تنگنای کم‌آبی

استان یزد با وسعت 74781 کیلومترمربع (6 /4 درصد کل کشور) و جمعیت بالغ بر 1138533 نفر (سرشماری) و نرخ مشارکت 8 /40 درصد و از نظر تقسیمات سیاسی دارای 10 شهرستان، 21 بخش، 45 دهستان و 21 کانون شهری در قسمت مرکزی فلات ایران و در حاشیه دشت‌های کویر لوت با متوسط بارندگی تقریبی 90 میلی‌متر قرار دارد.

این استان به لحاظ زمین‌شناسی دارای قدیمی‌ترین تشکیلات زمین‌شناسی است. وجود 52 کانسار معدنی، معادن غنی و عظیم سنگ‌آهن، سرب و روی، عناصر نادر خاکی و... این استان را جزو دومین استان معدنی کشور قرار داده است و از طرفی به دلیل وجود این ظرفیت عظیم در حوزه معدن، فرآوری مواد معدنی در اولویت‌های توسعه استان قرار دارد.

ویژگی‌های استان

استان یزد به دلیل آثار متعدد تاریخی، طبیعی و فرهنگ ناب دست‌نخورده نشأت گرفته از فرهنگ غنی اسلامی- ایرانی و ثبت جهانی شهر تاریخی یزد و اکوسیستم کویری به همراه بخشی از مناطق جنگلی زاگرس در حوزه اکوتوریسم، طبیعت‌گردی و گردشگری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

البته صنعت گردشگری همواره یکی از پایه‌های اقتصاد و توسعه استان یزد بوده است. شاید یکی دیگر از موارد موثر در این زمینه تنوع صنایع دستی این استان و وجود بیش از سه هزار هنرمند یزدی فعال در حوزه صنایع دستی است. مطالعات نشان می‌دهد اقتصاد سودده صنایع کوچک و بزرگ شیرینی‌پزی سنتی نیز چرخه فعالی در این استان دارد، همچنین وجود ۷۴۰ هزار هکتار بافت زنده تاریخی دارای ساکن در هسته مرکزی شهر یزد و برخی دیگر از شهرهای استان و وجود قنات‌های فعال و امکان بازدید گردشگران از آن، بر جاذبه‌های گردشگری این استان افزوده است.

گرچه ظرفیت‌های طبیعی و تاریخی یزد را به یکی از مهم‌ترین نقاط برای توسعه گردشگری داخلی تبدیل کرده اما نباید از یاد برد که همچنان برای رسیدن به نقطه مطلوب و درآمد پایدار نسبی از این حوزه نیازمند توجه و تقویت زیرساخت‌ها هستیم. در این باره بهبود زیرساخت‌های گردشگری از جمله بهبود استانداردهای کیفی و کمی شهری از سیستم حمل و نقل تا تجهیز و به‌روز کردن هتل‌ها و مراکز اقامتی از ضروری‌ترین اقداماتی است که باید برای توسعه گردشگری در استان یزد به آن توجه ویژه کرد. همچنین توجه جدی به اقامتگاه‌های بوم‌گردی در استان یزد از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و باید این موضوع به عنوان یک زیرساخت بسیار مهم در توسعه گردشگری استان مورد توجه باشد.

بحران بی‌آبی

از سوی دیگر نخبگان و صاحب‌نظران استانی بر این باورند که در بحران بی‌آبی فعلی و همچنین تاثیر صنایع و کشاورزی از بحران آب، توجه جدی به صنعت گردشگری و قرار دادن آن در اولویت برنامه‌های استانی ضرورت دارد. البته با ثبت بافت تاریخی یزد در میراث جهانی یونسکو، توسعه گردشگری یزد در اولویت‌های مدیریتی این استان قرار گرفته است؛ موضوعی که زمینه‌ساز جذب بیشتر سرمایه‌گذاران و ورود بیش از پیش گردشگران داخلی و خارجی به استان خواهد بود. در این زمینه مهم‌ترین دلایلی که مسوولان و صاحب‌نظران استان یزد مورد نظر قرار می‌دهند، معضلات کنونی این استان در شرایط بحران آب با در نظر گرفتن سایر چالش‌هاست. این دلایل در دو محور مطرح است:

۱- ضرورت توجه به گردشگری و پویایی اقتصاد آن به منزله راهکار معیشتی جایگزین ِتوسعه صنایع آلاینده

۲- ضرورت توجه به گردشگری به منظور پویایی حیات شهری در هسته تاریخی و فرسوده شهری

 علاوه بر حوزه گردشگری و معدن در استان یزد به دلیل شرایط اقلیمی و جغرافیایی حاکم بر استان فعالیت‌های صنعتی از قدیم رونق خاصی داشته، کالاهای تولیدی نظیر سفال، سرامیک و کاشی، محصولات نساجی و صنایع‌ دستی شهر، عام و خاص بود و در حال حاضر با تولید بیش از 45 درصد کاشی سرامیک کشور، 25 درصد تولید محصولات نساجی و 15 درصد تولید محصولات فولادی در جایگاه ششم کشوری به لحاظ شاخص‌های صنعتی و معدنی است.

