مشکل جهانی

زمانی که مورخان اقتصادی به سال‌های پس از بحران مالی جهانی نگاه می‌کنند، ممکن است به همان لحظه‌ای بیندیشند که افزایش وام‌دهی خارجی به دلار به اوج خود رسید. آیا این زمان سپتامبر 2012 بود، زمانی که زامبیا اولین اوراق قرضه دلاری (Eurobond) خود را با سود 4 /5 درصد منتشر و 12 میلیارد دلار سفارش دریافت کرد؟ احتمالاً یک سال بعد بود، زمانی که سرمایه‌گذاران 850 میلیون دلار اوراق قرضه دلاری را با سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز صید ماهی تن در موزامبیک به سرعت تمام کردند. احتمالاً در این میان، شرکت نفت دولتی برزیل، توانست 11 میلیارد دلار اوراق قرضه 10ساله با سود کمتر از 35 /4 درصد در ماه می 2013 منتشر کند که برای یک شرکت تاسف خوردن به آن خریدها حتی پیش از آخرین خیزش دلار دلیل داشتند. در فاصله 9 نوامبر، زمانی که دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیروز شد، و تعطیلات عید شکرگزاری، دلار در برابر سبد ارزی جهان ثروتمند تا سه درصد رشد کرد. چنین پرش کوتاهی در زمان، بسیار نادر است. سرخوشی ناشی از قرض گرفتن دلار در سال‌های اخیر به توضیح این مورد کمک می‌کند که چرا دلار به سرعت خیز بر می‌دارد.

طبق گزارش بانک تسویه بین‌المللی (BIS) تا پایان سال گذشته، دولت‌ها و کسب‌و‌کارهای خارج از آمریکا 907 تریلیارد بدهی دلاری به بار آوردند، که بسیاری از آن در ترازنامه‌های شرکتی است. در کشورهایی با بدهی ارز خارجی، نرخ تبدیل ارز نقش یک تقویت‌کننده مالی را بازی می‌کند. ذخیره بدهی دلاری همچون موقعیتی کوتاه‌مدت است. زمانی که شوک وارد می‌شود، تقلا برای بهبود کوتاه‌مدت، دلار را بالا می‌برد. آخرین افزایش دلار دلیل سرراستی دارد. سرمایه‌گذاران انتظار دارند آقای ترامپ زمینه‌ای مشترک با کنگره برای کاهش مالیات‌های شرکتی و افزایش مخارج برای زیرساخت‌ها بیابد. ریخت و پاش مالی ممکن است فدرال‌رزرو را بر آن دارد تا نرخ بهره را با سرعت بیشتری افزایش دهد و سرمایه را به آمریکا برگرداند و دلار را بالا ببرد. اگر کاهش مالیات شرکتی شرکت‌های چندملیتی را تحریک کند تا انبوه درآمدهایی را که تاکنون در خارج از کشور نگه داشته‌اند برگردانند، سبب امیدواری بیشتر نسبت به دلار خواهد شد.

سیاست پولی در حوزه یورو آسان باقی خواهد ماند. انتظار می‌رود بانک مرکزی اروپا برنامه خرید اوراق قرضه خود را در جلسه بعدی مربوط به سیاست بزرگ تا 8 دسامبر تمدید کند. پائول شِرد از S&P Global می‌گوید انتخاب آقای ترامپ «موهبتی» برای بانک ژاپن است. در ماه سپتامبر این بانک متعهد بود تا به هدف تورم دودرصدی خود برسد. یِن ضعیف‌تر کمک می‌کند؛ در هفته‌های پس از انتخاب آقای ترامپ، یِن ژاپن تا هفت درصد سقوط کرد. اگر دلار قوی در توکیو و فرانکفورت تشویق شود، به سه دلیل در بازارهای در حال ظهور کمتر مورد استقبال قرار می‌گیرد. نخست، سقوط‌های بزرگ در ارزها بر بانک‌های مرکزی فشار می‌آورد تا نرخ بهره‌ها را هم برای جلوگیری از رکود بیشتر و هم حذف تورم ناشی از آن افزایش دهند. مثلاً، بانک مرکزی ترکیه نرخ بهره را در 24 نوامبر و در واکنش به سقوط لیر که همیشه در برابر دلار پایین بوده افزایش داد. دوم اینکه، دلار قوی‌تر تاثیری غیر‌مستقیم نیز بر شرایط اعتباری در بازارهای در حال ظهور دارد. در مطالعه‌ای که از سوی والنتینا برونو از دانشگاه آمریکایی واشنگتن و هیون سانگ شین (Hyun Song Shin) از بانک تسویه بین‌المللی انجام شد دریافتند که شرکت‌های بازارهای در حال ظهور که قادرند به دلار وام بگیرند مانند شرکت‌های مالی جانشین عمل می‌کنند و مبلغی از وام را در داخل کشور صرف می‌کنند. زمانی که دلار ضعیف است، چنین شرکت‌هایی آزادانه در بازارهای جهانی وام می‌گیرند. در مقابل، دلاری که در حال قدرت گرفتن است، سبب تشدید عمومی اعتبار در بازارهای در حال ظهور می‌شود.

تاثیر سوم از میراث وام گرفتن دلار در گذشته می‌آید. همزمان با هجوم شرکت‌ها برای پرداخت بدهی‌های دلاری خود، که در شرایط ارز داخلی بزرگ‌تر جلوه می‌کند، به احتمال زیاد آنها سرمایه‌گذاری و مشاغل را کاهش می‌دهند. تاثیر دلار قوی در فاینانس کشورهای ثروتمند نیز مشهود است. آزمون فاینانس این است که بازارهای تبادل خارجی از «برابری تحت پوشش بهره» پیروی می‌کنند، که می‌گوید نرخ آتی (forward) باید بازتاب دهنده نرخ (یا «نقطه») کنونی و شکاف بین نرخ‌های بهره برای هر ارز باشد. در غیر این‌صورت، معامله‌گر به سادگی می‌تواند امروز ارز بخرد، منتظر قیمت آتی بنشیند، سود به جیب بزند و باز هم زمانی که قرارداد آتی تسویه شد سود ببرد. شکاف نرخ بهره که در بازارهای آتی مشهود است باید صفر شود. این بدان معناست که شرکت‌ها و بانک‌ها برای خرید دلار به ارزی که ریسک آن تامین شده، بسیار بیش از میزان عادی می‌پردازند. به نظر می‌رسد هزینه هجینگ با افزایش دلار، افزایش می‌یابد. همتایان دلار همزمان با دوره پیشین قدرت حفظ‌شده دلار سقوط کرده‌اند. افزایش 50‌درصدی دلار طی سال‌های 1980 و 1985 برای صادرکنندگان آمریکا ظالمانه بود. فشار وارد بر موانع بزرگ‌تر تجاری تنها با قرارداد پلازا سال 1985 (قرارداد یک کشور ثروتمند برای تضعیف دلار) فروخوابانده شد. بزرگ‌ترین نگرانی درباره آخرین تجدید قوای دلار این است که سبب توافق نمی‌شود بلکه تضاد به دنبال دارد. به نظر می‌رسد آقای ترامپ سراپا مشتاق است تا در تلاش برای توازن تجارت آمریکا اشتباهاً به سیاست حمایت روی آورد. دلار قوی‌تر احتمالاً محرک چنین حرکت اشتباهی می‌شود.
منبع: اکونومیست