اقتصاد مرغ

در یک سوله در مرغداری خارج از شهر کلچستر در شمال شرقی انگلستان هزاران مرغ بر روی توده‌ای از فضله‌ها نشسته‌اند. تا زمانی که مرغ‌ها ذبح نشده‌اند آن جایگاه تمیزکاری نمی‌شود و این بدان معناست که مرغ‌ها از سوختگی ناشی از آمونیاک رنج می‌برند و رشد پرهایشان متوقف می‌شود. مورچه‌ها و لاروهای حشرات بر روی بدن مرغ‌هایی حرکت می‌کنند که هنوز به کشتارگاه راه نیافته‌اند. صنعت مرغداری یک کسب‌وکار کثیف اما پرسود است. در کشورهای ثروتمند عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) مصرف گوشت خوک و گاو از سال 1990 بدون تغییر باقی مانده اما مصرف گوشت مرغ به میزان 70 درصد رشد کرده است.

مصرف مرغ توسط انسان‌ها آنقدر زیاد شده است که در حال حاضر این پرنده 23 میلیارد از جمعیت 30 میلیاردی حیوانات موجود در مزارع را تشکیل می‌دهد. طبق گزارش اخیر کری بنت و همکاران از دانشگاه لیسستر (Leicester) مجموع کل مرغ‌های مزارع از کل مجموع دیگر پرندگان روی کره زمین فراتر می‌رود. در لندن که در فاصله حدود 50 مایلی کلچستر واقع است فروشگاه‌های مرغ سوخاری به وفور دیده می‌شوند. بسیاری از آنها نام خود را از ایالت‌های آمریکا از قبیل کانزاس، مونتانا و البته کنتاکی گرفته‌اند. اما دانش‌آموزان مدارس و شرکت‌کنندگان در جشن‌های شبانه به نام‌ها اهمیت نمی‌دهند و برایشان مهم نیست که غذا از کجا می‌آید.

دلیلی هم برای این کار وجود ندارد. مرغ غذایی ارزان و خوشمزه است. هر پوند مرغ هم‌اکنون در آمریکا 92 /1 دلار قیمت دارد که در مقایسه با قیمت 71 /1دلاری در سال 1960 (سازگارشده با تورم) روندی کاهشی داشته است. همزمان بهای گوشت گاو با کاهش 17 /1 دلار در هر پوند به 80 /5 دلار رسید. طرفداران گوشت مرغ ارزان مدیون روش‌های مختلف پرورش مرغ هستند. آمریکا در دهه 1940 مسابقاتی با عنوان «مرغ فردا» را در میان کشاورزان به راه انداخت. به نقل از یک روزنامه آن زمان هدف از برگزاری مسابقه تولید مرغی بود که به اندازه کافی چاق باشد تا خوراک یک خانواده را تامین کند. مرغی که گوشت سینه آن را بتوان به شکل استیک درآورد و ران‌های آن حداقل استخوان را در میان لایه‌های تیره‌رنگ گوشت داشته باشد و همه این اهداف با حداقل هزینه محقق شود. نتیجه آن اقدامات تولید محصولاتی بود که با خط تولید جوجه‌های امروزی شباهت دارند.

