خطرناک‌تر از بمب اتم

تا بوده همین بوده. ما هیچ‌وقت مساله را حل نمی‌کنیم. صورت مساله را پاک می‌کنیم و زمانی که خیلی دیر شد، هشدار می‌دهیم و وقتی خیلی دیرتر، هشدار جدی‌تری می‌دهیم؛ مانند هشداری که وزیر اقتصاد درباره بیکاری داده است. «تهدید بیکاری در میان جوانان، تحصیل‌کرده‌ها و زنان مانند یک بمب اتم است.» علی طیب‌نیا گفته راه‌حل مهار این بمب اتم در افزایش رشد اقتصادی نهفته است و رشد اقتصادی در گرو سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است و بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری نیاز به امنیت دارد و امنیت در اقتصاد زمانی میسر می‌شود که سیستم اقتصادی به لحاظ قوانین و نهادهایی که این قوانین را پیگیری می‌کند شرایط مطلوبی داشته باشد یا به عبارتی فضای کسب‌وکار بهبود یابد.
سر این رشته دراز است و اگرچه می‌توان به سررشته رسید اما نکته این است که ایجاد اشتغال نیازمند تحقق این پیش‌نیازهاست و این پیش‌نیازها گمشده همیشگی اقتصاد ایران بوده و هست و ممکن است تا این پیش‌نیازها همه یکجا جمع شود بمب اتمی بیکاری به آستانه انفجار رسیده باشد و کار از کار بگذرد.
آمارهای رسمی می‌گوید ایران 5 /2 میلیون نفر بیکار مطلق دارد و همین آمارهای رسمی تایید می‌کند ضربه‌گیر تحصیلات تکمیلی 5 /4 میلیون نفر را پشت درهای بازار کار نگه داشته و به زودی این تعداد به بیکاران و متقاضیان ورود به بازار کار اضافه می‌شوند. اما مشکل از جایی آغاز می‌شود که ایجاد اشتغال نیازمند رشد اقتصادی است و اقتصاد ایران چند سال است که یا رشد منفی را تجربه کرده یا اکنون که رشد مثبت شده، حرکت آن بسیار کند است و در حدی نیست که چرخ اشتغال را به حرکت درآورد. نرخ رشد اقتصادی بر اساس آخرین آمارها، 6 /3 درصد است و این نرخ باید به بالای هفت درصد برسد تا چرخ‌های صنعت را به حرکت درآورد و اشتغال ایجاد کند. اما مسوولان چشم‌اندازی ندارند که مشخص کند چه زمانی و چند سال آینده نرخ رشد اقتصادی به حد مطلوب خود می‌رسد. اما سختی داستان از جایی آغاز می‌شود که پیوستن افراد به سیل متقاضیان ورود به بازار کار، روند طبیعی خود را طی می‌کند و منتظر نمی‌ماند. یعنی تا چند سال آینده که قرار باشد رشد اقتصادی به حد مطلوب برسد احتمالاً تعداد بیکاران به قدری افزایش یافته است که آن زمان نرخ رشد هفت‌درصدی هم نمی‌تواند مشکل بیکاران را حل کند. چون به گفته وزیر کار، اگر نرخ رشد اقتصادی به هفت‌ درصد برسد، بعد از آن هر درصد نرخ رشد اقتصادی می‌تواند 110 هزار شغل ایجاد کند و تا آن زمان با فرض ثابت ماندن شرایط، ما حدود هفت‌ میلیون بیکار داریم که ایجاد اشتغال برای آنها هم زمان می‌برد و هم نیازمند چرخش تند چرخه‌های اقتصاد است. اما تا آن زمان علاوه بر متولدین دهه‌های 60 و 70 ممکن است متولدین دهه 80 هم در آستانه ورود به بازار کار باشند. البته به شرط آنکه بمب اتمی بیکاران تا آن زمان عمل نکرده باشد.
اما مساله این است که همه راه‌ها در حل معضل بیکاری به افزایش نرخ رشد اقتصادی ختم می‌شود. درست است که افزایش نرخ رشد می‌تواند چرخ‌های صنعت را به حرکت در بیاورد، اما اکنون که رشد اقتصادی کند است، نمی‌توان به مردم گفت در انتظار رسیدن به رشد اقتصادی بمانند. از طرفی مسوولان دولت جدید منتقدان سیاست‌های اقتصادی دولت پیش‌اند و جامعه به مرز بحران رسیده از بیکاری نیازمند راهی عملی برای برون‌رفت از مشکل است.