بازی بزرگان

علی غنی‌زاده ضرغامی/مشاور معدنی کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران

سرب و روی برای توسعه و پیشرفت زندگی بشر ضروری بوده و هر فرد در طول زندگی استاندارد، به 410 کیلوگرم سرب و 245 کیلوگرم روی نیاز دارد. طبق گزارش‌های گروه بین‌المللی مطالعات سرب و روی، مصرف سرانه روی در ایران 14 /1 کیلوگرم در سال است که این میزان معادل مصرف سرانه روی در آمریکای جنوبی است. متوسط مصرف سرانه روی در اروپای غربی 4 /5 کیلوگرم، آمریکای شمالی 4 /3 کیلوگرم و چین حدود 5 /2 کیلوگرم است. مصرف سرانه سرب نیز در ایران 93 /0 کیلوگرم، چین 7 /1 کیلوگرم و در اروپا چهار کیلوگرم است. از نظر مصرف نهایی فلز روی، 48 درصد روی تولیدی در صنایع ساختمانی، 10 درصد در تولید ماشین‌آلات و تجهیزات فنی، 10 درصد در تولید مصنوعات خانگی، 23‌ درصد در صنایع اتومبیل‌سازی و حمل و نقل و 9 درصد در صنایع زیربنایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فلز همچنین عنصری حیاتی برای سلامتی انسان، حیوانات و گیاهان محسوب و به همراه آهن به‌صورت طبیعی در بدن انسان یافت می‌شود.
بر اساس اطلاعات اکتشافی سازمان زمین‌شناسی ایران، شش محور سرب و روی در ایران وجود دارد و تاکنون بیش از 600 کانسار و نشانه سرب و روی شناخته شده است، ولی تا به حال کار اکتشافی سیستماتیک برای شناخت غالب آنها صورت نگرفته و روند کانی‌زایی سرب و روی و ایالت‌های متالوژی آنها به‌صورت مطلوب شناسایی نشده و بیشترین شناخت ما از ذخایر سرب و روی ایران منحصر به کارهای اکتشافی بر روی چندین کانسار (حدود 20 کانسار) است که از جمله آنها می‌توان به کانسارهای انگوران و آهنگران، لکان-کوشک، ایرانکوه، نخلک، مهدی‌آباد و دونا اشاره کرد. همچنین طی آخرین آمارهای رسمی اعلام‌شده توسط این سازمان قبل از اکتشافات تکمیلی معدن مهدی‌آباد، ایران با سه درصد ذخایر سرب دنیا و هشت درصد ذخایر روی دنیا، جزو ذخایر بزرگ روی در دنیا محسوب می‌شود که با وجود این پتانسیل، ایران در جایگاه دومین تولیدکننده بزرگ سرب و روی در منطقه منا بعد از ترکیه قرار گرفته است.
قطعاً با اتمام اکتشافات تکمیلی و تخمین ذخیره قطعی معدن سرب و روی مهدی‌آباد، جایگاه ایران در این فلز ارزشمند به میزان قابل توجهی ارتقا می‌یابد. معدن سرب و روی انگوران دارای ذخیره 9 میلیون تن با عیار 26 درصد روی و شش درصد سرب است و خوراک کارخانه‌های فرآوری سرب و روی کشور را تامین می‌کند و این در حالی است که در حال حاضر ذخایر اکسیده معدن انگوران رو به اتمام است و طی چند سال آتی ظرفیت آن پاسخگوی نیاز و تقاضای شرکت‌های گروه سرب و روی نخواهد بود. از سوی دیگر، فرصت به وجود آمده در راه‌اندازی و بهره‌برداری از معدن سرب و روی مهدی‌آباد با ذخیره قطعی 154 میلیون تن با عیار متوسط روی شش درصد، سرب دو درصد و 5 /52 گرم بر تن نقره، نه‌تنها می‌تواند جایگزین مناسبی برای معدن انگوران و تقاضای ایران باشد، بلکه می‌تواند نقش پررنگی در تامین تقاضای جهانی ایفا کند. محاسبات نشان می‌دهد تنها ذخیره روی معدن مهدی‌آباد در میان ذخایر محتوی روی کشورهای جهان در رتبه هفت قرار می‌گیرد و همچنین در میزان ذخیره سرب محتوی جهانی، ذخیره سرب مهدی‌آباد در رتبه 10 این ذخایر جای می‌گیرد. کنسرسیوم مبین که هم دانش علمی و عملیاتی و هم توان مالی مناسبی جهت انجام عملیات استحصال و تولید از این معدن بزرگ را دارد به‌عنوان یک کنسرسیوم قدرتمند با هدف بهره‌برداری از معدن و کارخانه فرآوری مهدی‌آباد و دستیابی به ظرفیت تولید سالانه 800 هزار تن کنسانتره روی با عیار حداقل 35‌ درصد یا معادل آن و تولید 80 هزار تن کنسانتره سرب-نقره با عیار 60 درصد سرب به عنوان محصولات جانبی، با قدرت وارد مزایده این معدن شد و افتخار این را دارد تا در بازارهای جهانی سرب و روی نام کشور ایران را جزو بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این فلزات قرار دهد و با کمک شرکت‌های مطرح خارجی برترین تکنولوژی و دانش روز را جهت انجام این مهم به کار گیرد. دوره عمر پروژه مهدی‌آباد 24 سال است که چهار سال آن مربوط به دوره آماده‌سازی و ساخت با 185 میلیون تن باطله‌برداری و 9 میلیون تن ماده معدنی و 20 سال بعدی آن مربوط به دوره بهره‌برداری و تولید با 570 میلیون تن باطله‌برداری و 145 میلیون تن ماده معدنی است.
