ذخایر پر
چرا قیمت گاز در اروپا کاهش یافت؟
مدتی است قیمت گاز در بازارهای اروپایی با افت مواجه شده است. ذخایر گاز طبیعی اروپا به قدری مملو از گاز است که حتی تعطیلی احتمالی یک کارخانه LNG در تگزاس نیز هیچ خللی در بازار ایجاد نکرده است. شاخص قیمت معاملات آتی قرارداد گاز طبیعی هلند به عنوان شاخص اصلی قیمت گاز در اروپا در حالی در کانال 47واحدی قرار دارد که پیش از آغاز سال 2023 این شاخص در سطح 150واحدی قرار داشت. قیمت گاز در اروپا در یک ماه اخیر بیش از 10 درصد و در یک سال اخیر بیش از 50 درصد افت داشته است. آمار نشان می‌دهد مخازن ذخیره‌سازی بیش از 99 درصد پر هستند و این موضوع در کنار آب‌وهوای معتدل موجب شده قیمت‌ها کمتر نوسان داشته باشند.
طبق پیش‌بینی شرکت Maxar Technologies، انتظار می‌رود هوای معتدل در بسیاری از نقاط قاره اروپا تا اواخر نوامبر گسترش یابد و تقاضا برای گرمایش کم شده و در نتیجه مصرف گاز و برق به شدت کاهش پیدا کند. منابع انرژی اروپا نسبت به زمان اوج بحران انرژی سال گذشته بسیار پایدارتر است، حتی در شرایطی که برداشت از ذخایر گاز در حال حاضر آغاز شده، ذخیره‌سازی زودتر از حد معمول در فصل به حداکثر سطح رسیده است. توازن عرضه جهانی همچنان ضعیف است و اختلالات طولانی‌مدت عرضه یا بهبود تقاضای صنعتی می‌تواند تعادل شکننده را تغییر دهد. تاکنون در سال جاری، تعمیر و نگهداری طولانی‌مدت در نروژ، اعتصابات کارگران LNG در استرالیا و جنگ خاورمیانه باعث نوسانات شدید قیمت شده است.
ضربه‌گیرهای قیمتی گاز
به نظر می‌رسد اتحادیه اروپا در پایان زمستان جاری به یک «ضربه‌گیر بزرگ» گاز در ذخایر خود نیاز دارد تا برای زمستان آینده آماده باشد.
یک مقام ارشد کمیسیون اروپا اعلام کرده که ذخایر اکنون پر شده، اما نمی‌توانیم صرفاً تمام گاز را در طول زمستان مصرف کنیم. به گفته او همان‌طور که در پایان زمستان گذشته نیز رخ داد، ما باید یک ضربه‌گیر بزرگ داشته باشیم تا بتوانیم فصل گرمایش بعدی را هم به سلامت پشت سر بگذاریم. اتحادیه اروپا از قبل برای زمستان 2025-2024 آماده می‌شود. ما نمی‌توانیم گارد خود را پایین بیاوریم. طبق داده‌های زیرساخت گاز اروپا، 5 /99 درصد از ظرفیت سایت‌های ذخیره‌سازی گاز اتحادیه اروپا تا 12 نوامبر پر شده‌اند.
میزان ذخایر در پایان تابستان سال گذشته و همچنین زمستان گرم
2023-2022 باعث شده بود ذخایر گاز اتحادیه اروپا در پایان مارس همچنان 6 /55 درصد پر باشند. زمستان گذشته حتی شاهد دوره‌ای از ورود خالص گاز در ژانویه 2023 بودیم -دوره‌ای که معمولاً با کاهش ذخایر گاز همراه است، چرا که دما بسیار بالاتر از هنجارهای فصلی بود.
سطح ذخایر سالم در مارس 2023 در تضاد کامل با پایان زمستان
2022-2021 بود زمانی که سطح ذخایر به تنها 6 /25 درصد ظرفیت کاهش یافته بود.
کاهش تقاضا
میزان تقاضای گاز اتحادیه اروپا در سال جاری نسبت به متوسط پنج سال اخیر حدود 18 درصد افت داشته است. موضوعی که بخش عمده‌ای از آن ناشی از اقدامات زیرساختی بوده است. این بدان معناست که همچنان امکان کاهش مصرف وجود دارد. این کاهش اگر به معنای تخریب تولیدات صنعتی نباشد، مطلوب بوده و می‌توان از آن به عنوان یک سیگنال مثبت یاد کرد.
