خارج از فضای فناوری

جامعه مسلمانان حدود یک‌چهارم جمعیت جهانی و اکثریت جمعیت 49 کشور را با پراکندگی بیشتر در منطقه شمال آفریقا و جنوب شرق، میانه و غرب آسیا تشکیل می‌دهند. چنین جمعیتی نشان از قدرت عظیم جامعه اسلامی دارد.

این قدرت از دیرباز موجبات هراس کشورهای ثالث بوده به نحوی که طی قرن‌ها از ابزارهای مختلفی برای ایجاد تفرقه در جماعت مسلمان سود جسته‌اند.

با توجه به این امر راه‌اندازی رمزارز اسلامی چقدر ممکن است و چقدر شانس فراگیر شدن در مبادلات مالی دارد؟ ایجاد رمزارز کشورهای اسلامی از منظر تئوری و فنی کاملاً امکان‌پذیر است ولی مطالعات امکان‌سنجی باید در بسترهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... انجام پذیرد بدین معنی که پیاده‌سازی این پیشنهاد و موفقیت آن کاملاً فراتر از ابعاد فنی و اجرایی طرح است و بیشتر وابسته به مواردی خارج از فضای فناوری است. بسیاری از تصمیمات راهبردی بعضی از کشورها در مکانی خارج از پایتخت آنان اتخاذ می‌شود و طبیعتاً بررسی تمام ابعاد در این مقاله امکان‌پذیر نیست و فقط می‌توان به مهم‌ترین نکته، آن هم به‌صورت اجمالی نگریست.

رمزارز و استراتژی مقابله

نیاز اولیه ایجاد چنین ابزاری ابتدا رایزنی بر اساس نیاز و منافع مشترک سپس اتخاذ رویکرد حل و فصل یا نادیده گرفتن اختلافات و توجه به اتحاد در بین کشورهای اسلامی با تکیه بر مشترکات عظیم دینی است. این امر می‌تواند به افزایش روابط کشورهای مسلمان، اتحاد و حفظ استقلال ایشان کمک شایانی کند. در این مسیر چالش‌های فراوانی به چشم می‌خورد. اولین و بزرگ‌ترین چالش همیشگی در مسیر ایجاد هر ابزار بین‌المللی مبادلات مالی، دلار و منافع بعضی کشورها مانند آمریکا خواهد بود. منافع سیاسی، اقتصادی و... آمریکا از چرخه دلار در سطح جهانی چنان است که ایجاد این واحد پول مشترک می‌تواند نوعی اعلام جنگ از سوی این کشور تلقی شود.

در حال حاضر آمریکا با بهره‌گیری از این ابزار در کنار سایر ابزارها به کنترل کشورها در راستای منافع خود پرداخته و در صحنه روابط بین‌الملل نقشی فراتر از سازمان ملل ایفا می‌کند. واکنش این کشور و استراتژی مقابله با این ایده از سوی آنها هم کاملاً قابل پیش‌بینی است. دور از انتظار نیست با ورود این پیشنهاد به مرحله اجرا، رایزنی‌های گسترده برای تضعیف آن شکل گیرد و شاهد گسترش آتش نفاق و قدرت یافتن اقشاری خاص در بعضی کشورها باشیم.

ابزارها یا واسط‌های مبادله‌ای مبتنی بر فناوری بلاک‌چین بسیار متفاوت از ابزارهای متداول موجود بوده و از چنان مزایایی برخوردارند که چشم‌پوشی از آن ناممکن است و این مزایا قدرت فزاینده‌ای برای تحقق این ایده پدید می‌آورد. از اهم آن می‌توان به سرعت، هزینه کم و امنیت در انتقال و مبادلات اشاره کرد. هر کدام از این موارد قابلیت تحریر مقالات اختصاصی را دارد و هر یک را می‌توان چالشی بزرگ در مسیر مبادلات مرسوم کنونی به شمار آورد. همین محاسن کافی است تا این ایده به محض اجرا گسترش و توسعه یابد. دیگر دغدغه عمومی در مبادلات مالی شامل موارد غیرقانونی (پولشویی و...) است که بهره‌گیری از قابلیت‌های بلاک‌چین ضمن ایجاد شفافیت، نظارت را امکان‌پذیر کرده و کلیه دغدغه‌های ناشی از استفاده‌های غیرقانونی را مرتفع می‌کند.

رمزارز و دور زدن تحریم

آیا ایران با راه‌اندازی رمزارز مشترک اسلامی می‌تواند تحریم‌ها را دور بزند؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت مقوله تحریم گواهی بر ناکارآمدی سازمان‌های بین‌المللی و روابط حاکم بر نظام تبادلات مالی است. یک کشور در جهت منافع با استفاده از ابزارهای انحصاری خود بدون توجه به سازمان ملل و جامعه جهانی، نقشی فراتر را ایفا کرده و به اعمال فشار بر کشورهای مستقل می‌پردازد. این خود دلیلی بر لزوم شکل‌گیری واحد پول مستقل بین‌المللی است.

اینکه محاسن چنین ابزاری را (رمزارز کشورهای اسلامی) فقط از منظر رفع تحریم بنگریم بسیار کوته‌بینانه و شاید به نوعی نابخردانه باشد. چراکه سطح کاربرد آن فراملی بوده و مواهب آن شامل کل جهان اسلام و حتی فراتر از آن می‌شود. شکل‌گیری این واحد پولی مشترک ضامن امنیت، استقلال مالی و اقتصادی کشورهای اسلامی بوده و سبب افزایش عزت جهان اسلام می‌شود. امری که با ایجاد واحد پولی یورو و اتحاد کشورهای اروپایی (بررسی دلایل عدم توفیق کشورهای اروپایی و نقش کشور آمریکا در آن حائز اهمیت است) تحقق نیافت می‌تواند توسط کشورهای اسلامی جامه عمل بپوشد.

کاربرد این واحد مبادله مشترک در دو سطح مبادلات فی‌مابین کشورهای اسلامی و در بعد فراگیرتر، مبادلات کشورهای اسلامی با سایر کشورها قابل بررسی است. ایجاد رمزارز کشورهای اسلامی بر کل مراودات جهانی تاثیرگذار خواهد بود. با توجه به جمعیت کشورهای مسلمان و میزان داد و ستدهای فی‌مابین آنها و ظرفیت‌های منحصر به فرد موجود، ایجاد رمزارز مشترک از یک‌سو باعث استحکام اتحاد و از سویی سبب گسترش سریع روابط اقتصادی مسلمانان می‌شود.

در انتها لازم به ذکر است ارائه چنین پیشنهادی از سوی ایران نشان از اشراف حاکمیت و مسوولان کشور به کاربردهای فناوری بلاک‌چین دارد و امیدوارم شاهد بهبود در شرایط فعالان فناوری‌های نوین بالاخص بلاک‌چین باشیم. وضعیت موجود و گریبانگیر فعالان صنعت استخراج رمزارز در کشور به‌رغم تاییدات قانونی، بیانگر تناقض در گفتار و رفتار مسوولان است.