدت معمولاً ۱۲۰ تا ۱۳۰ روز می‌وزد ولی گاهی حتی تا ۱۷۰ روز هم طول می‌کشد. نکته قابل تامل این است که در سال‌های اخیر سیکل بادهای 120روزه چنان تغییر کرده که حتی طول مدت وزش آن نیز گاهی تا 200 روز و حتی بالاتر هم افزایش یافته است. این فشار طبیعت در کنار سوءمدیریت سبب شده سرزمین بادها حالا دیگر جایی برای زیستن نباشد.

نکته‌ای که در مورد فرسایش خاک‌های این ناحیه قابل توجه است شدت درجه حرارت در روز و کاهش درجه حرارت هوا در شب است که موجب اختلاف شدید درجه حرارت در این ناحیه شده و سبب می‌شود جداره دره‌ها و کوه‌ها به سرعت تخریب شود و در اثر وزش باد، قبل از مراحل اصلی خاکسازی جابه‌جا شود.