جنجال بر سر سنگ‌آهن

زهرا مسافر: مدت‌هاست که دولت اجرای سیاست جلوگیری از خام‌فروشی را در دستور کار خود قرار داده است؛ سیاستی که اگرچه مخالفان سرسختی دارد، اما به هر حال طرفداران آن بر این باورند که این سیاست دولت راهی برای ادامه کار صنایع فولادی است که ارزش‌افزوده بالاتری هم دارند و می‌توانند ارزآوری بیشتری داشته باشند. در این میان آنچه به نظر می‌رسد سناریوی دولت برای کاهش خام‌فروشی ظرف سال‌های اخیر بوده، مجموعه تدابیری است که از صادرات مواد خام کشور به نحوی جلوگیری شود تا تولیدکنندگان، گام‌به‌گام به سمت تکمیل زنجیره‌های تولید پیش رفته و شرایط را برای خود به نحوی پیش برند که ارزش افزوده بیشتری به دست آورند؛ ضمن اینکه تامین مواد اولیه مورد نیاز صنایع داخلی نیز، همواره یکی از اولویت‌های جدی معاونت معدن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده است. در کنار این سیاستی که چند وقتی است از سوی دولت در نظر گرفته شده تا بدون ایجاد ممنوعیت، صدور مواد خام را محدود کند، وضع عوارض بر روی صادرات است؛ نکته‌ای که به نظر می‌رسد راه را برای مدیریت صادرات بهتر از هر روش دیگری باز نگه می‌دارد. نکته حائز اهمیت در این میان این است که، به گفته وزیر صنعت، معدن و تجارت، امسال برای صادرات مواد معدنی پنج درصد عوارض وضع شده است که این عوارض برای سال آینده هشت درصد و برای سال 99، به 10 درصد خواهد رسید؛ بنابراین وزارت صنعت تلاش دارد تا با استفاده از ابزار تعرفه، جلوی خام‌فروشی را بگیرد؛ ضمن اینکه به گفته مقامات این وزارتخانه به عنوان متولی بخش معدن و صنایع معدنی، معافیت مالیاتی صادرات مواد معدنی دو سال پیش برداشته شده است تا عاملی برای جلوگیری از این نوع صادرات محصولات خام باشد. البته به موازات این تصمیم‌گیری‌های کلان برای جلوگیری از خام‌فروشی، تولیدکنندگان مواد معدنی به این نتیجه رسیده‌اند که با فرآوری مواد معدنی، ارزش افزوده بیشتری نسبت به صادرات مواد خام خواهند داشت که بر این اساس، صادرات خام سنگ‌آهن کاهش یافته و صادرات کنسانتره که محصول فرآوری‌شده آن است نیز مطابق با آمارهای وزارت صنعت، در حال افزایش است. حال این سیاست‌های پیشگیری از خام‌فروشی حداقل در زنجیره تولید فولاد تا حد زیادی جواب داده و اگرچه نیاز به اجرای سیاست‌های مکملی در آینده دارد، اما تا همین جای کار حداقل در سال گذشته سبب شده تا 13 میلیون تن سنگ‌آهن که تا پیش از این، به صورت خام و بدون فرآوری در سیستم‌های حمل‌ونقل بین‌المللی قرار می‌گرفت و روانه کشورهای خارجی می‌شد، اکنون بتواند وارد زنجیره تولید فولاد شود و افزایش تولید را رقم زند؛ اما این موضوع به طور قطع، هنوز نتوانسته تمام پیش‌شرط‌های مدنظر تولیدکنندگان فولاد را برای رسیدن به اهداف صادراتی از پیش تعیین‌شده، مراعات کند. واقعیت آن است که هنوز هم بسیاری از تولیدکنندگان محصولات فولادی، بر این باورند که چرخه صحیحی در توزیع مواد اولیه مورد نیاز این صنعت حاکم نیست و اگرچه برخی اقدامات انجام شده است، اما هنوز راه درازی در پیش است و باید اقدامات بنیادینی در این حوزه انجام گیرد. در واقع، تامین بهینه مواد اولیه، رفع موانع صادراتی محصولات نهایی و ایجاد شبکه‌های تخصصی توزیع محصولات فولادی خصوصاً در زمینه صادرات از جمله مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.