بلوغ رسانه خانگی

روزانه صدها فیلم در سینماهای مختلف دنیا به روی پرده می‌رود. حاصل آن میلیاردها دلار درآمد برای شرکت‌های فیلمسازی و سرگرمی میلیون‌ها انسان در سراسر این جهان است. امروزه فیلم و سینما جزء جدایی‌ناپذیری از زندگی انسان‌هاست و بشر را وابسته به خود کرده است. در دنیای امروز افرادی هستند که یک روز بدون فیلم و سینما بودن را هم نمی‌توانند تحمل کنند. در کشورهای توسعه‌یافته مردم برنامه مشخصی برای سینما رفتن و فیلم دیدن دارند. در کشور ما نیز سینما مخاطبان خاص خود را دارد اما نسبت به سایر کشورها به دلیل نبود سالن سینما در همه شهرستان‌ها و شهرک‌ها و محله‌ها مخاطبان بسیار کمتری دارد و چند سالی است با ایجاد شبکه‌های خصوصی نمایش خانگی و در دسترس قرار دادن سریع و به موقع فیلم‌های سینمایی ایرانی و ساخت فیلم‌ها و سریال‌های نمایش خانگی و با ورود به خانه‌های هموطنان در دورترین نقاط ایران و حتی خارج از کشور به یاری سینمای ایران آمده و جان تازه‌ای به این شبکه عظیم اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی داده است. امروزه با به بلوغ رسیدن شبکه نمایش خانگی و تولیدات فیلم و سریال‌های فاخر، کارگردانان درجه یک سینما از جمله داود ‌میرباقری، کمال تبریزی، حسن فتحی و مهران مدیری و محمدحسین لطیفی و... به یاری این شبکه آمده‌اند و توانسته‌اند در کنار مدیران نمایش خانگی و استفاده از بازیگران مطرح سینما رونق اقتصادی و امید را در بین این خانواده بزرگ در سراسر کشور ایجاد کنند. البته تحمیل هزینه‌های گزاف و دستمزدهای زیاد به بازیگران و عوامل از جمله خطراتی است که اهالی سینما و تهیه‌کنندگان را دچار نگرانی کرده است و از تبعات منفی آن نباید غافل شد. بدون شک ارتقای سطح کیفی تولیدات فیلم‌های ویدئویی و سریال‌ها‌ی نمایش خانگی به لحاظ فرهنگی و اجتماعی تاثیر بسزایی در رشد ابعاد فکری، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و تجاری جامعه خواهد داشت. تاثیر سریال‌های ویدئویی و تلویزیونی بر مخاطب و تکرار بخشی از دیالوگ‌ها در بین مردم و انجام حرکات بازیگران آن ثابت کرده که باید چقدر با حساسیت به فیلمنامه، کارگردانی و بازیگران توجه شود. همچنان که دیدیم در بعضی از سریال‌ها بازیگران با پوشش و دیالوگ‌های متفاوت نقش مهمی در فرهنگ‌سازی در جامعه و مد ایفا می‌کردند. امروزه از طریق تریبون سینما و سریال‌های پر‌مخاطب شبکه نمایش خانگی می‌توان به کمک صنعت آمد و تولیدات داخلی را به مردم کشور و جهانیان معرفی کرد و در حقیقت فیلم، بهترین ابزار برای معرفی کالاهای ایرانی، انتقال فرهنگ و حتی بازگو کردن سیاست‌های نظام و مردم خواهد بود. در حال حاضر بسیاری از کشورهایی که صنعت فیلمسازی دارند اهمیت ویژه‌ای به ساخت سریال‌های شبکه نمایش خانگی به عنوان کمک به سینما و تلویزیون قائل هستند. چون این حوزه توانسته مخاطبان زیادی را جذب و به تبع آن به اقتصاد این شبکه و سینما کمک شایانی کند. در ایران نیز تولیدات فیلم و سریال نمایش خانگی توانسته نقش بسیار مهمی در دور کردن مخاطبان از دیدن سریال‌های ترکیه‌ای و خارجی که عمدتاً به بنیان خانواده اسلامی و اصیل ایرانی لطمه وارد می‌کند، داشته باشد. که البته مسوولان بخش فرهنگی و سینمایی با کمک‌های معنوی و مادی می‌توانند مدیران و سرمایه‌گذاران این بخش را یاری کنند تا از نظر اجتماعی، اقتصادی، مدگرایی اصیل ایرانی وحتی سیاسی به نتایج خوبی دست پیدا کنیم. تولید فیلم و سریال‌های نمایش خانگی باعث شده است که رونق خوبی در اقتصاد این شبکه و دست‌اندرکاران فیلمسازی ایران به‌وجود بیاید. هر‌چند که در بین تهیه‌کنندگان سینمایی هنوز مخالفت‌هایی با تولید فیلم‌های ویدئویی و سریال وجود دارد اما می‌توان گفت، اقبال عمومی و استقبال مردم از این فیلم‌ها و سریال‌ها بسیار خوب بوده است هر‌چند که مدیران شبکه نمایش خانگی هنوز به دلیل عدم رعایت مردم از خرید فیلم‌های کپی گلایه‌مند هستند و عملاً دولت نیز نمی‌تواند با قاچاقچیان کپی برخورد جدی کند ولی شروع تولید سریال‌های نمایش خانگی از سال 1389 با سریال قهوه تلخ، قلب یخی، ساخت ایران و شهرزاد توانست از نظر اقتصادی و اشتغال به کار امید خوبی در این شبکه ایجاد کند. اینجا دو نکته از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

