استارت همکاری با اروپا

محمدمهدی رئیس زاده / نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران-ایتالیا

با اجرایی شدن برجام، ایران در شرایطی قرار گرفت که بسیاری از کشورها برای همکاری پیش‌قدم شدند و برای ورود به بازار ایران از یکدیگر سبقت می‌گیرند. در این میان یکی از کشورهایی که تعامل با آن برای ایران در اولویت قرار گرفته است ایتالیاست. بخش مهمی از این ارجحیت نیز به شرایط جدید برمی‌گردد. ضمن اینکه اگر بخواهیم سوابق گذشته ایران و ایتالیا را هم بررسی کنیم متوجه می‌شویم که رفتار ایتالیا در دوره تحریم‌ها با ایران نسبت به سایر کشورهای اروپایی خوب بود و تعامل بسیار خوبی با ما داشتند. آنها در تحریم‌ها نیز روابط تجاری خود را با ایران قطع نکردند. البته آنها نیز به دلیل حفظ منافع خود چنین سیاستی را در پیش گرفته‌اند. در حال حاضر هم ایتالیایی‌ها برای ورود به بازار ایران عملکرد خوبی داشته‌اند و هیات‌های بیشتری را برای تعامل با ایران به تهران فرستاده‌اند. تا جایی که پس از اجرای برجام، اولین نخست‌وزیر یک کشور اروپایی که به ایران آمد، ایتالیایی بود. به علاوه با نگاهی به آمار مبادلات تجاری خارجی می‌توان گفت روندی صعودی را با این کشور اروپایی پیموده‌ایم.
نخست‌وزیر ایتالیا به همراه هیاتی اقتصادی به ایران آمد که موسسات مالی نیز در این هیات حضور داشتند. ضمن اینکه این مقام مسوول ایتالیایی هنگام خروج از ایران قول داد که قراردادهای منعقد‌شده را به مرحله اجرا درآورد. به خصوص در مورد روابط بانکی وعده داد که این مشکل را برطرف خواهد کرد. از سویی در مذاکراتی که با ایتالیایی‌ها داشتیم، توانستیم قراردادی را نیز با ساچه به امضا برسانیم. برای پروژه‌های بزرگی که قرارداد آنها با حجم چند میلیارد یورویی بسته شده است نیز این بیمه، قرار است ضمانت آنها را بر عهده بگیرد. تمام این موارد نشانگر این است که به زودی می‌توانیم این ارزیابی را داشته باشیم که آیا این پروژه‌ها اجرایی می‌شود یا خیر؟ اگر قراردادهای ایران و ایتالیا اجرایی شود، نخستین کشور اروپایی محسوب می‌شود که قراردادهایش روی کاغذ نمانده است. به عبارتی همکاری‌های این دو کشور از فاز تعارفات، مذاکره و ام.او.یو که برای تمام کشورهای خارجی تکرار شده است، خارج می‌شود و وارد فاز عملیاتی و اجرایی خواهد شد. در واقع ایتالیا جزو کشورهایی است که پروژه‌های زیادی را برای همکاری با ایران تعریف کرده و به نظر می‌رسد برای ورود به بازار ایران با برنامه‌ریزی عمل می‌کند و در اعزام هیات‌های اقتصادی چه کوچک و چه بزرگ، توانسته پیشتاز باشد. آنچه مسلم است در این شرایط چنانچه روابط بانکی ایران با ایتالیا برقرار شود، نه‌تنها در روابط اقتصادی ما تاثیرگذار خواهد بود، بلکه می‌تواند موجب استقبال سایر کشورهای اروپا برای حل مشکلات بانکی با ایران شود و آنها نیز برای کسب سهم خود در بازار تلاش کنند. اجرا شدن پروژه‌های ایتالیایی می‌تواند محرک بسیار خوبی برای سایر کشورهای اروپایی باشد و سایرین را نیز برای عملیاتی کردن پروژه‌هایشان به تکاپو بیندازد. به هر حال در این بازار هر کشوری تابع منافع خودش است. به معنی کامل‌تر می‌توان گفت ایتالیا پیشتاز کشورهای اروپایی برای ورود به بازار ایران خواهد بود. به شرطی که بتواند به وعده‌های خود عمل کند.
از سوی دیگر از نظر ماهیت صنایع ایتالیایی، این کشور بیشتر محل توسعه صنایع کوچک و متوسط است. تنوع صنایع در ایتالیا و تنوع زیاد صنایع کوچک و متوسط و وجود کنفدراسیون قوی که در حدود 650 اتحادیه و 350 هزار عضو دارد باعث شده است هیات‌های اقتصادی این کشور مورد توجه زیادی قرار بگیرد. در صورتی که به آمار تراز تجاری این دو کشور در سال‌های گذشته نگاه کنید، متوجه می‌شوید که این کشور همواره در کنار آلمان جزو یکی از دو شریک عمده تجاری ایران در اروپا بوده است. هیات‌های ایتالیایی که در ایران حضور یافتند از نظر تنوع در مقایسه با هیات‌های تجاری کشورهای دیگر بی‌نظیر بوده و ما باید از این فرصت به وجود آمده نهایت استفاده را ببریم.