کشورهای عضو اتحادیه اروپا در جولای سال گذشته به توافق رسیدند که به صورت داوطلبانه مصرف گاز خود را در بازه زمانی آگوست تا مارس 2023 حدود 15 درصد نسبت به میانگین پنج‌ساله کاهش دهند. اما حالا آمارها نشان می‌دهد که این کاهش 7 /17 درصد و بالاتر هدف تعیین‌شده بوده است.
این قرارداد در مارس سال جاری تمدید شد و اکنون قرار است تا پایان مارس 2024 ادامه داشته باشد.
بیشترین کاهش در مصرف سال گذشته در فصل پاییز اتفاق افتاد که ناشی از قیمت بالای گاز و گرم شدن دما بود. پلتس، به عنوان بخشی از گروه کالایی اس‌اندپی، قیمت معیار TTF هلند را در ماه آینده در اواخر آگوست 2022 در بالاترین سطح تاریخ، 98 /319 یورو بر مگاوات‌ساعت ارزیابی کرد.
قوانین اتحادیه اروپا در مورد کاهش تقاضا همچنین این امکان را برای اتحادیه اروپا فراهم می‌کند که «هشدار اتحادیه» را در مورد امنیت عرضه ایجاد کند، در این صورت کاهش تقاضای گاز اجباری می‌شود.
پیش‌بینی قیمت گاز
معاملات آتی گاز طبیعی ایالات‌متحده با فشار نزولی مواجه است. بازار در حال واکنش به پیش‌بینی هوای گرم مداوم است که تقاضا برای سوخت گرمایشی را کاهش می‌دهد. معاملات آتی گاز طبیعی تحویل دسامبر 02 /1 درصد کاهش داشته که نشان‌دهنده وضعیت نزولی در میان معامله‌گران است.
آخرین الگو‌های آب‌وهوا روند خنک‌تری را ارائه می‌کنند، اما چشم‌انداز کلی برای آینده به‌طور استثنایی نزولی باقی می‌ماند، زیرا پیش‌بینی می‌شود امسال هم فصل سرد گرم‌تری را داشته باشیم و همین موضوع می‌تواند موجب کاهش مصرف شود.
اداره اطلاعات انرژی (EIA) پیش‌بینی می‌کند که تولید و تقاضای گاز طبیعی ایالات‌متحده در سال 2023 به بالاترین حد خود خواهد رسید. افزایش مورد انتظار در تولید و افزایش جزئی مصرف حاکی از عرضه کافی است که می‌تواند احساسات صعودی را کاهش دهد، مگر اینکه تقاضا از این پیش‌بینی‌ها پیشی بگیرد. در اروپا، ذخایر بی‌سابقه گاز شروع به اعمال فشار نزولی بر قیمت‌ها کرده و هزینه‌های تحویل ژانویه 2024 کاهش قابل‌توجهی را نشان می‌دهد. به دلیل پاییز ملایم و قیمت‌های آتی قوی که مانع استفاده صنعتی و تشویق واردات LNG می‌شود، موجودی‌ها بسیار بالاتر از میانگین فصلی هستند. گاز طبیعی در موقعیت نزولی قرار دارد که تحت تاثیر هوای گرم‌تر از حد انتظار و سطوح بالای تولید قرار دارد. در حالی که موجودی انبارها در بالاترین حد خود هستند، دمای زمستان آینده نقش مهمی در شکل‌دهی مسیر تقاضا و قیمت برای معاملات آتی گاز طبیعی خواهد داشت.
پایان بحران انرژی
بحران انرژی، هزینه انسانی بالایی به اتحادیه اروپا تحمیل کرد و موفقیت نهایی اروپا در مقابله با آن با بهای گزافی برای یک دسته از مردمی که باید به ناچار هزینه‌های افزایش قیمت سوخت را متحمل می‌شدند همراه بود. اولویت‌های اقلیمی و گذار سبز برای مدتی در برخی کشورها به حالت تعلیق درآمد چرا که در چنین شرایطی دیگر اولویت کشورها نبود و تهیه انرژی از نان شب واجب‌تر بود. این بحران همچنین بار دیگر بر نقش پررنگ ژئوپولیتیک انرژی در قاره سبز تاکید کرد. برای فهم بهتر علل موفقیت اروپا در مواجهه با این بحران انرژی غیرمنتظره، خوب است آموزه‌های اصلی مدیریت انرژی موفق اروپا در یک سال اول پس از آغاز جنگ اوکراین را مرور کنیم.