از آن زمان به بعد مرغ‌ها روزبه‌روز بزرگ‌تر شدند. مطالعه مارتین زیدف و همکاران از دانشگاه آلبرتا تحولات رشد مرغ را با بررسی نمونه‌های پرورش‌یافته در سال‌های 1957، 1978 و 2005 نشان دادند. نویسندگان متوجه شدند که در این سال‌ها پس از گذشت 56 روز یک مرغ به‌طور میانگین به ترتیب 9 /0، 8 /1 و 2 /4 کیلوگرم وزن می‌گرفت. پرورش یک مرغ بزرگ به صرفه‌تر از تولید دو مرغ کوچک است. اکنون کشاورزان برای تولید یک کیلوگرم مرغ به‌جای 5 /2 کیلو غلات در سال 1985 فقط به 3 /1 کیلوگرم غله نیاز دارند. استفاده زیاد از آنتی‌بیوتیک‌ها باعث شد کشاورزان دیگر نگران سلامت مرغ‌ها نباشند. قبل از جنگ جهانی دوم مرغ‌ها عمدتاً در قطعات کوچک مزرعه پرورش داده می‌شدند. کشاورزان مرغ‌ها را برای تخم‌گذاری نگه می‌داشتند و وقتی زمان تخم‌گذاری آنها به پایان می‌رسید مرغ‌ها را به فروش می‌رساندند. اما امروزه استفاده از داروهای ضدبیماری و واکسن‌ها کشاورزان را قادر می‌سازد مرغ‌ها را در شرایطی نگه دارند که روزگاری بسیار کثیف و پرازدحام تلقی می‌شد. مرغ‌هایی که در مکان‌های شلوغ و با تعداد زیاد پرورش داده می‌شوند تحرک کمتری دارند و در نتیجه غذای کمتری می‌خورند. شهرت سلامت گوشت مرغ نیز به نفع مرغداران عمل می‌کند. در دهه 1980 پزشکان هشدار می‌دادند که مصرف بیش از اندازه گوشت گاو و خوک باعث می‌شود افراد میزان زیادی چربی اشباع‌شده دریافت کنند که خطر بروز حمله قلبی را بالا می‌برد. آن نگرانی‌ها برطرف شده‌اند اما شواهد تازه حاکی از آن هستند که مصرف گوشت قرمز احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ را بالا می‌برد. در مقابل، تصویر گوشت مرغ به عنوان یک غذای سالم همچنان پابرجاست.

پاها و پرها

اما فقط مصرف‌کنندگان وسواسی غربی عاشق گوشت مرغ نیستند. افزایش درآمدها در کشورهای فقیرتر باعث شد رشد تقاضا برای گوشت سرعت گیرد. در نتیجه گوشت مرغ پرتجارت‌ترین نوع گوشت در جهان امروزی است. مرغ در بیان اقتصادی در مقابل اتومبیل قرار می‌گیرد. بدان معنا که به صورت کل تولید می‌شود اما ارزش آن پس از قطعه قطعه شدن به حداکثر می‌رسد.

غربی‌ها گوشت نرم و سفید را ترجیح می‌دهند اما بسیاری در آسیا و آفریقا طرفدار گوشت تیره شامل پاها و ران‌ها هستند. این ترجیحات خود را در قیمت‌های محلی نشان می‌دهند. در آمریکا گوشت سینه 88 درصد گران‌تر و در اندونزی 12 درصد ارزان‌تر از ران است. تفاوت بهای پای مرغ از این هم بیشتر است. بسیاری از غربی‌ها حتی فکر خوردن پنجه‌های مرغ به ذهنشان خطور نمی‌کند در حالی که پای مرغ یکی از اجزای اصلی بسیاری از غذاها در چین به شمار می‌رود. در حال حاضر چین سالانه 300 هزار تن «پنجه ققنوس» وارد می‌کند.

این واقعیت که کشورهای مختلف در تولیدات متفاوت تخصص دارند خود به تقویت تجارت کمک می‌کند. آمریکا و برزیل دو صادرکننده بزرگ گوشت مرغ خود از قدرت‌های اصلی کشاورزی هستند که مقادیر انبوهی از خوراک مرغداری‌ها را تولید می‌کنند. ماده‌ای که هزینه اصلی در صنعت مرغداری را به خود اختصاص می‌دهد. در مقابل، چین و تایلند با مزیت برخورداری از کارگر ارزان بر بازار گوشت فرآوری‌شده سلطه افکنده‌اند. روسیه و اوکراین که زمانی صرفاً واردکننده مرغ بودند پس از رشد صنعت پرورش غلات به جمع صادرکنندگان گوشت مرغ پیوسته‌اند.

