تاریخ انتشار:
اتاق بازرگانی چگونه باید با دولت در ارتباط باشد؟
یار شاطر یا بار خاطر؟
همه چیز از نیمه نشست اخیر هیات نمایندگان اتاق تهران شروع شد.
همه چیز از نیمه نشست اخیر هیات نمایندگان اتاق تهران شروع شد. در حالی که یکی از مشاوران اتاق تهران گزارش مفصل خود از امکان‌سنجی شیوه تهاتر را به پایان می‌رساند، در گوشه و کنار جلسه صدای اعتراض و انتقاد از دستور جلسه اخیر هیات نمایندگان این اتاق بلند شد. جرقه نخست را مهدی پورقاضی عضو تکنوکرات اتاق بازرگانی تهران زد؛ جایی که او صحبت از تهاتر و نپرداختن به موضوعات کلیدی از سوی اتاق بازرگانی را وقت تلف کردن تلقی کرد و هیات‌رئیسه اتاق را به دلیل آنچه او محافظه‌کاری در بررسی موضوعات خواند، مورد انتقاد قرار داد.
در شرایطی که فضای جلسه هیات نمایندگان اتاق تهران به دلیل اعتراضات پی در پی فعالان اقتصادی رو به تنش می‌رفت، یک نفر از میان هیات‌رئیسه برای کنترل اوضاع وارد عمل شد؛ و آن کسی نبود جز یحیی آل‌اسحاق رئیس اتاق بازرگانی تهران که تاکنون نشان داده به خوبی توانسته اتاق تهران را با تمام اختلاف نظرها و صدای بلند نقادانه که از آن به گوش می‌رسد، همچنان در تعامل با دولت و حاکمیت حفظ کند. فعالان اقتصادی، او را مدیری می‌دانند که جلسات اتاق بازرگانی را ریش‌سفیدانه مدیریت می‌کند و در عین حال خط و خطوط او با دولت دیپلماتیک و جسورانه است. اما چهره سرشناس بخش خصوصی، این اجازه را نیز نداده که از اتاق بازرگانی تهران به عنوان یک اپوزیسیون در دولت فعلی یاد شود. اتفاقی که به دلایلی، از اتاق بازرگانی ایران با این عنوان یاد می‌شود. فاصله گرفتن اتاق ایران با دولت دهم که به دنبال تدوین و تصویب قانون بهبود مستمر فضای کسب‌وکار شکل گرفت، نمونه‌ای از تغییر رویکردها و روش‌ها میان دو نهاد بخش خصوصی یعنی اتاق تهران و اتاق ایران است.
تنش‌های پیش‌آمده در نشست دو هفته گذشته اتاق بازرگانی تهران همچنان در میان اعضای این اتاق مورد بحث و نقد است. در یک طرف، تکنوکرات‌هایی پشت‌سر مهدی پورقاضی و همفکران او ایستاده‌اند که معتقدند اتاق بازرگانی تهران باید رویکرد رادیکال‌تری در برابر دولت اتخاذ کند. رویکردی که به اعتقاد این افراد، در طول دوره کنونی هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، کمتر در پیش گرفته شده. از نگاه این بخش از تکنوکرات‌های بخش خصوصی، خاموش ماندن در برابر تصمیم‌های غلط اقتصادی دولت، با اهدافی که این افراد در مرحله ورود به اتاق بازرگانی در ذهن خود ترسیم کرده بودند، در تضاد است. بر این اساس، اگر شیوه‌هایی همچون تعامل و رایزنی با دولت به نتیجه مطلوب بخش خصوصی دست نیابد، راه دیگری جز برخوردهای حقوقی و قضایی برای اتاق بازرگانی باقی نمی‌ماند. اتفاقی که به تازگی از سوی یکی از تشکل‌های بخش خصوصی در پیش گرفته شده و آن طور که در اخبار هفته گذشته نیز آمد، انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی، از بانک مرکزی و دولت در راستای ضرر و زیانی که فعالان اقتصادی از سیاست‌های پولی و بانکی متحمل شده‌اند، قصد دارند به دیوان عدالت اداری شکایت برند.
