چشم‌انتظار

هفته گذشته که داغ‌ترین هفته تبلیغات انتخاباتی بود، بازارها را در فاز انتظاری فرو برد. شاخص کل بورس تهران پس از نوسان‌های کم‌مقدار در طول هفته، نهایتاً به عقب‌نشینی 4 /0‌درصدی تن داد و در بازار ارز نیز دلار که در مرز 24 هزار تومان نوسان می‌کرد، روز چهارشنبه در کانال مذکور پیشروی کرد تا در مجموع هفته رشد یک‌درصدی را ثبت کند. بازار مسکن و خودرو نیز تحرکات خاصی را به نمایش نمی‌گذارند و گویا خریداران و فروشندگان در این دو بازار نیز در انتظار تعیین تکلیف انتخابات و مذاکرات نشسته‌اند.

افت بورس پس از دو هفته صعودی

پس از دو هفته صعود شاخص کل بورس تهران، هفته گذشته شاهد عقبگرد این نماگر بودیم. به این ترتیب طی معاملات هفته منتهی به 26 خردادماه، شاخص کل تالار شیشه‌ای با افت حدود 4 /0‌درصدی مواجه شد. این روزها همه متغیرهای بنیادی در نقش محرک برای بازار سهام بازی می‌کنند اما ابهامات غیراقتصادی به عنوان مانعی برای خودنمایی تقاضا عمل می‌کند. جایی که نسبت قیمت به درآمد از هفت واحد پایین‌تر آمده و دلار نیز سیگنال منفی به بورس‌بازان ارسال نمی‌کند. فصل مجامع و رقیق شدن قیمت‌ها پس از تقسیم سود نیز همواره برای سهامداران جذاب بوده است. با این حال به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران در انتظار تعیین تکلیف انتخابات و پس از آن مذاکرات نشسته‌اند تا با فراغ بال بیشتری سرمایه‌های خود را وارد این بازار کنند. این هفته اما تکلیف یکی از این ریسک‌ها مشخص خواهد شد و رئیس جدیدی بر کرسی ریاست‌جمهوری تکیه خواهد زد. باید دید واکنش سهامداران پس از مشخص شدن نتایج ریاست‌جمهوری چه خواهد بود.

