صعود بدهی
چرا بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی افزایش یافت؟
آیسان تنها: در روزهای گذشته، آمار متغیرهای پولی و بانکی شهریورماه 1399 منتشر شد. افزایش بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی از جمله نکات مهم این گزارش است. آن‌گونه که در گزارش خلاصه دارایی‌ها و بدهیهای بانک مرکزی آمده است، در شهریورماه سال جاری بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی به 129 هزار و 190 میلیارد تومان رسیده و 7 /16 درصد نسبت به اسفند سال 1398 (شش ماه) و شش درصد نسبت به شهریورماه سال گذشته (یک سال)، افزایش یافته است. افزایش بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در حالی اتفاق می‌افتد که در یک سال گذشته سیاست‌های بانک مرکزی بر کاهش میزان این بدهی‌ها بوده است. همچنان که طبق گزارش یادشده در شهریور سال 1398 میزان بدهیهای بانک‌ها به بانک مرکزی معادل 110 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به اسفند سال 97 معادل 8 /11 درصد و نسبت به شهریور سال 97 معادل 1 /19 درصد کاهش یافته بود.
زنگ خطر افزایش بدهی بانک‌ها
چندی پیش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی افزایش بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی را یکی از مهم‌ترین عوامل رشد پایه پولی در کشور دانسته بود. عبدالناصر همتی نیز از زمان بر سر کار آمدن همواره از ضرورت کاهش این بدهی سخن گفته است. وی با تاکید بر اینکه اضافه‌برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی پول پرقدرت وارد جامعه می‌کند و تورم‌زاست، همواره تلاش کرده با اقداماتی با اضافه‌برداشت بانک‌ها مقابله کند. همتی پیش‌تر در بخشنامه‌ای بانک‌ها را ملزم به تسویه مانده اضافه‌برداشت از حساب جاری نزد این بانک کرده و در بخشنامه‌ای آورده بود که در صورت عدم انجام اقدامات جدی در راستای کاهش و نهایتاً تسویه مانده اضافه‌برداشت از حساب جاری نزد بانک مرکزی، به دلیل در تضاد بودن آن با اهداف اقتصاد کلان سیاستگذاری پولی می‌تواند منجر به برخورد انضباطی با بانک مورد نظر شود. گرچه این اقدامات برای مدتی کارساز شده و در سال گذشته تا حدود قابل توجهی موفقیت‌آمیز بود ولی اکنون آمارهای پولی و بانکی منتشرشده توسط بانک مرکزی نشان می‌دهد که بار دیگر در مسیر افزایش بدهیهای بانک‌ها به بانک مرکزی برگشته‌ایم. این وضعیت نشان‌دهنده این است که بار دیگر با افزایش اضافه‌برداشت بانک‌ها روبه‌رو بوده‌ایم. این اضافه‌برداشت‌ها ریشه در عوامل مختلفی دارد، بخشی از آن به حمایت بانک‌ها از بخش کشاورزی و خرید تضمینی محصولات بازمی‌گردد، بخشی از آن به بازپرداخت اوراق مشارکت فروخته‌شده قبلی که سررسید شده مربوط است و برخی دیگر نیز به تسهیلات تکلیفی. در سال‌های گذشته ولی‌الله سیف رئیس پیشین بانک مرکزی یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش اضافه‌برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی را «تسهیلات تکلیفی» عنوان کرده و گفته بود: ابتدا باید نحوه تخصیص منابع با اصول بانکداری منطبق باشد و بعد از بانک‌ها مسوولیت بخواهیم. در حال حاضر حجم بسیار زیادی از تسهیلات تکلیفی بر دوش نظام بانکی است که بانک‌ها با نگاه اقتصادی نمی‌توانند این تسهیلات را پرداخت کنند. وی تاکید کرده بود: بانک مرکزی دچار تضاد مسوولیت شده است زیرا از یک طرف به بانک تکلیف می‌کند تسهیلات با نرخ سود پایین بپردازد و از طرف دیگر بانک را به علت اضافه‌برداشت و بدهکار شدن جریمه می‌کند.