اما در سوی دیگر، هستند فعالان اقتصادی عضو اتاق بازرگانی تهران که اعتقادی به شیوه و روش‌های رادیکالی همکاران خود در این اتاق ندارند. آنها معتقدند باید همچنان فاصله امن میان اتاق بازرگانی و دولت را حفظ کرد و با حمایت از این فاصله، برای تحقق اهداف خود گام بردارند. نگاه این بخش از هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران اگرچه غالب است و مدافعانی سرسخت نیز در هیات‌رئیسه با خود به همراه دارد، اما هنوز نتوانسته بخش عمده‌ای از اعضای اتاق را با خود همراه کند.
در چنین شرایطی، یحیی آل‌اسحاق و دیگر اعضای هیات‌رئیسه اتاق تهران در تلاش هستند شیوه گفتمان با دولت را همچنان حفظ کنند. ضمن آنکه در هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، 20 نماینده از دولت نیز حضور دارند که حلقه اتصال دولت و بخش خصوصی به‌شمار می‌روند. با آنکه این اعتقاد را مخالفان رویکرد فعلی هیات‌رئیسه ندارند و به گواه آنها معاونان دولتی چند وزارتخانه که در هیات نمایندگان اتاق تهران کرسی دارند، وزنه چندان سنگینی برای حفظ قدرت اتاق بازرگانی نیستند.
از دیگر اتفاقات آخرین نشست هیات نمایندگان اتاق تهران، سخنان تند یکی دیگر از اعضای هیات نمایندگان این اتاق بود که پاسخی طنزگونه اما قاطع را نیز از یحیی آل‌اسحاق در پی داشت. این عضو هیات نمایندگان در سخنانی به نقد دیپلماسی درست ایران پرداخت و خواستار گفت‌وگوی مستقیم ایران با ایالات متحده آمریکا شد. در این لحظه، یحیی آل‌اسحاق برای تلطیف سخنان این عضو هیات نمایندگان و عواقب ناشی از آن، گفته‌های وی را با روحیه شوخ‌طبعانه این فعال اقتصادی گره زد و در شرایطی که اصحاب رسانه نیز در این نشست حاضر بودند، این گفته‌ها را ناشی از برخورد طنازانه این عضو اتاق با مسائل اقتصادی و سیاسی دانست. به هر حال، مرد کهنه‌کار مدیریت حوزه بازرگانی، این روزها تلاش وافری برای حفظ جایگاه و منزلت اتاق بازرگانی به عنوان نهاد مشاور قوای سه‌گانه دارد. او در عین حال، برخورد با مسائل و اختلاف نظرها با دولت را به شیوه خود هدایت می‌کند. در جایی که فشارها بر فعالیت‌های اقتصادی تشدید می‌شود، او تریبون هیات نمایندگان اتاق بازرگانی را برای رساندن انتقادات بخش خصوصی به گوش دولت و حاکمیت مفید می‌داند. در جایی نیز که فریادها را بی‌ثمر ببیند، نامه‌نگاری با مقامات دولتی و حتی عالی‌ترین مقام حاکمیت را بهترین راهکار می‌داند. اتفاقی که تاکنون در مواجهه با برخی مشکلات و چالش‌های جدی با دولت به کار آمده و هشدار درباره اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها را می‌توان یکی از این موارد به‌شمار آورد.
نقطه مقابل شیوه برخورد با مسائل را شاید بتوان در اتاق بازرگانی ایران دید؛ جایی که این روزها مورد قهر جدی دولت قرار گرفته تا آنجا که رئیس دولت دهم به دلیل اختلاف نظر بر سر قانون بهبود فضای کسب‌وکار با مجلس و اتاق بازرگانی، مانع حضور وزرای اقتصادی کابینه خود در نشست‌های شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی شده است که دبیر آن رئیس اتاق ایران است. این در حالی است که عدم حضور وزرای اقتصادی دولت در نشست‌های صبحانه با مسوولان که مبدع آن اتاق بازرگانی تهران بود، نیز از دیگر چالش‌های آشکار دولت و بخش خصوصی است که طی سال‌های اخیر به وقوع پیوسته است.