ظرفیت ترانزیت

استان یزد به دلیل قرار گرفتن در مرکز کشور و مسیر ترانزیت کالا (کریدور شمال-جنوب و شرق-غرب) و موقعیت ویژه جاده‌ای و ریلی و برخورداری از زیرساخت‌ها و امکانات حمل ‌و نقل زمینی، ریلی و هوایی با عملکرد ملی و فراملی قابلیت تبدیل شدن به مرکز ملی بارانداز، تهیه و توزیع کالا را داراست. تصویب و فعالیت منطقه ویژه علم و فناوری استان یزد حول محور مواصلاتی شهرستان‌های مهریز- یزد - اردکان و وجود مراکز علمی و آموزشی متعدد، پارک علم و فناوری، مراکز درمانی و بهداشتی متعدد و پیشرفته، شهرک تخصصی فناوری اطلاعات و ارتباطات و همچنین نیروی انسانی تحصیل‌کرده و متخصص ظرفیت بسیار خوبی را برای استان به وجود آورده است.

 لازم است به این نکته نیز اشاره شود که استان یزد به دلیل برخورداری از 330 روز آفتابی و میزان و شدت بسیار خوب تابش انرژی خورشیدی به بهشت انرژی‌های خورشیدی تبدیل شده است که در حال حاضر به دلیل متقاضیان زیاد و احداث نیروگاه‌های خورشیدی کوچک در استان در آینده شاهد تولید برق زیادی در کشور خواهیم بود.

محدودیت شدید

به‌رغم ظرفیت و پتانسیل‌های ذکرشده، استان یزد با محدودیت شدید منابع آبی مواجه است که برای برون‌رفت از این وضعیت اولویت و تمرکز استان بر صرفه و مصرف بهینه آب به‌خصوص در حوزه کشاورزی و تبدیل اراضی زراعی به ایجاد گلخانه و همچنین استفاده از شیوه‌های نوین در آبیاری است. در این زمینه توجه به این نکته ضروری است که راهکار نهایی کارشناسان استانی برای استان یزد، علاوه بر تبدیل گردشگری به محور اقتصاد و توسعه شهر و استان یزد، توسعه کشت محصولات کم‌آب‌خواه گلخانه‌ای است.

لازم به یادآوری است که ۴۱ درصد از آب مصرفی استان از منابع زیرزمینی و ۵۹ درصد از طریق خط لوله انتقال آب تامین می‌شود.

همچنین در راستای استفاده بهینه از منابع آبی استان یکی دیگر از برنامه‌های استان اجرای طرح فاضلاب شهری و استفاده از پساب در بخش صنعت و فضای سبز است که امیدواریم با این برنامه‌ریزی بتوانیم بر چالش‌های اجتماعی و اقتصادی در حوزه آب فائق آییم.

 با این همه، یکی دیگر از معضلات اجتماعی و اقتصادی استان وجود نرخ بیکاری بالای استان است که به‌رغم ایجاد فرصت‌های شغلی زیاد متاسفانه افراد تحصیل‌کرده استان به شغل مناسب خود دسترسی پیدا نکرده‌اند که با توجه به برنامه‌های استان در حوزه فعالیت‌های دانش‌بنیان، صنایع های‌تک، گردشگری به‌خصوص گردشگری سلامت و بخش IT (فناوری اطلاعات) امیدواریم در یک بازه زمانی سه تا ‌پنج‌ساله نرخ بیکاری استان به زیر هشت درصد کاهش یابد.

جمع‌بندی

 به طور کلی روندهای توسعه استان یزد نشان می‌دهد که توسعه در یزد بیش از همه ماهیت صنعتی داشته و دیگر عرصه‌های توسعه در این استان تا حدی مغفول مانده و ضرورت دارد در حوزه گردشگری و توسعه کشاورزی گلخانه و نیز بهره‌برداری از معادن فعالیت‌های فعلی تقویت شود تا روزبه‌روز از میزان چالش‌های موجود در مسیر توسعه استان یزد کاسته شود.