ارزیابی و سنجش رتبه اعتباری بنگاه‌های اقتصادی
رتبه اعتباری عبارت است از نظر یک موسسه اعتبارسنجی در خصوص قابلیت(ظرفیت) یک ناشر(انتشاردهنده اوراق بهادار) برای اینکه تعهدات مالی خود را در قبال سرمایه‌گذاران(خریداران اوراق بهادار) یا اعتباردهندگان در ارتباط با یک نشر خاص(بر مبنای ارز محلی یا ارز خارجی، کوتاه‌مدت، میان‌مدت یا درازمدت) در زمان مقرر ایفا کند.
رتبه اعتباری عبارت است از نظر یک موسسه اعتبارسنجی در خصوص قابلیت (ظرفیت) یک ناشر (انتشاردهنده اوراق بهادار) برای اینکه تعهدات مالی خود را در قبال سرمایه‌گذاران (خریداران اوراق بهادار) یا اعتباردهندگان در ارتباط با یک نشر خاص (بر مبنای ارز محلی یا ارز خارجی، کوتاه‌مدت، میان‌مدت یا درازمدت) در زمان مقرر ایفا کند. به عبارت دیگر اعتبارسنجی ریسک نسبی نشر‌دهنده در خصوص قابلیت و تمایل او برای بازپرداخت سود و اصل اعتبار است که در مقطع زمانی معین اندازه‌گیری می‌شود. رتبه‌سنجی، احتمال قصور ابزار مالی رتبه‌سنجی‌شده را بیان می‌کند.
نخستین موسسه رتبه‌بندی اعتباری در سال 1909 در آمریکا با انتشار لیست رتبه‌بندی اوراق (قرضه) راه‌آهن آمریکا توسط جان مودی (J.Moody) آغاز به کار کرد.
گسترش بازارهای مالی، وابستگی روزافزون فعالیت‌های اقتصادی به اعتبارات بانکی، گسترش بازار اوراق بدهی، نیاز وام‌دهندگان تخصصی نظیر بانک‌ها و سایر موسسه‌های مالی به مبانی ارزیابی برای حصول اطمینان از اعتبار وام‌گیرندگان، ضرورت‌های تاریخی ایجاد موسسه‌های اعتبارسنجی بوده است. امروز این ضرورت تاریخی به شدت خود را در شرایط ایران نمایان ساخته است و در حقیقت دیرزمانی است که نیاز به موسسه‌های اعتبارسنجی محسوس بوده و بسیاری از کشورهای هم‌تراز ایران در این زمینه پیشتاز بوده‌اند.
در حال حاضر صنعت رتبه‌بندی اعتباری به سرعت رشد کرده و جایگاه ویژه‌ای را در بازارهای مالی به خود اختصاص داده است. امروز بیش از 130 موسسه رتبه‌بندی اعتباری در دنیا رتبه‌بندی اعتباری کشورها (دولت‌ها)، شهرداری‌ها، بنگاه‌های اقتصادی، بانک‌ها و سایر موسسه‌های مالی، شرکت‌های بیمه، لیزینگ، اوراق بدهی، اوراق بهادار با پشتوانه دارایی، اوراق تجاری عرضه عمومی سهام، گواهی سپرده و... را عهده‌دارند.
اما بزرگ‌ترین و معتبرترین موسسه‌های اعتبارسنجی که در سطح بین‌المللی و به طور عمده در کشورهای توسعه‌یافته فعالیت می‌کنند سه شرکت چندملیتی Moody's, Standar & Poor,s و Fitch است. در عین حال موسسه‌های رتبه‌بندی فعال در کشورهای موسوم به اقتصادهای نوظهور در خاور دور، آسیای جنوب شرقی، خاورمیانه، شمال آفریقا و کشورهای آمریکای لاتین در حال فعالیت هستند. معمولاً موسسه‌های رتبه‌سنجی که در کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور فعالیت می‌کنند رتبه اعتباری بنگاه‌های اقتصادی و ابزار مالی را در سطح ملی (national rating) ارزیابی می‌کنند. موسسه‌های بین‌المللی رتبه‌سنجی International Credit Rating Agencies رتبه اعتباری بنگاه‌های اقتصادی و اوراق بهادار منتشره در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی را ارزیابی می‌کنند. رتبه اعتباری کشوری (Sovergin Rating) بر مبنای شرایط و ریسک‌های سیاسی و شرایط اقتصادی کلان (ذخایر ارزی، موازنه بازرگانی بین‌المللی، سیاست‌های اقتصادی، آزادسازی اقتصادی و...) تعیین می‌شود. رتبه اعتبار کشوری سقف رتبه اعتباری بنگاه‌های اقتصادی در کشور (قلمرو سیاسی) را تعیین می‌کند.
با توجه به گسترش بازارهای مالی و به ویژه اوراق بدهی در ایران نیاز به معیارهایی که بر مبنای آن وام‌دهندگان تخصصی مانند بانک‌ها، شرکت‌های بیمه، صندوق‌های بیمه و شرکت‌های سرمایه‌گذاری و همچنین وام‌دهندگان غیرتخصصی مانند افراد حقیقی (خریداران اوراق بهادار) بتوانند نسبت به اعتبار وام‌گیرنده اطمینان حاصل کنند (یا شناخت لازم از ریسک اعتباری وام‌گیرنده داشته باشند) به شدت احساس می‌شود. هر چند که تمامی دست‌اندرکاران بازارهای پولی و مالی در ایران ضرورت انکارناپذیر ارزیابی اعتبار و رتبه‌بندی و مدیریت ریسک اعتباری را مورد تایید قرار داده‌اند، معذلک تا این زمان اقدام عملی و اجرایی خاصی در این زمینه انجام نگرفته است. با گسترش فعالیت‌های بازار سرمایه در ایران و معرفی ابزارهای مالی جدید نظیر اوراق اجاره و مرابحه، تدوین دستورالعمل نظارت بر فعالیت موسسات رتبه‌بندی اعتباری توسط سازمان بورس و اوراق بهادار جهت فراهم کردن زمینه‌های عملی لازم برای ایجاد موسسه‌های رتبه‌بندی اعتباری امری ضروری است.
دیدگاه تان را بنویسید