در انتظار اولین پلت‌فورم ایرانی

بعد از طراحی سمند بر روی پلت‌فورم پژو 405، ایران‌خودرو به بزرگ‌ترین ضعف خود یعنی نداشتن یک پلت‌فورم جدید پی برد. این شرکت در طراحی محصولات جدیدش با مشکل نداشتن پلت‌فورم و دانش آن روبه‌روشد تا جایی که طرح خودرو پیکا که قرار بود یک خودرو کوچک برای اقشار کم‌درآمد ایرانی باشد به دلیل نداشتن پلت‌فورم شکست خورد چرا که پژو حاضر به دادن پلت‌فورم پژو 106 نشد و مذاکره با فیات هم برای گرفتن یک پلت‌فورم کوچک بی‌نتیجه ماند در ادامه هم طراحی نیو پیکان (که بعداً به پژو 206 صندوقدار و رانا تبدیل شد) بر روی پلت‌فورم پژو 206 رخ داد. در طراحی دنا اما قرار بود یک پلت‌فورم جدید متولد شود اما دوباره همان پلت‌فورم پژو 405 با تغییراتی و با تغییر موتور استفاده شد. از سال 1380 به این سو تنها حرکت روبه جلو ایران‌خودرو در زمینه طراحی موتور بوده است. این شرکت در بازه سال‌های 1380 تا 1384 با کمک مشاوران آلمانی موتور EF7 را طراحی کرد. این موتور البته در اواخر دهه 80 بر روی خودروهایی مانند سمند، سورن و دنا قرار گرفت. موتور کوچک‌تر با نام 4 EF با آنکه طراحی شده اما هنوز به تولید نرسیده است. به غیر از توسعه تکنولوژی موتور که در جزیره مرکز تحقیقات موتور ایران‌خودرو رخ داد عملاً مرکز تحقیقات ایران‌خودرو طی 15 سال اخیر کار چندانی در زمینه طراحی پلت‌فورم نکرده است و تنها توانسته چند فرم بدنه طراحی کند. حتی این شرکت از پلت‌فورم خودرو تندر 90 برای طراحی یک خودرو جدید استفاده نکرد با اینکه اجازه چنین کاری را از سوی رنو داشت. اما چرا این مرکز از سال 1381 به‌طور نسبی و از سال 1384 به‌طور کامل هیچ پروژه خلاقانه جدیدی انجام نداده وسعی نکرده به دانش طراحی پلت‌فورم دست پیدا کند؟ آیا این شرکت همچنان از بزرگ‌ترین ضعف خود و صنعت خودرو ایران یعنی نداشتن دانش طراحی پلت‌فورم غافل است؟ برای دست پیدا کردن به پاسخ این سوالات به سراغ کیوان وزیری قائم‌مقام مرکز تحقیقات ایران‌خودرو و مدیر طراحی پلت‌فورم این شرکت رفتیم. یکی از مدیران قدیم ایران‌خودرو که با وجود توفان‌های مدیریتی همچنان در این شرکت فعال است.

چرا تاکنون ایران‌خودرو و خودرو‌سازان ایرانی کار بنیادی بر روی پلت‌فورم انجام نداده‌اند با اینکه طراحی و تولید پلت‌فورم و دستیابی به دانش آن اصلی‌ترین شرط خودرو‌ساز‌شدن است. در دنا از همان پلت‌فورم سمند استفاده شده، پلت‌فورم رانا هم برای پژو 206 است و تکنو‌لوژی تمام این پلت‌فورم‌ها نیز قدیمی شده است؟

پلت‌فورم 60 درصد یک خودرو را تشکیل می‌دهد و زمانی که ما درباره پلت‌فورم صحبت می‌کنیم درباره دانش خودرو و دانش تولید آن در زنجیره قطعه‌سازان و خودرو‌سازان صحبت می‌کنیم. در دنیای امروز هیچ شرکتی به صورت انحصاری تمام کارهای یک پلت‌فورم را انجام نمی‌دهد این کار پیچیدگی خاص خودش را دارد. موتور، گیربکس، تعلیق، اکسل، ترمز همه بخش‌هایی از پلت‌فورم هستند که هر کدام دنیای خاص خود را دارند. به عنوان نمونه گیربکس خودش به تنهایی یک دنیا تجربه، تکنیک و دانش است و شرکت‌ها دراین زمینه راه و روش خاص خود را دارند.

