مین‌روبی از زمین تحریم
کدام تحریم‌های ترامپ برداشتنی‌اند؟
محمد ناظری: کمتر از ۵۰ روز مانده به آغاز کار دولت بعدی آمریکا، جو بایدن، رئیس‌جمهوری منتخب می‌گوید اگر ایران به تعهدات توافق هسته‌ای بازگردد، او نیز به قول خود در مورد بازگشت آمریکا به برجام پایبند است. جو بایدن گفته بازگشت به برجام اگرچه «کاری سخت» است اما او به حرف خود در مورد احیای آن وفادار خواهد ماند. از نظر بایدن بازگشت به برجام نقطه شروع مذاکرات جدید با ایران خواهد بود و او آماده رفع تحریم‌هایی است که دولت دونالد ترامپ از بهار سال ۱۳۹۷ علیه ایران اعمال کرده است. اما ظاهراً مسیر برداشتن تحریم‌ها مانند زمینی است که پیشتر مین‌گذاری شده، هم‌اکنون هم مگسک سلاح‌ها به سمت آن نشانه رفته و کسانی هم که قرار است این تحریم‌ها را بردارند چندان ازجان‌گذشته نیستند. بایدن در راه برداشتن تحریم‌ها دست‌کم با دو مانع اساسی مواجه است. در درجه اول بایدن باید در برابر جمهوریخواهان، بخش‌هایی از دموکرات‌ها، کشورهای عربی خاورمیانه، برخی متحدان اروپایی و... بایستد. البته شاید برخی گروه‌ها در داخل ایران هم به کمک این موانع بیایند. بایدن و تیم تحلیلی او از جمله ایلان گلدنبرگ، مدیر بخش خاورمیانه مرکز امنیت آمریکای نوین که برنامه تعامل مجدد با ایران را تدوین کرده است، معتقدند بهترین راه برای شروع مجدد فرآیند اعتمادسازی است و پس از آن می‌توان شرایط را برای مذاکرات بیشتر در مورد سایر مسائل فراهم کرد، اما مخالفان معتقدند بحث موشکی و منطقه‌ای هم باید همین الان حل شود. توماس فریدمن، ستون‌نویس مشهور نیویورک‌تایمز و منتقد ترامپ حالا کف مطالباتش افزایش یافته و نسبت به قدرت موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران به «جویِ عزیز» هشدار می‌دهد. اروپایی‌ها هم که در دوران ترامپ مدام بر پایبندی بر همان برجام تاکید می‌کردند، حالا موضعی متفاوت می‌گیرند. هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان که کشورش ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا را هم بر عهده دارد با ابراز بی‌اعتمادی نسبت به ایران گفت: «ما انتظارات روشنی از ایران داریم: سلاح هسته‌ای نداشته باشد، و همین‌طور برنامه موشک بالستیکی نداشته باشد که کل منطقه را تهدید کند. ایران باید نقش دیگری در منطقه ایفا کند.» موضع مخالف عربستان سعودی و اسرائیل هم که از پیش مشخص بود. اما حتی اگر بایدن با وجود این مخالفت‌ها پای برنامه خود بایستد و بخواهد به برجام بازگردد و تحریم‌ها را بردارد هم موانعی بر سر راه خود می‌بیند. بسیاری از تحریم‌های ایران که قبلاً مرتبط با بحث هسته‌ای بود در دوران ترامپ ذیل تحریم‌های حقوق بشری و حمایت از تروریسم آمده که برداشتن آنها از نظر حقوقی دشوار است. همچنین استفاده از فرمان اجرایی هرچند در اختیار رئیس‌جمهور است اما نیاز به هزینه کردن سرمایه سیاسی از سوی او دارد. بنابراین بایدن باید از پیشرفت مذاکرات و رسیدن به اهداف خود مطمئن شود تا دستور لغو تحریم‌ها را صادر کند و او می‌داند مسیر دشواری در پیش دارد. ضمن اینکه همزمان با مذاکرات احتمالی قطعاً فشارها از بیرون ادامه خواهد داشت. در این پرونده به این پرسش پاسخ خواهیم داد که چه مشکلاتی بر سر برداشتن تحریم‌ها وجود دارد و کدام تحریم‌های ترامپ برداشتنی‌اند؟
