نشانه‌های عقب‌نشینی

در شهرستان کوچک 6200‌نفری ویندسور در فاصله دو ساعت از شهر آلبانی در ایالت نیویورک، همه امکانات لازم از جمله نانوایی، تعمیرگاه اتومبیل و چندین رستوران دیده می‌شود اما این شهرستان فاقد بانک است. «بانک اول نیاگارا» تنها موسسه مالی این منطقه در ماه اکتبر شعبه‌اش را تعطیل کرد. این‌گونه رویدادها در آمریکا به سرعت روندی عادی پیدا می‌کنند. از زمان بحران مالی، بانک‌ها بیش از 10 هزار شعبه یعنی به‌طور میانگین هر روز سه شعبه خود را تعطیل کرده‌اند. طبق گزارش بنگاه پژوهشی گلوبال مارکت اس‌اندپی (S&P Global Market)، فقط در نیمه اول سال 2017، 869 شعبه فیزیکی بانک‌ها بسته شدند. برخی از این نگران هستند که تعطیلی شعبه‌ها باعث می‌شود محله‌های فقیر به «بیابان‌های بانکی» تبدیل و ساکنان آن از خدمات افتتاح حساب، وام و دیگر خدمات اولیه مالی محروم شوند.

تا همین چند وقت قبل صحبت از فقدان دسترسی کافی به تحویلداران بانک در آمریکا عجیب و دور از انتظار بود. در چند سال قبل از بروز بحران مالی هر ماه حدود 200 شعبه فیزیکی بانک افتتاح می‌شد. طبق گزارش بانک جهانی تا سال 2009 در آمریکا به ازای هر 100 هزار بزرگسال 35 شعبه بانکی وجود داشت که دو برابر میزان موجود در آلمان بود. اما از آن هنگام به بعد، نرخ بسیار پایین بهره و انبوهی از مقررات جدید باعث شدند سودآوری بانک‌ها به‌شدت کاهش یابد. بانک‌ها در واکنش به این موضوع تعداد شعبه‌ها را از 100 هزار به حدود 90 هزار پایین آوردند.

روسای بانک‌ها ادعا می‌کنند در حال بهینه‌سازی شبکه شعب هستند تا بتوانند با تغییر ذائقه و عادات مشتریان هماهنگ شوند. اما کاهش شعب به‌طور یکنواخت اتفاق نمی‌افتد. داده‌های موسسه فدرال ضمانت سپرده‌ها (FDIC) نشان می‌دهد بین سال‌های 2009 و 2016 در یک‌پنجم بالا و یک‌پنجم پایین مناطق دارای خانواده‌های پردرآمد و کم‌درآمد، به ترتیب تعداد شعبه‌های بانکی 3 و 10 درصد کمتر شده‌اند. سازمان‌های فعال در شهرک‌ها نگرانند اگر روند تعطیلی شعبه‌ها در مناطق محروم ادامه یابد، بسیاری از ساکنان مجبور خواهند شد به نزول‌خواران و فروشگاه‌های نقدکننده چک‌ها روی آورند. بانک فدرال‌رزرو ایالت سنت لویس در ماه ژوئن برآورد کرد که هم‌اکنون در آمریکا بیش از 1100 «بیابان بانکی» وجود دارد. (طبق تعریف، «بیابان بانکی» منطقه‌ای مسکونی است که حداقل 10 مایل با یک بانک فاصله داشته باشد). اگر روند تعطیلی بانک‌ها در شهرک‌های کوچک همچنان ادامه یابد، این رقم دو برابر خواهد شد. گروه غیرانتفاعی «ائتلاف ملی برای سرمایه‌گذاری مجدد در شهرک‌ها» در ماه می ‌گزارش داد که از زمان بحران مالی تعداد بیابان‌های بانکی در مناطق روستایی تا 86 درصد افزایش یافته است.

اما شاید اوضاع آن‌گونه که به نظر می‌رسد، وخیم نباشد. نشریه اکونومیست تحلیلی را در مورد داده‌های موسسه فدرال ضمانت سپرده‌ها انجام داد و به این نتیجه رسید که با استفاده از تعریف فدرال‌رزرو، ساکنان «بیابان‌های بانکی» فقط 7 /1 درصد از جمعیت را تشکیل می‌دهند. در بیشتر مناطق کشور هنوز دسترسی به بانک‌ها ساده است و بانک در فاصله دو مایلی قرار دارد. از هر 10 آمریکایی، 9 نفر در فاصله کمتر از پنج‌مایلی تا بانک هستند و نیمی از مردم تا بانک حدود یک مایل فاصله دارند.

با این حال حتی اگر اکثر مردم به بانک دسترسی داشته باشند، تعطیلی شعبه‌ها می‌تواند عواقب شدیدی به همراه آورد. جیمز چسن از انجمن بانکداران آمریکا می‌گوید «فقدان بانک می‌تواند تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر جوامع داشته باشد». هزینه این رویداد بیشتر متوجه کسب‌وکارهای کوچکی می‌شود که اغلب صورت‌های مالی حسابرسی‌شده ندارند لذا نمی‌توان اطلاعات آنها را در دوردست بررسی کرد. در شهرک‌ها و جوامع کوچک بسیاری از کسب‌وکارها صرفاً از طریق روابط اداره می‌شوند بنابراین هرچه فرد دورتر باشد مدیریت روابط دشوارتر خواهد بود. مطالعه سال 2014 دانشگاه کالیفرنیا نشان می‌دهد وقتی شعبه‌های بانک تعطیل می‌شوند وام‌دهی به کسب‌وکارهای کوچک در آن منطقه 13 درصد کمتر می‌شود. این کاهش در مناطق کم‌درآمد به 40 درصد می‌رسد.

اما حتی اگر مقررات مالی ملایم‌تر شوند و نرخ بهره بالا رود، باز هم احتمال کاهش تعداد شعب از بین نمی‌رود. بنگاه املاک جی‌ال‌ال (JLL) برآورد می‌کند تا سال 2027 تعداد شعب فیزیکی 20 درصد دیگر کاهش یابد. خطر گسترش بیابان‌های بانکی فقط یک توهم است اما کاهش وام‌دهی به کسب‌وکارهای کوچک واقعیت دارد.