شاید محمد نهاوندیان دیپلماتی باهوش و متفکری اندیشمند شناخته شود اما فعالان اقتصادی نسبت به شیوه اداره و مدیریت او نیز در نهادی چون اتاق بازرگانی ایران انتقادهای جدی دارند. او تاکنون نشان داده نتوانسته تعادل مناسبی میان روش‌های تعامل با حاکمیت را در پیش گیرد. اگر رابطه دیرینه و نزدیک وی با رئیس مجلس در مواردی برای وی برگ برنده بوده، اما اختلاف نظر جدی میان دو قوه مجریه و مقننه به نظر می‌رسد از نگاه رئیس اتاق ایران مغفول نیز مانده است تا آنجا که او برای تصویب قانون بهبود فضای مستمر کسب‌وکار تعاملی یک‌جانبه با رئیس مجلس را در پیش می‌گیرد در حالی که سوی دیگر میدان تعامل، بی‌هیچ دلیل خالی ماند.
این در حالی است که اتاق بازرگانی تهران در مواجهه با روند تصویب قانون بهبود مستمر فضای کسب‌وکار، عملاً به هنگام تقابل دولت و مجلس، راه میانه‌روی را در پیش گرفت و سعی کرد در شرایطی که دولت دهم در برخورد با مسائل اقتصادی نشان داده تکرو است، تعامل خود با قوه مجریه را از دست ندهد. این رویکرد همچنان مورد نقد جدی برخی از اعضای هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران است. اما شاید اگر هر یک از اعضای منتقد، در جایگاه هیات‌رئیسه می‌نشستند، آنها نیز همین رویکرد را داشتند که روسای فعلی در پیش گرفته‌اند. آنها که در ارتباط نزدیک و رخ به رخ با حاکمیت و دولت هستند، مسائلی را درک کرده‌اند که دیگر اعضای هیات نمایندگان از درک آن فعلاً عاجز هستند. این تغییر نگاه را سید‌حمید حسینی که در دوره گذشته جزو منتقدان جدی سیاست‌های دولت بود و امروز در جایگاه هیات‌رئیسه اتاق تهران نشسته، به خوبی درک کرده است. تغییر رویکرد او شاید روزی برای دیگر همفکران سابق وی نیز رخ دهد.
در شرایطی که فضای جلسه هیات نمایندگان اتاق تهران به دلیل اعتراضات پی در پی فعالان اقتصادی رو به تنش می‌رفت، یک نفر از میان هیات‌رئیسه برای کنترل اوضاع وارد عمل شد؛ و آن کسی نبود جز یحیی آل‌اسحاق رئیس اتاق بازرگانی تهران که تاکنون نشان داده به خوبی توانسته اتاق تهران را با تمام اختلاف نظرها و صدای بلند نقادانه که از آن به گوش می‌رسد، همچنان در تعامل با دولت و حاکمیت حفظ کند. فعالان اقتصادی، او را مدیری می‌دانند که جلسات اتاق بازرگانی را ریش‌سفیدانه مدیریت می‌کند و در عین حال خط و خطوط او با دولت دیپلماتیک و جسورانه است. اما چهره سرشناس بخش خصوصی، این اجازه را نیز نداده که از اتاق بازرگانی تهران به عنوان یک اپوزیسیون در دولت فعلی یاد شود. اتفاقی که به دلایلی، از اتاق بازرگانی ایران با این عنوان یاد می‌شود. فاصله گرفتن اتاق ایران با دولت دهم که به دنبال تدوین و تصویب قانون بهبود مستمر فضای کسب‌وکار شکل گرفت، نمونه‌ای از تغییر رویکردها و روش‌ها میان دو نهاد بخش خصوصی یعنی اتاق تهران و اتاق ایران است.