نسخه نجات بورس

هفته گذشته سخنان رئیس سازمان بورس در جمع فعالان بخش خصوصی جالب توجه بود. فعالان اقتصادی در بخش خصوصی روز سه‌شنبه میزبان رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بودند و با بیان مشکلات جدی بازار سرمایه از جمله دامنه نوسان، حجم مبنا و مداخله در قیمت‌گذاری، خواستار پاسخ محمدعلی دهقان‌دهنوی شدند. به اعتقاد بخش خصوصی، عدم شناخت متولی سیاستگذاری در بورس از ابزارهای قابل استفاده، همچنین دستکاری‌های مختلف دستوری و غیرفنی، موجب شد تا بدون شناخت کافی و بررسی آثار اقدامات، با تغییر هر رئیسی در سازمان بورس صرفاً شاهد تغییر دامنه نوسان بورس باشیم که متاسفانه تعیین محدودیت‌های معاملاتی به ویژه محدودکردن نوسان قیمت‌ها به جز بی‌ثباتی بازار و طولانی‌شدن روند تخلیه حباب، پیامد دیگری ندارد. مهم‌ترین سوال مطرح این است که با وجود همه مشکلاتی که محدودیت‌های معاملاتی و ساختار معیوب بازار مثل دامنه نوسان و حجم مبنا طی دو سال گذشته خودش را در ابرنوسان‌ها نشان داده، چرا اعتقادی برای تغییر این شیوه وجود ندارد؟ در پاسخ به این سوال، دهقان‌دهنوی گفت «به شورای عالی بورس اعلام کرده‌ام، بنده بیشتر از هر فرد دیگری با محدودیت دامنه نوسان مخالف هستم، اما گاهی برای دوره زمانی کوتاه‌مدت احتیاج به سیاست‌های مقطعی داریم». وی با بیان اینکه «دامنه نوسان نباید کامل برداشته شود»، اعلام کرد: «برای بلندمدت تصمیم داریم که مکانیسم دامنه نوسان به شکلی تعریف شود که عامل ایجاد صف نشود. اکنون در حال مطالعه این موضوع هستیم و بعد از تکمیل مطالعات یک طرح اساسی را برای دامنه نوسان پیدا خواهیم کرد که برای همیشه خیال بازار و سهامداران از معاملات بورس آسوده باشد.» این سخنان از سوی رئیس سازمان بورس در حالی مطرح شد که به اعتقاد کارشناسان، سیاستگذار بورسی دو راه بیشتر ندارد؛ یا باید با همین روند فرسایشی و نقدشوندگی پایین کنار بیاید یا با شوک‌درمانی شرایط بازار را تغییر دهد. این شوک نیز چیزی جز برچیده شدن قانون دامنه نوسان و دیگر محدودیت‌ها همچون حجم مبنا برای کشف قیمت معقول نیست. آن‌طور که تجربه اقتصادی ایران و بسیاری از کشورهای جهان که در ادوار گوناگون قربانی مداخله در قیمت‌گذاری و قیمت‌گذاری دستوری بوده‌اند نشان می‌دهد، یکی از راه‌حل‌های خلاصی از این وضعیت حذف کامل دامنه نوسان است، تا پس از مدت‌ها نمادها در صنایع گوناگون در معرض عرضه و تقاضای آزادانه قرار بگیرند و قیمت سهام به شکل معقول و اصولی کشف شود. به نظر می‌رسد تا زمانی‌که این اتفاق رخ ندهد، هر زجری که به بازار سرمایه تحمیل می‌شود چیزی نیست جز حاصل تصمیمات سیاستگذار که گریبان بازار سرمایه را گرفته و به راحتی بر خرید و فروش سهام و سایر ابزارها در این بازار اثر گذاشته است.

حباب 99؛ آری یا خیر؟

وی اما در بخشی دیگر از سخنان با انکار شکل‌گیری هر گونه حباب قیمتی در بازار سهام طی دو سال گذشته عنوان کرد: «برخی صحبت‌ها در زمینه دخالت سازمان بورس در بازار وجود دارد، اما من به شورای عالی بورس اعلام کردم بنده بیشتر از هر فرد دیگری با محدودیت دامنه نوسان مخالف هستم اما گاهی برای دوره زمانی کوتاه‌مدت احتیاج به سیاست‌های مقطعی داریم.  این موضوع باید بررسی شود که فلسفه مخالفت با وجود دامنه نوسان چیست؟ کارایی بورس حکم می‌کند اگر خبر مثبتی در مورد شرکت یا صنعتی وجود دارد اثر خود را روی سهم بگذارد و دیگر صف ایجاد نشود زیرا این صف ادامه پیدا می‌کند. مقطعی که تصمیم به تغییر دامنه نوسان گرفتیم مقطعی بود که نااطمینانی در اقتصاد کشور وجود داشت و معلوم نبود که قرار است که خبر مثبت یا بد در بازار منتشر شود، همچنین مشخص نشده بود که شکل‌گیری روابط ایران در حوزه احیای برجام با قدرت‌های خارجی به چه شکلی خواهد بود؛ بنابراین این نااطمینانی در حال ایجاد صدمه به بازار بود. با توجه به وجود چنین مساله‌ای برای دوره‌ای کوتاه‌مدت بخش منفی بازار را کاهش دادیم تا وضعیت نهایی بازار مشخص شود. برای بلندمدت تصمیم داریم که مکانیسم دامنه نوسان به شکلی تعریف شود که عامل ایجاد صف نشود، دامنه نوسان نباید کامل برداشته شود، اکنون در حال مطالعه این موضوع هستیم و بعد از تکمیل مطالعات یک طرح اساسی را برای دامنه نوسان پیدا خواهیم کرد که برای همیشه خیال بازار و سهامداران از معاملات بورس آسوده باشد.» این در حالی است که با تورم‌زدایی از شاخص کل طی دو سال گذشته نتایج جالب توجهی به دست می‌آید که خود گویای حباب قیمتی بورس در این بازه زمانی است. بر اساس بررسی‌های آماری میزان رشد واقعی شاخص کل در مجموع سال گذشته ۷۲ درصد و در سال ۹۸ حدود ۱۳۵ درصد برآورد می‌شود. این در حالی است که تورم نقطه به نقطه به ترتیب در سال‌های ۹۸ و ۹۹، ۲۲ و 7 /48 درصد بود و در بازارهای موازی نیز دلار به ترتیب افزایش ۵۴ و ۲۲درصدی را ثبت کرد. حال اگر بازه زمانی را به ۱۹ مرداد ۹۹ یعنی نقطه اوج شاخص کل بورس ببریم، رشد واقعی این نماگر (از ابتدای سال تا تاریخ مذکور) به حدود ۲۳۵ درصد می‌رسد که قابل قیاس با هیچ بازاری نیست و با هیچ‌یک از متغیرهای اسمی و واقعی نیز مطابقت ندارد. جالب آنکه مطابق آمارهای منتشر‌شده در این نمودار در سال‌های ۸۲ و ۹۲ نیز بازار سهام دچار رشدهای حبابی مشابهی شد. حبابی که البته کارشناسان بورسی نیز بر آن صحه می‌گذارند.

