باید جلوی افزایش تقاضای سیگار را گرفت

بر اساس آمار و گزارش‌های ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز از جمله کالاهایی که به صورت بسیار وسیع هر ساله از تمامی مرزها به کشور قاچاق می‌شود، سیگار است، و در این زمینه بسیاری از کارشناسان معتقدند که افزایش تعرفه سیگار خارجی که موجب افزایش قیمت این محصول در بازار می‌شود از دلایل اصلی رشد و توسعه قاچاق سیگار به کشور است. حال با توجه به این که مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی و تصویب بودجه سال جاری میزان عوارض واردت سیگار خارجی را برای هر نخ سیگار دو تومان تعیین کرده است به نظر می‌آید بازار این کالا بیشتر از پیش متلاطم شود و گرانی سیگار داخلی و خارجی ورود سیگار قاچاق به کشور را افزایش دهد. اینکه هدف از این تصمیم مجلس چه بوده و اجرای آن چه تبعاتی دارد موضوع گفت‌وگوی تجارت فردا با اکبر رنجبرزاده عضو پیشین کمیسیون بهداشت و درمان در مجلس است. رنجبرزاده در دوره حضور خود در مجلس مسوول تدوین گزارشی در مورد «قاچاق محصولات دخانی به کشور» بود که البته هیچ گاه به سرانجام نرسید و مسکوت ماند. او در این گفت و گو معتقد است که راهکار مبارزه با قاچاق را باید در جای دیگری به جز کاهش عوارض سیگار جست‌و‌جو کرد.

با توجه به افزایش عوارض برای سیگارهای وارداتی از سوی مجلس در چارچوب بررسی و تصویب بودجه سال جاری، به نظر شما آیا این افزایش موجب اخلال در بازار و افزایش قیمت سیگار خارجی و رشد و توسعه قاچاق این محصول به کشور نمی‌شود؟

اگر موضوع تنها افزایش عوارض برای سیگار، چه سیگار تولید داخل و چه سیگار وارداتی باشد؛ باید به این موضوع توجه کرد که بر اساس قانونی که تحت عنوان قانون جامع کنترل دخانیات، چند سال پیش از سوی مجلس به تصویب رسید، دولت موظف است هر سال نسبت به سال قبل در حدود 10درصد عوارض سیگار تولید داخل و 20 درصد عوارض سیگار وارداتی را افزایش دهد. بنابراین اگر این افزایش عوارض در چارچوب همان قانون مجلس باشد موضوعی قانونی و منطقی است در غیر این صورت نمایندگان می‌توانند با مطالعه کارشناسی میزان این عوارض را کم یا زیاد کنند.

بسیاری از کارشناسان و حتی مدیرعامل پیشین شرکت دخانیات، معتقدند که افزایش عوارض سیگار‌های داخلی و وارداتی موجب افزایش قیمت این محصول در بازار شده و این موضوع تنها بستر را برای ورود گسترده سیگار قاچاق به کشور مهیا می‌کند. نظر شما در این باره چیست؟

بحث قاچاق سیگار به کشور موضوعی چند بعدی و پیچیده است. افزایش عوارض تنها دلیل افزایش قاچاق این محصول به کشور نیست کما اینکه بسیاری از کالاهای کشور قاچاق می‌شود در حالی که هیچ‏گونه عوارضی برای واردات رسمی آن کالا به کشور وجود ندارد. برای مثال سالانه حجم بسیار زیادی برنج خارجی به صورت قاچاق به کشور سرازیر می‌شود در حالی که واردات این محصول به کشور کاملاً آزاد و آسان است. بنابراین نمی‌توان تنها به استناد افزایش قاچاق سیگار به کشور از عوارض و مالیات این کالا چشم‌پوشی کرد.

یعنی شما می‌گویید ریشه قاچاق سیگار در جای دیگری است؟

به نظر می‌رسد درباره قاچاق سیگار و به طور کلی پدیده قاچاق به صورت علمی‌تر و کارشناسی‌تری باید سخن گفت ولی طبیعی است که افزایش قیمت سیگار در داخل به‏طور حتم موضوع قاچاق سیگار را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

تولید و تجارت سیگار در جهان از جمله سه تجارت پرسود بعد از تجارت اسلحه و مواد مخدر است و به این دلیل کشورها در این زمینه سرمایه‌گذاری بسیار زیادی را انجام می‌دهند به نظر می‌رسد در ایران در طول سی سال گذشته هنوز تکلیف این صنعت مشخص نشده است. گاهی سیاست‌های کلی در این زمینه در مسیر کاهش تولید و جلوگیری از رشد و توسعه این صنعت حرکت می‌کند و گاهی موضوع توسعه و رشد این صنعت در دستور کار قرار می‌گیرد. نظر شما در این رابطه چیست؟