چرا ایران‌خودرو بعد از طراحی سمند محصول کاملاً جدید نداشته است؟

محصول کاملاً جدید نداشتیم چون یک پلت‌فورم جدید نداشتیم، به خاطر اینکه در شرایط تحریم بودیم و پلت‌فورم جدید نداشتیم. البته نداشتن پلت‌فورم جدید و نرفتن به سمت دستیابی به یک پلت‌فورم جدید به عدم مدیریت صحیح و دیدهای مقطعی هم برمی‌گردد. جمع این دو موضوع سبب شد ایران‌خودرو از طراحی پلت‌فورم جدید عقب بماند. یک شرکت اگر نگاه به آینده نداشته باشد به روزمرگی می‌افتد و در آینده با مشکل و بحران اقتصادی و فروش روبه‌رو می‌شود. ما به دلیل شرایطی که در تحریم داشتیم نمی‌توانستیم برویم سراغ صاحبان علم صنعت خودرو در جهان. این صاحبان تکنولوژی در جهان محدود هستند و ما تنها با یک بوروکراسی فنی و با همکاری این شرکت‌ها می‌توانیم به دانش طراحی پلت‌فورم دست پیدا کنیم.

البته اینجا با شما مخالف هستم ایران‌خودرو تا سال 90 دچار تحریم شدید نشده بود و مانند مرکز تحقیقات موتور ایران‌خودرو که دانش طراحی موتور را با همکاری با شرکت‌های آلمانی به دست آورد ایران‌خودرو می‌توانست با شرکت‌های دیگری در جهان برای باقی قطعات هم همکاری کند.

با شما مخالفم چون ما برنامه‌ریزی‌هایی داشتیم و بعد از سمند سه مدل طراحی پلت‌فورم داشتیم. بعد از سمند ما روی سه مدل برنامه‌ریزی کرده بودیم؛ مدل کلاس A،B و C. برای کلاس A ما خودرو پیکا را مد نظر قرار داده بودیم. برای کلاس B هم خودرو ان‌پی را در نظر گرفته بودیم و برای کلاس C هم پی دو را برای تولید برنامه‌ریزی کرده بودیم. اما طراحی در کامپیوتر و کاغذ یک چیز است و صنعتی‌سازی یک محصول بحث دیگری است. برای این موضوع باید این پلت‌فورم تولیدی بشود و دانش فنی ساخت قطعات هم به سازندگان قطعه انتقال پیدا کند. به عنوان نمونه کار طراحی موتور EF7 در سال 1384 اتمام یافته بود اما کار صنعتی‌سازی این موتور پنج سال طول کشید. برای اینکه دانش فنی به قطعه‌سازان ایرانی منتقل شود مسیر طولانی‌ای طی شد و ارتباط بین قطعه‌سازان ایرانی و خارجی هم بسیار زمان‌بر بود. حالا در نظر بگیرید پلت‌فورم شامل قطعات و مجموعه‌های بسیار زیادی است و از طراحی تا تولید و صنعتی‌سازی آن مانند یک معادله چند‌مجهولی بسیار پیچیده است. من قبول دارم که در این زمینه کوتاهی مدیریتی در ایران‌خودرو صورت گرفته است اما ما 10 سال تحریم بودیم و مدیران تنها سعی کرده‌اند تا بنگاه را به روش اقتصادی زنده نگه دارند. ولی از نظر طراحی و توسعه محصول نمره این مدیران اصلاً خوب نیست.
متاسفانه ما در 12 سال گذشته حرکت ‌رو‌به جلو در زمینه علمی نداشتیم و از این نظر نمره خوبی نمی‌گیریم. یک راه راهی است که چین می‌رود و پلت‌فورم می‌خرد؛ پلت‌فورم خریدن چندان کار خاصی نیست. خیلی از خودرو‌سازان پلت‌فورم قدیمی را می‌فروشند اما دانش فنی طراحی پلت‌فورم را نمی‌دهند و فقط اجازه تولید می‌دهند. باید توجه کنیم که هنوز بسیاری از شرکت‌های چینی به دانش فنی طراحی پلت‌فورم دست نیافته‌اند و بیشتر این شرکت‌ها پلت‌فورم‌های قدیمی شرکت‌های دیگر مانند تویوتا را می‌خرند و فقط اجازه تولید این پلت‌فورم‌ها را دارند. البته در آینده این شرکت‌ها صاحب پلت‌فورم می‌شوند چون کار بر روی دانش پلت‌فورم را آغاز کرده‌اند اما هنوز علم کامل طراحی پلت‌فورم را ندارند. هنوز دانش تولید قطعات جدید با کیفیت بالا را ندارند. جیلی یکی از این شرکت‌هاست که با خرید ولوو در حال رسیدن به دانش طراحی پلت‌فورم است و تا ده سال آینده به این دانش دست خواهد یافت. یکی از مشکلات شرکت‌های چینی این است که دانش طراحی پلت‌فورم را ندارند برای همین دانش تولید درست قطعات پلت‌فورم در قطعه‌سازان آنها تزریق نشده است. البته باید در نظر گرفت که چین دارای بنیه اقتصادی قوی است و با توجه به این توان زیاد می‌تواند اول پلت‌فورم‌های مختلف را بخرد و بعد به دنبال به دست آوردن دانش پلت‌فورم باشد. ولی ما چون دارای قدرت ضعیف اقتصادی در زمان تحریم بودیم نمی‌توانستیم چنین ریسک‌هایی انجام دهیم.