حبس دلار در کانال 24

دلار هفته گذشته حول محور 24 هزار تومان نوسان کرد. به باور تحلیلگران فنی، خریداران و فروشندگان جدید زمانی به بازار ارز وارد خواهند شد که قیمت اسکناس آمریکایی از بازه کنونی خارج شود. در این میان برخی فعالان بازار معتقدند با پایان یافتن انتخابات شاهد قرار گرفتن بازیگران ارزی با قدرت در موقعیت خرید خواهیم بود. از نگاه آنها بازیگران ارزی از آن‌رو در شرایط فعلی از موقعیت خرید عقب‌نشینی کرده‌اند که تصور می‌کنند بازارساز پیش از انتخابات عرضه ارز خود را کاهش نخواهد داد. به اعتقاد آنها خط قرمز بازارساز پیش از انتخابات، افزایش قیمت دلار است و حتی حاضر است با عرضه ارز قابل‌توجه مانع از افزایش قیمت شود. در واقع برخی معامله‌گران اعتقاد دارند بازارساز پیش از انتخابات با عرضه ارز، مانع از افزایش قیمت دلار شده است، ولی پس از برگزاری این رویداد مهم سیاسی دیگر عرضه ارز در سطوح بالا ادامه پیدا نخواهد کرد و در نتیجه اسکناس آمریکایی راحت‌تر در جهت صعودی به حرکت خود ادامه خواهد داد. از این رو در پایان هفته گذشته و با نزدیک شدن به زمان انتخابات، دلار نیز در کانال 24 هزار تومانی پیشروی کرد تا نسبت به آخرین روز کاری هفته ماقبل آن رشد بیش از یک‌درصدی را نشان دهد. در بازار سکه نیز این هفته شاهد رشد بیش از 5 /1‌درصدی قیمت بودیم؛ جایی که هر قطعه سکه تمام‌بهار به حدود 10 میلیون و 800 هزار تومان رسید.