تولیدکنندگانی که گوشت را در خارج از کشور می‌فروشند در معرض ریسک‌هایی قرار دارند. گوشت مرغ یکی از محورهای اصلی در مذاکرات تجاری بوده است. چین در سال 2010 تعرفه‌هایی را برای مرغ‌های آمریکایی وضع کرد و در سال 2015 ظرف مدت کوتاهی پس از شیوع آنفلوآنزای مرغی کلیه واردات آن را ممنوع ساخت. ناظران این صنعت فکر نمی‌کنند که ممنوعیت برداشته شود در حالی که مرغداران آمریکا ناراحت هستند و دوست دارند برای تولید سالانه 20 میلیارد پای مرغ پول بیشتری دریافت کنند. این محصول هم‌اکنون برای تولید غذای حیوانات مصرف می‌شود.

اتحادیه اروپا نیز در سال 1997 واردات گوشت مرغ کلرزده آمریکایی را ممنوع کرد با این استدلال که شست‌وشو با کلر رعایت استانداردهای بهداشتی در مزارع را کاهش می‌دهد. جدل‌ها پیرامون مرغ‌های کلرزده یکی از موانع اصلی در مذاکرات پیمان مشارکت تجارت و سرمایه‌گذاری فرا-اقیانوسی بین آمریکا و اتحادیه اروپا به شمار می‌رفت. پیمانی که در حال حاضر از بین رفته است. برخی مقامات بریتانیایی نگران آن هستند که در صورت خروج از اتحادیه اروپا هرگونه پیمان تجاری با آمریکا مستلزم پذیرش واردات این نوع مرغ باشد. اگرچه رونق گوشت مرغ برای مصرف‌کنندگان مفید بود طرفداران حیوانات نگرانند اقدامات مرتبط با کاهش هزینه‌ها در این صنعت به این پرنده آسیب بزند. ویکی باند از گروه کارزار حمایت از حیوانات Humane League می‌گوید اندازه مرغ‌های امروزی عامل بروز شدیدترین مشکل‌هاست. مرغ‌های پرورشی سینه‌هایی بزرگ دارند و استخوان‌های آنها توانایی تحمل این وزن را ندارند و از این‌رو مرغ‌ها دچار لنگی می‌شوند. در کلچستر مرغ‌ها انگار زامبی شده‌اند و در برابر انسان‌ها هیچ واکنشی نشان نمی‌دهند. در واقع مرغ و خروس‌های دوران جدید آنقدر سنگین‌وزن شده‌اند که حتی قادر به جفت‌گیری نیستند.  بخشی به دلیل وجود گروه‌های طرفدار حیوانات و بخشی به خاطر ارزان شدن گوشت، بسیاری از مصرف‌کنندگان آماده‌اند برای گوشتی پول بپردازند که در شرایط بهتری تولید شده باشد. فروش مرغ‌های ارگانیک و پرورش‌یافته در فضای آزاد رو به افزایش گذاشته است. در هلند به تازگی اعتراض عمومی علیه plofkip (به معنای مرغ‌های در حال انفجار) آنقدر شدت گرفت که خرده‌فروشان مجبور شدند به گونه‌هایی روی آورند که کندتر رشد می‌کنند. سهم بازار «مرغ‌های در حال انفجار» در هلند از حدود 60 درصد در سال 2015 به پنج درصد در سال 2017 سقوط کرد. در بریتانیا فروش تخم‌مرغ‌های آزاد از فروش تخم‌مرغ‌های در قفس پیشی گرفت. نگرانی‌های مربوط به سلامت دام‌ها نیز اتحادیه اروپا را بر آن داشت تا سخت‌ترین قوانین حمایت از حیوانات را تصویب کند. به عنوان مثال در سال 2012 استفاده از قفس‌های کوچک برای مرغ‌های تخم‌گذار ممنوع شد. در آمریکا به ویژه در سطح فدرال اصلاحات قانونی چندانی انجام نگرفت. طرفداران حقوق حیوانات از نظام کنگره‌ای کشور که قدرت زیادی به دولت‌های محلی می‌دهد گلایه دارند. با وجود این نوامبر گذشته قانونی نادر اما فوق‌العاده در سطح ایالتی به تصویب رسید و مردم کالیفرنیا به مصوبه «پیشنهاد 12» رای دادند که تولید و فروش گوشت خوک، گوساله و تخم‌مرغ از حیواناتی را که در قفس نگهداری می‌شوند ممنوع می‌سازد. این قانون، قوانین ایالتی را با قوانین اتحادیه اروپا هم‌راستا می‌کند. این تغییر بر کلیه تولیدکنندگان گوشت که قصد دارند محصولاتشان را در بزرگ‌ترین ایالت آمریکا بفروشند تاثیر می‌گذارد و آنها را تحت فشار می‌گذارد تا قواعد مزرعه را متحول سازند. شرکت‌های سهامی عام بیش از قانونگذاران به نگرانی‌های مرتبط با حقوق حیوانات واکنش نشان داده‌اند. فعالان توانسته‌اند با تهدید شرکت‌ها به انتشار تصاویر و ویدئوهایی از نحوه تولید محصولاتشان در سال‌‌های اخیر به موفقیت‌های قابل ملاحظه‌ای دست یابند. پژوهش  گروه «پروژه انسان‌دوستی آزاد» که از فعالان حقوق حیوانات حمایت مالی به عمل می‌آورد نشان می‌دهد این‌گونه کارزارها بیش از 200 شرکت آمریکایی از جمله مک‌دونالد، کینگ‌برگر و وال‌مارت را مجبور کرد از سال 2015 خرید تخم‌مرغ از ‌مرغ‌هایی را که در قفس نگهداری می‌شدند متوقف سازند.