آنچه مسلم است این که سیگار و به طور کلی محصولات دخانی سلامت افراد جامعه را تهدید می‌کند. به طوری که هم اکنون سالانه در حدود هفت هزار میلیارد تومان بودجه حوزه سلامت در زمینه مصرف انواع محصولات دخانی هزینه می‌شود. این موضوع به غیر از موضوعات اجتماعی و اقتصادی دیگر افزایش این محصولات در کشور است. همچنین باید به این موضوع نیز توجه کرد که اگرچه تجارت سیگار در جهان یکی از تجارت‌های پرسود است ولی این نوع تجارت از منظر اخلاق اسلامی و آموزه‌های دینی ما قابل قبول نیست؛ زیرا از این منظر هر آنچه به نوع بشر و سلامت آن آسیب می‌زند به نوعی مکروه و به عبارت بهتر حرام است. تفاوت ایران به عنوان کشوری اسلامی با دیگر کشورها نیز در همین موضوع است. به عنوان مثال برخی از کشورها دستیابی به سلاح اتمی و یا شیمیایی را در راستای تحکیم امینت ملی خود قلمداد می‌کنند آیا ایران نیز باید در همین مسیر گام بردارد، آیا این روش با آموزه‌های دینی ما مطابقت دارد؟

البته قبول دارید که بحث سیگار با سلاح اتمی تفاوت دارد؟

بله. اما به نظر بنده راه‌حل در نظر گرفتن حد میانه و متعادل است. تولید این محصول و واردات آن در حد پاسخگویی به نیاز متقاضیان منطقی و صحیح است ولی زیاده‌روی در آن و گسترش بی‌حساب و کتاب آن نمی‌تواند سیاست صحیح و قابل قبولی باشد.

تکلیف حقوق مصرف‌کنندگان و تقاضای موجود در بازار کشور به عنوان یک واقعیت چیست؟

بحث واقعیت تقاضای بازار و حقوق مصرف‌کنندگان موضوع منطقی و طبیعی است باید با اجرا و اعمال سیاست‌هایی به تقاضای این افراد پاسخ داده شود و در این چارچوب است که اتخاذ سیاست‌های صحیح و منطقی به نوعی وضعیت قاچاق این محصول به کشور را نیز مدیریت می‌کند.

اما آنچه بسیار مهم است و متاسفانه در تمامی این سال‌ها آنچنان که باید توجهی به آن نشده است مبارزه با افزایش تقاضا و مصرف محصولات دخانی در کشور است. یکی از اهداف تعیین عوارض برای سیگارهای تولید داخل و واردات تامین منابع لازم برای انجام فعالیت‌های فرهنگی در جامعه برای کاهش تقاضا و مصرف این محصول در کشور بوده است؛ ولی تا امروز بخش قابل توجهی از این منابع در امور دیگر هزینه شده است. به عنوان نمونه چقدر از منابع عوارض سالیانه سیگار برای امور تبلیغاتی و معرفی آثار زیان بار مصرف این محصول در کشور هزینه شده است؟ آگاهی‌سازی افراد جامعه و تلاش برای مقابله با رواج مصرف سیگار در جامعه اموری کاملاً فرهنگی است که تا به امروز به آن توجه شایسته و بایسته نشده است.

عوارض سیگار افزایش قیمت این محصول را در بازار به دنبال دارد هم‌اکنون نیز بازار این محصول بسیار پر نوسان است و قیمت‌ها در ان افزایش چشمگیر داشته، دلیل این موضوع و این نابسامانی چیست؟

سیگار نیز مانند تمامی کالاها با افزایش قیمت دلار بر قیمت آن افزایش یافته است و این امری طبیعی است زیرا بخش قابل توجهی از سیگار داخل بازار سیگارهای وارداتی و سیگارهای قاچاق است که هر دو آنها با دلار به کشور وارد می‌شود و حال وقتی که دلار گران شده ا ست قیمت آنها نیز افزایش خواهد یافت. نوسانات بازار ارز در سال گذشته و افزایش قیمت دلار موجب افزایش قیمت تمامی کالاها شده است و سیگار نیز از این قاعده مستثنی نیست بنابراین افزایش قیمت این محصول تنها به علت افزایش عوارض و مالیات آن نیست.