ما در ایران‌خودرو هم‌اکنون شروع کرده‌ایم تا دانش فنی قطعات کلیدی پلت‌فورم را پیدا کنیم و برای همین با شرکت ماهله آلمان قرار‌داد بسته‌ایم.

اما این قرار‌داد هم بیشتر در زمینه موتور است یعنی جایی که شما قبلاً کار کرده‌اید پس چه زمانی می‌خواهید به سراغ بقیه قطعات بروید؛ تا کی می‌خواهید از دو گیربکس پژو405 و پژو 206 با کمی تغییر در تمام محصولات خود استفاده کنید؟

درست است؛ یکی از ضعف‌های ما به گیربکس باز می‌گردد، ما سال‌ها از گیربکس‌های قدیمی در محصولات خود استفاده کرده‌ایم. ولی در طرح جدید رسیدن به دانش همه پلت‌فورم را با هم برنامه‌ریزی کردیم. ما روی اکسل در حال کار هستیم. و در زمینه گیربکس هم کار با هیوندای را شروع کرده‌ایم. با تعداد زیادی از شرکت‌های اروپایی هم برای دستیابی به دانش طراحی و تولید گیربکس مذاکره کرده‌ایم.

روی چه نوع گیربکسی قرار است کار کنید؟

گیربکس اتوماتیک جدید از سوی شرکت چرخشگر تولید خواهد شد. این گیربکس از مجموعه جدیدترین گیربکس‌های هیوندای انتخاب شده و با کمک این شرکت برای موتورهای EF7 عادی و توربو‌شارژ بهینه‌سازی خواهد شد. این گیربکس در دو نوع پنج و هفت‌دنده خواهد بود. البته این راه کوتاه‌مدت ما برای گیربکس است و برای دستیابی به دانش فنی طراحی و تولید گیربکس با یک شرکت در اروپا کار خواهیم کرد. گیربکسی که قرار است با شرکت اروپایی کار کنیم هم از نوع CVT است.

چرا شرکت هیوندای را انتخاب کردید؟

به دلیل اینکه هیوندای در زمینه گیربکس یکی از بهترین‌ها در جهان است. البته با شرکت‌های ژاپنی هم مذاکره کرده بودیم که در نهایت با هیوندای به نتیجه رسیدیم. با همکاری با هیوندای علم طراحی و تولید گیربکس را خواهیم آموخت. در این پروژه کوتاه‌مدت ما از هیوندای روش انتخاب و همگام کردن یک گیربکس با موتور را یاد خواهیم گرفت و به دانش ساخت این گیربکس هم دست خواهیم یافت. مدت صنعتی‌سازی پروژه هم 18 تا 24 ماه است.