ایده‌ای که سر از تخم درمی‌آورد

بنابراین کشاورزان به شدت تمایل دارند شرایط زندگی پرندگان خود را بهبود بخشند. ریچارد شوارتزنبر مالک دو سوله مرغداری در شهر کوچک گرین وود است. شرکت او به نام پردیو فارمز  (Perdue Farms) استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها را به‌طور کامل متوقف کرده است. سوله‌های مرغداری چندین در و پنجره دارند که در مواقع مساعد بودن هوا به مزرعه سرسبز حصارکشی‌شده باز می‌شوند. این کار تلفاتی هم دارد. شاید مرغ‌ها از نشستن روی شاخه‌ها لذت ببرند اما پرندگان شکاری نیز در آنجا هستند. در داخل سوله‌ها بسته‌های یونجه، جعبه‌های چوبی و سکوهای پلاستیکی برای بازی و سرگرمی مرغ‌ها پراکنده‌اند. این اقدامات باعث شد آقای شوارتزنبر گواهی «مزرعه‌داری خوب» را از موسسه خیریه «مشارکت جهانی برای حیوانات» دریافت کند. بروس استیوارت متخصص امنیت غذایی در شرکت پردیو فارمز می‌گوید شرکت علاقه‌مند است مرغ‌های ارگانیک بیشتری پرورش دهد. اما در نهایت نیروهای بازار توانایی آنها در تولید گوشت ارگانیک را محدود می‌سازد چراکه غذای مورد نیاز مرغ‌ها گران تمام می‌شود. اگرچه ممکن است افراد بیشتری حاضر باشند پول زیادی برای محصولات ارگانیک یا تهیه‌شده از حیوانات آزاد بپردازند اما اکثر مردم هنوز ارزان‌ترین محصولات را ترجیح می‌دهند. همچنین به‌رغم گسترش گیاه‌خواری و اجتناب از کلیه محصولات دامی، نظرسنجی‌ها حاکی از آنند که تعداد بسیار اندکی از مردم جهان ثروتمند به گیاه‌خواری روی می‌آورند. شاید مردم دوست داشته باشند گاهی به رژیم‌های غذایی گیاهی روی آورند اما آنها واقعاً عاشق گوشت مرغ هستند.

منبع: اکونومیست