1- هیجان‌زدگی در ساخت فیلم و سریال‌های نمایش خانگی نه‌تنها به اقتصاد و پیکره این صنعت لطمه وارد می‌کند بلکه با سرخوردگی سرمایه‌گذاران و تولید سریال‌های به اصطلاح شانه تخم مرغی در آینده نیز مواجه خواهیم شد که قطعاً ثمره آن از دست دادن مخاطب و در نهایت نابودی این شبکه است.

2- آ‌گاه‌سازی مردم از نخریدن فیلم و سریال‌های کپی از قاچاقچیان و حمایت دولت و قوه قضائیه از بخش خصوصی در زمینه جمع‌آوری و برخورد با کپی‌کاران.

توسعه شبکه نمایش خانگی

توسعه شبکه نمایش خانگی در ایران در شرایطی در حال تحقق است که اساساً این نوع از توزیع محصولات تصویری در بازار عرضه جهانی غالباً در خصوص فیلم‌های سینمایی تعریف شده و ادامه یافته است. به عبارتی تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان مجموعه‌ها و سریال‌های تلویزیونی بخش خصوصی در این حیطه کمتر ورود کرده و از امکان تلویزیون کابلی که دهه‌هاست اصلی‌ترین مسیر ورود به بازار نمایش محسوب می‌شود، بهره برده و می‌برند. این تکنولوژی در دهه اخیر با توجه به سرعت پیشرفت فناوری ارتباطات و دسترسی بیشتر و سریع‌تر به اینترنت، به تکنولوژی «تلویزیون با پروتکل اینترنتی» و نیز دریافت و تماشای تلویزیون به ازای درخواست تغییر و توسعه ‌یافته است.

در ایران با توجه به ملاحظات قانونی در خصوص تاسیس شبکه‌های تلویزیونی کابلی، پس از مدت‌ها انفعال این خلأ از سوی شبکه نمایش خانگی پر شد و امکانی که برای درآمدزایی بیشتر فیلم‌های سینمایی طراحی شده بود به بستری برای تولید و توزیع مجموعه‌های تلویزیونی نیز تسری داده شد. حال در شرایطی که تغییر و توسعه فناوری ارتباطات تماشای تلویزیون به شیوه VOD را ناگزیر می‌نماید و با در نظر داشتن این مهم که ما در کشورمان تجربه تلویزیون کابلی نداشته‌ایم تا بر اساس تقاضا و گرایش‌های عام و گسترده داخلی، تولید محصولات نمایشی و مجموعه‌سازی صورت پذیرفته باشد و نیز حفظ حرمت‌ها و محذوریت‌های نمایشی، شبکه نمایش خانگی که اکثر تولیدات آن از سوی بخش خصوصی روانه این بازار شده است عرصه مناسبی شده تا در فرصت باقی‌مانده دست‌اندرکاران این بخش بتوانند به دستاوردها و نتایج مطلوب برسند.

این روزها مجموعه‌های تلویزیونی نسبت به چند سال قبل هم در جذب مخاطب با مشکلات بیشتری مواجه شده‌اند، سینما حال و روز خوشی ندارد، شمارگان روزنامه‌ها و نشریات در جامعه نزدیک به 80میلیونی ایران، کمی بیش از یک میلیون نسخه در روز است و سایر حوزه‌های فرهنگی هم شرایط بهتری ندارند.

در چنین شرایطی است که عرضه محصولات سینمایی یا مجموعه‌های نمایشی اختصاصی شبکه خانگی می‌تواند یک فرصت برای راهیابی این آثار به درون خانه‌ها باشد. اینکه فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها، محل مناسبی برای این عرضه نیست موضوعی است که باید با شرایط کلی کشورمان سنجیده شود. حتماً راه‌اندازی یک فروشگاه عرضه محصولات فرهنگی در هر کوی و برزنی ایده‌آل و درخور سابقه فرهنگی ایران‌زمین است اما امروز که چنین رویایی تحقق نیافته است، می‌توان از ظرفیت فروشگاه‌ها بهره گرفت منوط به اینکه، بازار آن امکان شکل‌گیری و رونق یافتن داشته باشد.

مجاب کردن جامعه به اهمیت قائل شدن برای محصولات فرهنگی، موضوعی است که به آموزش و تبلیغ موثر نیازمند است. یکی از موضوعاتی که در سال‌های اخیر توجه اقتصاددانان و نیز اندیشمندان حوزه فرهنگ را به خود جلب کرده است، چگونگی قیمت‌گذاری کالاها و خدمات فرهنگی است. در نظر داشتن مفهوم «ارزش پرداخته» و نظریات مطرح پیرامون ارزش در علم اقتصاد از آدام اسمیت تا امروز و توجه به الگوهای رایج در قیمت‌گذاری کالاها در علم اقتصاد می‌تواند به تقویت نگرش صحیح در این عرصه بینجامد.