مسکن بدون خریدار

ورود به فصل گرم جابه‌جایی‌ها در بازار مسکن ناخودآگاه سبب معطوف شدن نگاه‌ها به این بازار می‌شود. در این میان هفته گذشته ثبت‌نام پرداخت وام ودیعه مسکن آغاز شد. در این راستا وزارت راه و شهرسازی طی اطلاعیه‌ای با معرفی سایت ثبت‌نام وام ودیعه مسکن از آغاز ثبت‌نام این طرح از ۲۶ خرداد ۱۴۰۰ خبر داد. بر اساس مصوبه ستاد ملی کرونا ثبت‌نام وام ودیعه مسکن تا پایان شهریور‌ماه امسال ادامه دارد. منابع مالی مورد نیاز این طرح از محل 10 هزار میلیارد تومان از بسته تسهیلات کرونایی تامین خواهد شد. طبق مندرجات این اطلاعیه سقف تسهیلات کمک ودیعه اجاره مسکن در منطقه شهری تهران 70 میلیون تومان، سایر کلانشهرها (شهرهای بالای یک میلیون نفر جمعیت یعنی شهرهای مشهد، اصفهان، کرج، شیراز، تبریز، قم، اهواز، کرمانشاه) 40 میلیون تومان و سایر شهرها 25 میلیون تومان است. همچنین، متقاضیان دریافت این تسهیلات باید متاهل یا سرپرست خانوار باشند. متقاضیان باید دارای اجاره‌نامه رسمی یا اجاره‌نامه ثبت‌شده در سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات و دارای کد رهگیری باشند. تاریخ انعقاد اجاره‌نامه واحد مسکونی باید مربوط به نیمه نخست سال 1400 باشد. به نظر می‌رسد این شرایط می‌تواند تحرکات در بازار اجاره را اندکی پررنگ‌تر کند. در بازار خرید و فروش ملکی اما معاملات همچنان قفل است و خرید و فروش چندانی مشاهده نمی‌شود. گویا در این بازار نیز همانند دیگر بازارها همه در انتظار تعیین تلکیف انتخابات و مذاکرات برجامی هستند. ضمن آنکه رشدهای قیمتی در بازار ملک عملاً قدرت خرید را از بسیاری از متقاضیان این بازار سلب کرده است تا گره کور رکود در بازار مسکن به این سادگی قابل بازکردن نباشد.

خودرو؛ از انبار به بازار

تنها بورس و دلار و مسکن نیست که در انتظار تعیین تکلیف ریسک‌های سیاسی نشسته است. بازار خودرو نیز این روزها شرایط مشابهی را تجربه می‌کند. در این میان کاهش قیمت خودرو در بازار نسبت به کارخانه سبب شده تا جریان عبور و مرور در انبار خودروسازها معکوس شود. از مرداد سال گذشته تا اسفند، به‌طور متوسط در هر ماه حدود ۱۳ درصد از تولید محصولات خودرویی در پارکینگ خودروسازان دپو می‌شد. اما آمار جدید نشان می‌دهد نه‌تنها ورود خودروهای تولیدی به انبار کارخانه‌های خودروسازی متوقف شده بلکه طی سه ماه منتهی به پایان اردیبهشت امسال از موجودی آن به میزان بیش از ۲۰ درصد کاسته شده است. در این شرایط اما خودروسازان همچنان از نگاه دستوری حاکم بر این بازار زیان می‌بینند. هفته گذشته بود که رئیس انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی گفت: با قیمت‌گذاری دستوری زیان انباشته خودروسازان به بیش از ۸۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. محمدرضا نجفی‌منش، رئیس انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، با بیان اینکه قیمت‌گذاری شورای رقابت باعث بروز مشکلات متعددی در صنعت خودرو شده است، گفت: از زمانی که شورای رقابت اقدام به قیمت‌گذاری خودرو کرده است، خودروسازان زیان زیادی کرده‌اند. زیان انباشته خودروسازان اکنون به بیش از ۸۰ هزار میلیارد تومان رسیده است و هر روز به این میزان افزوده می‌شود.