در وهله نخست اروپا نشان داد که در صورت داشتن منابع مالی کافی، امنیت انرژی حتی در موقعیت اضطرار و بحران هم قابل خریداری است. اما هزینه‌ها و اثرات ثانویه بر کشورهایی که از ابتدا سیستم مقاومی برای تامین انرژی طراحی نکرده‌اند بیشتر است. برای مقابله با کسری 140 میلیارد مترمکعبی گاز طبیعی روسیه، دولت‌های اروپایی بیش از 800 میلیارد دلار هزینه کردند. تامین گاز طبیعی از نروژ و دیگر تامین‌کنندگان در سال 2022 بیش از 10 برابر سال قبل هزینه دربر داشت. همچنین تامین LNG هزینه‌های هنگفتی را بر اتحادیه اروپا تحمیل کرد. هرچند این مساله تعادل عرضه و تقاضا را در بازار LNG برهم زد و به افزایش قیمت این محصول و در نتیجه تحمیل هزینه‌های غیرمنتظره برای کشورهای کمترثروتمند در نقاط مختلف دنیا منجر شد، اما برای قاره اروپا به خوبی نشان داد که ثروت انباشته اتحادیه اروپا قادر است در مواقع اضطرار بحران‌های ناگهانی را دفع کند.
از طرف دیگر پاسخ آلمان به بحران انرژی موید ارزش فوق‌العاده انعطاف‌پذیری سیاست و استراتژی انرژی است. آلمان به خوبی این نکته را دریافت که تغییر جهت به سوی LNG تنها به عنوان یک راهکار کوتاه‌مدت و موقت می‌تواند موثر باشد. از این‌رو با اجتناب از عقد قراردادهای طولانی‌مدت در این زمینه و ساخت پایانه‌های گازرسانی LNG دائمی این کشور از اجاره FSRU بهره برد. آلمان به علاوه با عقب‌نشینی از سیاستی که بیش از دو دهه به کار بسته بود، بر انعطاف‌پذیری سیاست انرژی خود صحه گذاشت و اعلام کرد 27نیروگاه غیرفعال سوخت زغال‌سنگ خود را تا سال 2024 راه‌اندازی مجدد می‌کند. این در حالی است که تولید زغال‌سنگ نسبت به ظرفیت تولید سوخت‌های تجدیدپذیر همچنان در حال کاهش است. درس دیگری که می‌توان از تجربه موفق اروپا در مدیریت بحران انرژی گرفت، این است که تنوع‌بخشی کلید اصلی امنیت انرژی است. بحران انرژی ناشی از تهاجم روسیه به اوکراین خطرات وابستگی بیش‌ازحد به یک منبع یا تامین‌کننده انرژی را به صورت جدی بروز داد. با حفظ ترکیبی متنوع از انرژی شامل انرژی‌های تجدیدپذیر، گاز طبیعی، انرژی هسته‌ای و... کشورها قادر خواهند بود انعطاف‌پذیری و مقاومت لازم برای مقابله با ریسک‌های مختلف ناشی از تنش‌های ژئوپولیتیک، بلایای طبیعی و دیگر اتفاقات پیش‌بینی‌نشده را کاهش دهند. این مساله در مورد تنوع‌بخشی به تامین‌کنندگان انرژی نیز صادق است. به عنوان نمونه اروپا با افزایش واردات گاز از قطر و دو برابر کردن واردات از ایالات‌متحده آمریکا، وابستگی خود را به گاز وارداتی از روسیه کاهش داد.
در حد فاصل ژانویه و نوامبر 2022 واردات گاز خط لوله و LNG از روسیه به زیر 25 درصد از واردات گاز اروپا سقوط کرد. دو درصد دیگر از نروژ تامین می‌شد و 6 /11 درصد از الجزایر و به‌وسیله کشتی منتقل می‌شد. باقی‌مانده این مقدار از کشورهایی چون ایالات‌متحده، قطر و نیجریه تامین می‌شد.
راهکار دیگر اروپا برای مقابله با بحران انرژی را می‌توان به سادگی در کاهش تقاضا یا به عبارت دیگر کاهش مصرف گاز جست‌وجو کرد. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) کاهش 13درصدی مصرف گاز اروپا در سال 2022 نسبت به سال 2021 بیشترین کاهش مصرف در تاریخ اروپا در یک سال محسوب می‌شود. آژانس بین‌المللی انرژی گزارش داده است که وضعیت هوای مطلوب و معتدل سال 2022 و مراقبت‌ها و صرفه‌جویی‌های داوطلبانه مردم در کشورهای اروپایی به کاهش استفاده از گاز برای گرمایش خانه‌ها منجر شده، در حالی که تقاضای صنعتی حدود 25 درصد کاهش داشته است. البته این گزارش به این نکته اشاره نکرده که چه میزان از این کاهش مصرف در نتیجه مشوق‌های ارائه‌شده از سوی دولت حاصل شده و چند درصد از آن در نتیجه بالا رفتن قیمت سوخت و کاهش تقاضا از سوی مردم به دست آمده است.
