بازار اختیاری

بیمه‌های بازرگانی در یک تقسیم‌بندی کلی، در مقابل بیمه‌های تامین اجتماعی قرار می‌گیرند. این نوع از بیمه‌ها برخلاف بیمه تامین اجتماعی، غالباً اختیاری هستند و جنبه قراردادی نیز دارند. در واقع اشخاص با پرداخت مبلغی به‌عنوان حق بیمه، به طور مثال خودرو خود را تحت پوشش بیمه شخص ثالث یا بدنه اتومبیل قرار می‌دهند یا منزل خود را در برابر خطرات آتش‌سوزی و سرقت بیمه می‌کنند. به عبارت دیگر، در این نوع از بیمه‌ها، بیمه‌گذار به میل خود و آزادانه به تهیه انواع پوشش‌های بیمه‌ای بازرگانی اقدام می‌کند. در بیمه‌های بازرگانی، بیمه‌گذار و بیمه‌گر در مقابل هم متعهد هستند؛ بیمه‌گر در مقابل دریافت حق بیمه از بیمه‌گذار، تامین بیمه‌ای در اختیار وی قرار می‌دهد. با وجود تنوع بیمه‌های بازرگانی، نقش آنها در زندگی مردم جامعه چندان پررنگ نیست. با یک جست‌وجوی ساده می‌توان فهمید که در میان اطرافیان چند درصد برای خودرو خود بیمه‌نامه بدنه اتومبیل خریداری کرده‌اند؟ یا منزل مسکونی یا اماکن کسب‌وکار تحت پوشش بیمه‌نامه آتش‌سوزی است؟ چند نفر از بیمه‌نامه حوادث انفرادی، حوادث خانواده یا بیمه‌نامه عمر و سرمایه‌گذاری برخوردارند؟ کارشناسان معتقدند اگر تکلیف قانونی در خصوص اجباری بودن این نوع از بیمه‌ها حاکم بود، آمار بیمه‌نامه‌های فوق بسیار بالا بود. کارشناسان پیامدها و کارکردهای اجتماعی بیمه‌های بازرگانی را از چند بعد بررسی می‌کنند. یک بعد کارکرد اقتصادی این موضوع است که منجر به فعالیت صنعت بیمه به نحو مطلوب و بارور شدن اقتصاد جامعه در سطح خرد و کلان می‌شود. بعد دیگر کارکرد حمایتی بیمه‌های بازرگانی است. بدین معنی که شخص بیمه‌گذار با پرداخت مبلغی به عنوان حق بیمه، کلیه خطرات احتمالی مربوط به مورد بیمه را به شرکت بیمه منتقل می‌کند تا در زمان بروز خسارت، شرکت بیمه‌گر خسارت را جبران کند. از سوی دیگر، به اعتقاد کارشناسان صنعت بیمه، مهم‌ترین کارکرد بیمه‌های بازرگانی که اهمیت آن از دو مورد قبلی بالاتر است، کارکرد روانی این بیمه‌نامه‌هاست.

گفته می‌شود، هنگامی که فرهنگ بیمه به صورت فراگیر و همگانی پذیرفته شده باشد و در میان اقشار مختلف اجرایی شود، راننده خودرو، مالک منزل، کارفرمای ساختمانی، مسوولان کارگاه‌های تولیدی و صنعتی، پزشکان و... با خیالی آسوده به زندگی و اشتغال می‌پردازند. در طرف دیگر، در صورت بروز حادثه این اطمینان وجود دارد که خسارات آنها با توجه به نوع قرارداد بیمه بازرگانی جبران خواهد شد.

بنابراین انتظار می‌رود مردم با توجه به کارکردها و پیامدهای فوق، همگام با کشورهای پیشرفته و در حال توسعه گام‌های موثری در این زمینه بردارند. حال در این پرونده می‌خواهیم بازار بیمه‌های بازرگانی (اموال، اشخاص، مسوولیت و ضمانت پولی) را مرور کنیم و ببینیم سهم شرکت‌ها از این بازار چقدر است و این نوع بیمه در ایران چقدر مورد توجه مردم قرار دارد؟