نکته حائز اهمیت این است که شرکت راه‌سازی و معدنی مبین بدون مطالعه وارد این سرمایه‌گذاری نشده و با رصد بازارهای بین‌المللی و پیش‌بینی‌های آتی و آینده عرضه و تقاضا و قیمت فلز سرب و روی، همچنین پتانسیل ایران در ظرفیت‌های کارخانه‌های فرآوری این فلز و در نهایت بررسی‌های فنی و اقتصادی پروژه پا به عرصه سرمایه‌گذاری در فلز سرب و روی گذاشته است که در اینجا به وضعیت و آینده فلز سرب و روی و نکات کلیدی جذابیت سرمایه‌گذاری در این فلز اشاره می‌کنم. قیمت روی طی سه سال گذشته به دلیل بحران مالی و رکود اقتصاد جهانی بسیار پایین بود و سرمایه‌گذاری جهت تولید این فلز کمی رو به کاهش میل کرد تا جایی که معدن‌های معروف نظیر سنچری در استرالیا با ظرفیت تولید سالانه 500 هزار تن روی محتوی، معدن لیشین در ایرلند با ظرفیت تولید سالانه 175 هزار تن روی محتوی و داک‌پوند در کانادا با ظرفیت تولید سالانه 34 هزار تن روی محتوی تا پایان سال 2015 بسته شدند (مجموع تولید سالانه دو معدن سنچری و لیشین با موجودی انبار بورس در بورس LME، 449 هزار تن بود). کاهش در استخراج این فلز سبب افت موجودی انبار روی در بازارهای جهانی در سه سال گذشته شد. این موجودی در آوریل 2013، 1220 هزار تن بود و در سال 2015 به 450 هزار تن رسید. به دلیل بسته شدن معادن بزرگ استخراج روی و کاهش موجودی انبار، سال 2015 بازار سخت این فلز نامیده شد.
طبق اطلاعات گروه بین‌المللی سرب و روی، فلز روی با تراز کسری عرضه در سال 2016 مواجه شده است. کسری این فلز در بازار جهانی از ژانویه تا می 2016، 64 هزار تن بود که در مقایسه با سال گذشته افت 24 هزار تنی داشته است. بر اساس پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته، شکاف بین عرضه و تقاضای روی تا سال 2025 افزایش می‌یابد و به دلیل کمبود عرضه روی، پیش‌بینی‌های بانک جهانی حاکی از افزایش قیمت این فلز است به طوری که سطح قیمت فلز روی از متوسط 1850 دلار بر تن در سال 2016 به 2400 دلار بر تن در سال 2025 می‌رسد. کمبود عرضه و افزایش تقاضای فلز روی، که با افزایش قیمت آن همراه است، مطلوبیت و لزوم سرمایه‌گذاری در این فلز را آشکار می‌سازد. در مورد فلز سرب طی بررسی روند عرضه و تقاضا در سال‌های گذشته و پیش‌بینی‌ها در سال 2016، تناسب بین عرضه و تقاضا برای این فلز برقرار است که این موضوع، مطلوبیت سرمایه‌گذاری پایدار را در فلز سرب نشان می‌دهد.
از دیگر پارامترهای موثر جذابیت سرمایه‌گذاری برای شرکت مبین در پروژه مهدی‌آباد، امکان به‌کارگیری از ظرفیت بلااستفاده کارخانه‌های فرآوری فعال کشور است و این معدن نقش تعیین‌کننده‌ای در عرضه سرب و روی در سال‌های آینده با اتمام ذخایر سرب و روی انگوران ایفا خواهد کرد، چرا که در حال حاضر کل ظرفیت واحدهای فرآوری ایران برابر 480 هزار تن در سال شمش روی، 420 هزار تن در سال شمش سرب و دو میلیون تن در سال کنسانتره سرب و روی است، در حالی که ایران در سال 2014 تنها 700 هزار تن کنسانتره سرب و روی، 142 هزار تن شمش روی و 72 هزار تن شمش سرب تولید کرده است، به عبارتی نرسیدن خوراک به کارخانه‌های فرآوری به دلیل کافی نبودن سطح تولید سرب و روی از معادن ایران، تنها 35 درصد تا 40 درصد ظرفیت این صنعت فعال بوده است. این مهم مزیت سرمایه‌گذاری در معدن سرب و روی را نشان می‌دهد.
همچنین هدف دولت ایران تولید 300 هزار تن روی فرآوری‌شده در افق 1404 (2025 میلادی) است، این در حالی است که متوسط نرخ رشد سالانه تولید آن طی 10 سال گذشته سه درصد بوده و از شروع سال 2015، به متوسط نرخ رشد سالانه هفت درصد نیاز است تا به هدف تولید 300 هزار تن روی برسد، که بیش از دو برابر سه درصد ثبت‌شده در دهه گذشته است، لذا جهت رسیدن به این هدف باید بیش از گذشته به توسعه سرب و روی کشور به ویژه پروژه سرب و روی مهدی‌آباد توجه شود. در این راستا کنسرسیوم به رهبری شرکت راه‌سازی و معدنی مبین در پروژه سرب و روی مهدی‌آباد از سرمایه‌گذاران خارجی تا سقف 5 /1 میلیارد دلار استقبال می‌کند. در این بین همراهی و همکاری تنگاتنگ کلیه سازمان‌ها و نهادهای دولتی مرتبط و توجه ویژه به این عزم ملی، می‌تواند راهگشای راهی چندساله جهت رسیدن به افق مدنظر باشد.