اما دراینجا شما برخلاف پروژه EF7 یا پروژه موتور جدیدتان با شرکت ماهله آلمان به دانش طراحی گیربکس دست نخواهید یافت. چون شما فقط یک گیربکس آماده هیوندای را با تغییراتی با موتور EF7 هماهنگ خواهید کرد.

موضوع را خیلی ساده کردید در حالی که کار پیچیده‌ای است. از نظر مهندسی ارزش کار بالاست. درست است، طراحی گیربکس انجام نمی‌شود ولی طراحی روی خودرو انجام می‌شود و ما یک گیربکس جدید و پیشرفته هماهنگ با دو موتور شرکت ایران‌خودرو خواهیم داشت. طراحی گیربکس یک پروسه 48‌ماهه است که با این روش ما مدت زمان را به 24 ماه کاهش داده‌ایم پس ما 24 ماه را صرف نصب بر روی خودرو و آزمایش‌های دیگر خواهیم کرد. ما با این کار وارد علم گیربکس شده‌ایم و صاحب یک قوای محرکه کاملاً مدرن و یک موتور و گیربکس کاملاً همخوان با هم با خصوصیات فنی خوب خواهیم شد.

اما شما همچنان دارای دانش طراحی گیربکس و بسیاری از قطعات دیگر پلت‌فورم نیستید فقط یک گیربکس جدید خواهید داشت، همین.

ما 12 سال گپ داریم برای همین به یک کاتالیزور نیاز داریم. 12 سال است که کار خاصی در زمینه طراحی محصول جدید انجام نداده‌ایم. ما ابتدا تا دو سال آینده صاحب یک گیربکس کاملاً جدید با راندمان بالا خواهیم شد و با همکاری با شرکت‌های اروپایی طی چهار سال به دانش طراحی گیربکس دست خواهیم یافت. طی این مدت بر روی ساخت داخل کردن قطعات گیربکس در شرکت چرخشگر و نیرو‌محرکه کار خواهیم کرد. البته کار بر روی طراحی پلت‌فورم جدید را شروع کرده‌ایم. همان‌طور که گفتم برای طراحی یک گیربکس کاملاً جدید با کمک یک شرکت اروپایی کار را آغاز کرد‌ه‌ایم و چهار سال دیگر این گیربکس جدید که با موتور جدید که با شرکت ماهله در دست طراحی است آماده خواهد شد. برای ساخت گیربکس هم شرکت نیرو‌محرکه با شرکت چرخشگر فعال خواهند شد تا در زمان دست یافتن به علم طراحی گیربکس و طراحی گیربکس دانش فنی لازم برای ساخت قطعات گیربکس جدید را هم به دست آورند. طراحی گیربکسی را که در اروپا انجام خواهیم داد بر اساس موتور جدید شرکت ماهله و هفت‌دنده از نوع آخرین تکنولوژی CVT خواهد بود. این کار را به‌طور موازی و طی 36 ماه پیش خواهیم برد. طراحی قوای محرکه جدید شامل گیربکس و موتور جدید از سوی چندین شرکت در ایران‌خودرو و به‌صورت گروهی انجام خواهد شد.

معمولاً خودرو‌سازان این کار را حداقل در 48 ماه انجام می‌دهند. شما چگونه می‌خواهید این کار را در 36 ماه انجام دهید؟

سعی خواهیم کرد پروژه‌ها را به‌صورت موازی پیش ببریم چون ما سال‌ها عقب افتاده‌ایم و باید هرچه زودتر عقب‌افتادگی خود را جبران کنیم.

البته پلت‌فورم که فقط موتور و گیربکس نیست مثلاً ایران‌خودرو در زمینه اکسل یا سیستم تعلیق تاکنون کاری در زمینه طراحی انجام نداده است.

این‌گونه که می‌گویید نیست ما هم‌اکنون به علم ساخت و طراحی اکسل رسیده‌ایم. ما برای دنا اکسل را بهینه‌سازی کردیم و وزن خودرو را با تغییر ابعاد خودرو تغییر دادیم و با تغییر بسیاری از پارامترها یک سیستم جدید را برای خودرو پیاده کردیم. ما در سال 93 توانستیم به دانش طراحی اکسل به‌طور کامل دست پیدا کنیم.