تنش‌های پیش‌آمده در نشست دو هفته گذشته اتاق بازرگانی تهران همچنان در میان اعضای این اتاق مورد بحث و نقد است. در یک طرف، تکنوکرات‌هایی پشت‌سر مهدی پورقاضی و همفکران او ایستاده‌اند که معتقدند اتاق بازرگانی تهران باید رویکرد رادیکال‌تری در برابر دولت اتخاذ کند. رویکردی که به اعتقاد این افراد، در طول دوره کنونی هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، کمتر در پیش گرفته شده. از نگاه این بخش از تکنوکرات‌های بخش خصوصی، خاموش ماندن در برابر تصمیم‌های غلط اقتصادی دولت، با اهدافی که این افراد در مرحله ورود به اتاق بازرگانی در ذهن خود ترسیم کرده بودند، در تضاد است. بر این اساس، اگر شیوه‌هایی همچون تعامل و رایزنی با دولت به نتیجه مطلوب بخش خصوصی دست نیابد، راه دیگری جز برخوردهای حقوقی و قضایی برای اتاق بازرگانی باقی نمی‌ماند. اتفاقی که به تازگی از سوی یکی از تشکل‌های بخش خصوصی در پیش گرفته شده و آن طور که در اخبار هفته گذشته نیز آمد، انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی، از بانک مرکزی و دولت در راستای ضرر و زیانی که فعالان اقتصادی از سیاست‌های پولی و بانکی متحمل شده‌اند، قصد دارند به دیوان عدالت اداری شکایت برند.
اما در سوی دیگر، هستند فعالان اقتصادی عضو اتاق بازرگانی تهران که اعتقادی به شیوه و روش‌های رادیکالی همکاران خود در این اتاق ندارند. آنها معتقدند باید همچنان فاصله امن میان اتاق بازرگانی و دولت را حفظ کرد و با حمایت از این فاصله، برای تحقق اهداف خود گام بردارند. نگاه این بخش از هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران اگرچه غالب است و مدافعانی سرسخت نیز در هیات‌رئیسه با خود به همراه دارد، اما هنوز نتوانسته بخش عمده‌ای از اعضای اتاق را با خود همراه کند.
در چنین شرایطی، یحیی آل‌اسحاق و دیگر اعضای هیات‌رئیسه اتاق تهران در تلاش هستند شیوه گفتمان با دولت را همچنان حفظ کنند. ضمن آنکه در هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، 20 نماینده از دولت نیز حضور دارند که حلقه اتصال دولت و بخش خصوصی به‌شمار می‌روند. با آنکه این اعتقاد را مخالفان رویکرد فعلی هیات‌رئیسه ندارند و به گواه آنها معاونان دولتی چند وزارتخانه که در هیات نمایندگان اتاق تهران کرسی دارند، وزنه چندان سنگینی برای حفظ قدرت اتاق بازرگانی نیستند.
از دیگر اتفاقات آخرین نشست هیات نمایندگان اتاق تهران، سخنان تند یکی دیگر از اعضای هیات نمایندگان این اتاق بود که پاسخی طنزگونه اما قاطع را نیز از یحیی آل‌اسحاق در پی داشت. این عضو هیات نمایندگان در سخنانی به نقد دیپلماسی درست ایران پرداخت و خواستار گفت‌وگوی مستقیم ایران با ایالات متحده آمریکا شد. در این لحظه، یحیی آل‌اسحاق برای تلطیف سخنان این عضو هیات نمایندگان و عواقب ناشی از آن، گفته‌های وی را با روحیه شوخ‌طبعانه این فعال اقتصادی گره زد و در شرایطی که اصحاب رسانه نیز در این نشست حاضر بودند، این گفته‌ها را ناشی از برخورد طنازانه این عضو اتاق با مسائل اقتصادی و سیاسی دانست. به هر حال، مرد کهنه‌کار مدیریت حوزه بازرگانی، این روزها تلاش وافری برای حفظ جایگاه و منزلت اتاق بازرگانی به عنوان نهاد مشاور قوای سه‌گانه دارد. او در عین حال، برخورد با مسائل و اختلاف نظرها با دولت را به شیوه خود هدایت می‌کند. در جایی که فشارها بر فعالیت‌های اقتصادی تشدید می‌شود، او تریبون هیات نمایندگان اتاق بازرگانی را برای رساندن انتقادات بخش خصوصی به گوش دولت و حاکمیت مفید می‌داند. در جایی نیز که فریادها را بی‌ثمر ببیند، نامه‌نگاری با مقامات دولتی و حتی عالی‌ترین مقام حاکمیت را بهترین راهکار می‌داند. اتفاقی که تاکنون در مواجهه با برخی مشکلات و چالش‌های جدی با دولت به کار آمده و هشدار درباره اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها را می‌توان یکی از این موارد به‌شمار آورد.