البته ایران برای ایتالیایی‌ها بسیار جذاب است. سابقه ایران نشان می‌دهد که یک کفه ترازوی ایران همواره صادرات نفت و مشتقات آن بوده است. از سویی بخشی دیگر از صادرات ایران به ایتالیا نیز به صادرات صنایع مربوط به چرم‌سازی و محصولات صنایع کوچک و متوسط برمی‌گردد. در بخش سنگ‌های معدنی نیز زمینه‌های صادراتی وجود داشته است و اگر ارتباطات بانکی مجدداً برقرار شود، ایرانی‌ها و صادرکنندگان ما نیز می‌توانند بازار بسیار خوب ایتالیا را مجدداً از آن خود کنند. در واقع ایران نیز به جایگاه قبلی خود در این کشور بازمی‌گردد. حجم مبادلات دو کشور در گذشته حدود هفت میلیارد یورو بوده است که در دوره تحریم‌ها این حجم مبادلات به شدت کاهش یافت و به حدود 5 /1 میلیارد یورو رسید. البته حجم مبادلات ما با ایتالیا در حال حاضر نسبت به سال گذشته نیز افزایش یافته است. این آمارها نشان می‌دهد که ایران ظرفیت افزایش صادرات به ایتالیا و واردات از ایتالیا را دارد و دور از ذهن نیست اگر بخواهیم به حجم مبادلات قدیمی خود با این کشور برگردیم. در گذشته ماشین‌آلات، فناوری و تکنولوژی را از ایتالیا به ایران وارد می‌کردیم. از ایران نیز در بخش‌هایی همچون صنایع غذایی، صنایع‌دستی، نساجی و نفت را به مقصد این کشور صادر می‌کردیم.
فارغ از تمام مواردی که گفته شد، موقعیت ایران نیز برای ایتالیا بسیار جذاب است. جایگاه ژئوپولتیکی که ایران در آن قرار دارد، از چشم هیچ کشوری دور نمی‌ماند. این موقعیت برای هر کشور اروپایی جذاب است و ایتالیا نیز از این امر مستثنی نیست. ایران نباید به تنهایی در نظر گرفته شود. هر چند بازار داخلی ما نیز برای خارجی‌ها بازاری جذاب محسوب می‌شود اما کشورهای منطقه جمعیتی بزرگ دارند و بازار بسیار خوبی را برای اروپایی‌ها خلق کرده‌اند. از سویی ایران در منطقه‌ای پرخطر حضور دارد که توانسته امنیت خود را حفظ کند. بنابراین تجارت در ایران می‌تواند با امنیت همراه باشد. امنیت، ویژگی بارز و مهم ایران در منطقه است و قطعاً برای سرمایه‌گذاران اروپایی مهم خواهد بود که در کشوری با امنیت بالا و به دور از جنگ و خونریزی فعالیت کنند.
زمینه‌های همکاری زیادی با ایتالیا وجود دارد. من به عنوان دبیر انجمن صنعت نساجی می‌گویم که ما پتانسیل‌های زیادی را در همین صنعت برای همکاری با ایتالیا داریم. ایتالیا کشوری است که به عنوان مهد مد دنیا شناخته می‌شود. از نظر تکنولوژی و ماشین‌آلات از یک‌سو می‌توانیم با آنها همکاری داشته باشیم همچنین در بخش طراحی و مد می‌توانیم از توانمندی ایتالیایی‌ها استفاده کنیم. به علاوه می‌توانیم بخشی از مواد اولیه مورد نیاز آنها را نیز از ایران تامین و صادر کنیم. ما در تولید مواد اولیه نخ پنبه و پلی‌استر ویسکوز مزیت نسبی داریم. بنابراین با همکاری خود ایتالیایی‌ها می‌توانیم به بهترین شکل ممکن شاهد ارتقای صنعت نساجی باشیم. درباره آغاز این همکاری‌ها نیز مذاکراتی از گذشته صورت گرفته است. چندین تفاهمنامه همکاری نیز در رفت‌و‌آمدهای هیات‌های تجاری در این خصوص به امضا رسید که بیشتر آن جنبه آموزشی داشت. این تفاهمنامه‌ها قطعاً اجرایی می‌شود چرا که نیاز به سرمایه‌گذاری خاصی ندارد. البته در بخش‌های دیگر صنعت نساجی نیز می‌توانیم همکاری داشته باشیم. در گذشته در صنعت چرم‌سازی همکاری‌هایی خیلی خوبی با ایتالیا شکل گرفته بود. بنابراین سابقه چنین مراوداتی وجود دارد. به صورتی که آنها مد و طراحی را بر عهده داشتند و تولید در ایران صورت می‌گرفت. قطعاً امکان چنین همکاری‌هایی مجدداً فراهم خواهد شد. هر چند برخی از کارخانه‌ها در حال حاضر با ماشین‌آلات فرسوده به کار خود ادامه می‌دهند اما در همین صنعت نساجی کارخانه‌هایی وجود دارد که از ماشین‌آلات به‌روز و مدرن استفاده می‌کنند. خوشبختانه زیرساخت‌های صنایع ایران بیشتر نشات‌گرفته از اروپاست. ماشین‌آلات کارخانه‌های نساجی ما یا ایتالیایی هستند یا آلمانی و پس از آن ماشین‌آلات کشورهایی همچون فرانسه و سوئیس در کارخانه‌های نساجی ما فعال هستند.
از سوی دیگر در حال حاضر اروپا به شدت دچار رکود شده است و ایتالیا نیز به این درد مبتلاست. همکاری با ایران می‌تواند در خروج از رکود ایتالیا نیز موثر باشد. به همین دلیل است که هیات‌های بلندپایه خود را به ایران می‌فرستد. این منافع دوطرفه است.