در زمینه سیستم تعلیق چطور اکسل تنها بخش کوچکی از سیستم تعلیق است؟

یک برنامه 36‌ماهه برای یک سیستم تعلیق جدید با کمک شرکت‌های اروپایی داریم. در این روند ما کاملاً به دانش طراحی سیستم تعلیق بر اساس آخرین تکنولوژی‌های روز دست خواهیم یافت.

استراتژی شما شبیه کدام شرکت خواهد بود؟

ما خودروهای آسیایی تا اروپایی مانند فولکس واگن را بررسی کرده‌ایم و قطعاً بهترین سیستم را برای شرایط جاده‌ای ایران انتخاب خواهیم کرد. ما کار خیلی سختی را پیش‌رو داریم؛ حدود 12 سال مدیران ما کم‌کاری کرده‌اند و حالا باید این کم‌کاری را کمتر از چهار سال جبران کنیم تا بتوانیم یک پلت‌فورم کاملاً جدید برای ایران‌خودرو داشته باشیم. پلت‌فورم جدیدی که دانش طراحی و ساخت آن را هم به دست آورده‌ایم. این پلت‌فورم جدید و خودرو جدیدی که روی آن طراحی خواهد شد طی زمان 36 ماه طراحی خواهد شد.

این حرف‌های شما به نظرم شعاری می‌رسد چرا که فولکس واگن به پشتوانه قطعه‌سازانی مانند بوش که هر کدام هزاران نفر مهندس طراح دارند طی 48 ماه یک خودرو کامل را طراحی می‌کنند اما شما بدون دانش فنی چگونه می‌خواهید این کار را 36‌ماهه انجام دهید؟

ما این ضرب‌الاجل را برای تمام شرکت‌های خارجی که می‌خواهیم کار کنیم گذاشته‌ایم؛ مثلاً برای ماهله زمان 36‌ماهه را مشخص کرد‌ه‌ایم ما بسیار عقب افتاده‌ایم و باید به خودمان برای پیشبرد اهدافمان فشار بیاوریم.

این حرف‌ها را زمانی آقای منطقی هم می‌زد، یعنی حدود 10 سال پیش، اما هیچ اتفاق خاصی رخ نداد؛ تنها سورن تولید شد که می‌توان آن را تنها یک فیس‌لیفت بر روی خودرو سمند دانست.

طراحی فقط در زمان آقای غروی انجام شد و بس. روندی که در زمان آقای غروی آغاز شده بود ادامه پیدا نکرد. قدرت پژو در ایران‌خودرو پس از آقای غروی باعث متوقف شدن بسیاری از طرح‌ها در مرکز تحقیقات ایران‌خودرو شد. مرکز تحقیقات موتور هم فقط به‌خاطر قدرت سیاسی آقای میر‌سلیم توانست به کارش ادامه دهد.

ایران‌خودرو هم‌اکنون در حال مذاکره با شرکت‌های مختلف است؛ با پژو به نتیجه رسیده و برنامه زیادی هم از همکاری با رنو، فیات و سوزوکی و حتی داتسون را اعلام کرده است. با وجود این همه همکاری جدید پلت‌فورم ایران‌خودرو در میان محصولات آینده این شرکت چه جایگاهی خواهد داشت؟

در چهار سال آینده 65 درصد محصولات ایران‌خودرو از پلت‌فورم خودمان استفاده خواهد کرد. و به مرور این محصولات جایگزین محصولات قدیمی خواهند شد. این روند شش تا هفت سال طول خواهد کشید. ما از پلت‌فورم کلاس C شروع می‌کنیم تا به پلت‌فورم‌های کلاس A و B هم دست پیدا کنیم.

اما شما برنامه طراحی پلت‌فورم C را دارید. پلت‌فورم A و B از کجا خواهد آمد؟

با تغییراتی پلت‌فورم C را کوچک می‌کنیم و به B خواهیم رسید، از طرفی با تجربه پلت‌فورم C و برخی قطعات مشترک پلت‌فورم A را طراحی خواهیم کرد.

برای این پلت‌فورم جدید چقدر هزینه خواهید کرد؟

بر اساس برنامه برای پلت‌فورم جدید ایران‌خودرو و طراحی و ساخت آن، دو هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری خواهد شد.