نقطه مقابل شیوه برخورد با مسائل را شاید بتوان در اتاق بازرگانی ایران دید؛ جایی که این روزها مورد قهر جدی دولت قرار گرفته تا آنجا که رئیس دولت دهم به دلیل اختلاف نظر بر سر قانون بهبود فضای کسب‌وکار با مجلس و اتاق بازرگانی، مانع حضور وزرای اقتصادی کابینه خود در نشست‌های شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی شده است که دبیر آن رئیس اتاق ایران است. این در حالی است که عدم حضور وزرای اقتصادی دولت در نشست‌های صبحانه با مسوولان که مبدع آن اتاق بازرگانی تهران بود، نیز از دیگر چالش‌های آشکار دولت و بخش خصوصی است که طی سال‌های اخیر به وقوع پیوسته است.
شاید محمد نهاوندیان دیپلماتی باهوش و متفکری اندیشمند شناخته شود اما فعالان اقتصادی نسبت به شیوه اداره و مدیریت او نیز در نهادی چون اتاق بازرگانی ایران انتقادهای جدی دارند. او تاکنون نشان داده نتوانسته تعادل مناسبی میان روش‌های تعامل با حاکمیت را در پیش گیرد. اگر رابطه دیرینه و نزدیک وی با رئیس مجلس در مواردی برای وی برگ برنده بوده، اما اختلاف نظر جدی میان دو قوه مجریه و مقننه به نظر می‌رسد از نگاه رئیس اتاق ایران مغفول نیز مانده است تا آنجا که او برای تصویب قانون بهبود فضای مستمر کسب‌وکار تعاملی یک‌جانبه با رئیس مجلس را در پیش می‌گیرد در حالی که سوی دیگر میدان تعامل، بی‌هیچ دلیل خالی ماند.
این در حالی است که اتاق بازرگانی تهران در مواجهه با روند تصویب قانون بهبود مستمر فضای کسب‌وکار، عملاً به هنگام تقابل دولت و مجلس، راه میانه‌روی را در پیش گرفت و سعی کرد در شرایطی که دولت دهم در برخورد با مسائل اقتصادی نشان داده تکرو است، تعامل خود با قوه مجریه را از دست ندهد. این رویکرد همچنان مورد نقد جدی برخی از اعضای هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران است. اما شاید اگر هر یک از اعضای منتقد، در جایگاه هیات‌رئیسه می‌نشستند، آنها نیز همین رویکرد را داشتند که روسای فعلی در پیش گرفته‌اند. آنها که در ارتباط نزدیک و رخ به رخ با حاکمیت و دولت هستند، مسائلی را درک کرده‌اند که دیگر اعضای هیات نمایندگان از درک آن فعلاً عاجز هستند. این تغییر نگاه را سید‌حمید حسینی که در دوره گذشته جزو منتقدان جدی سیاست‌های دولت بود و امروز در جایگاه هیات‌رئیسه اتاق تهران نشسته، به خوبی درک کرده است. تغییر رویکرد او شاید روزی برای دیگر همفکران سابق وی نیز رخ دهد.
دیدگاه تان را بنویسید