اوراق دولتی بدون خریدار ماند

هفته گذشته بانک مرکزی اعلام کرد در چهارمین مرحله برگزاری حراج اوراق بدهی در سال ۱۴۰۰ (مورخ 25 خردادماه)، سفارشی از طریق سامانه بازار بین‌بانکی ریالی از سوی بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی دریافت و ثبت نشد. همچنین در هفته گذشته، اوراق مالی اسلامی دولتی در بورس نیز به فروش نرسید. این در حالی است که در این مرحله ۲۲ هزار و ۲۵۰ میلیارد تومان اوراق بدهی عرضه شده ‌بود. هفته گذشته نیز هیچ اوراق بدهی به فروش نرسیده بود. بر این اساس برای دومین بار متوالی بانک‌ها همپای بورسی‌ها حاضر به خرید اوراق نشدند. موضوعی که می‌توان آن را به کاهش جذابیت این بازار در سال جاری نسبت به سال گذشته ارتباط داد. طی چهار هفته گذشته در مجموع فروش اوراق بدهی به دو هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان رسیده که مربوط به فروش مراحل اول و دوم بوده ‌است. مرحله پنجم فروش اوراق بدهی هفته آینده با عرضه مجدد ۲۲ هزار و ۲۵۰ میلیارد تومان اوراق بدهی ادامه می‌یابد. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که برای بازگشت جذابیت به این بازار نخست وزارت اقتصاد باید تنوع سررسید اوراق بدهی را کاهش دهد. دوم، نرخ سود اوراق که هدف اصلی خرید این اوراق از سوی خریداران است، متناسب با شرایط سایر بازارهای موازی نظیر بازار ثانویه مورد تعدیل و بازنگری قرار بگیرد. در نهایت اینکه نرخ کارمزد خرید و فروش این اوراق کمتر شود تا بتواند به تعدیل هزینه انجام مبادله کمک کند.

سیگنال مجدد ماسک به کریپتوها

بازار رمزارزها نیز حالا عضو جدید بازارهای دارایی به شمار می‌روند. این بازار هفته گذشته روندی صعودی را طی کرد. بیت‌کوین به عنوان اصلی‌ترین عضو بازار ارزهای دیجیتال هفته گذشته از 35 هزار دلار به 39 هزار دلار رسید و رشد 5 /11‌درصدی را ثبت کرد. بهای بیت‌کوین پس از آنکه «ایلان ماسک» رئیس شرکت تولید خودروهای برقی تسلا، دوباره احتمال کاربرد این رمز ارز را مطرح کرد، روز دوشنبه به ۴۰ هزار دلار نزدیک شد که بالاترین بها در دو هفته گذشته است. ماسک در پیام‌های توئیتری نوشته با وجود فروش بیت‌کوین، شاید تسلا دوباره آن را در معاملات به کار گیرد. بیت‌کوین از هنگام اعلان تسلا در فوریه درباره خرید یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون واحد از این رمزارز و پذیرش آن در معاملات خرید خودروهایش، به مدت چند ماه افزایش یافته بود. مدتی بعد گفت که به علت نگرانی‌ها درباره تاثیر منفی استخراج این رمزارز بر محیط زیست، از پذیرش این پول دیجیتال خودداری می‌کند. در این میان یکی از سرمایه‌داران میلیاردر و سرمایه‌گذار در بیت‌کوین یعنی تیم درپر، همچنان بر این پیش‌بینی خود که بیت‌کوین با وجود نوسانات قیمتی شدید، تا پایان سال ۲۰۲۲ یا اوایل سال ۲۰۲۳ به ۲۵۰ هزار دلار می‌رسد، پایبند مانده است. پیش‌بینی درپر به این دلیل است که وی اعتقاد دارد این رمزارز تا آن زمان بیشتر مورد استفاده قرار خواهد گرفت. به گفته درپر، بیت‌کوین به نوعی مانند مایکروسافت در دنیای نرم‌افزار یا آمازون در دنیای تجارت الکترونیک است. وی معتقد است که بیت‌کوین مرکز فعالیت‌های مالی طی دو تا سه دهه آینده خواهد بود.