فشار یکپارچه

  محمد ناظری: با هر تحریم جدیدی که بر بخش‌های مختلف اقتصاد و سیاست ایران وارد می‌شود، این پرسش تکرار می‌شود که «مگر الان تحریم نیستیم، پس چه چیزی را دوباره تحریم می‌کنند؟». حالا و در حالی که کمتر از بیست روز تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا باقی مانده است، وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم‌های جدیدی برای 18 بانک ایرانی وضع کرده است. شاید اولین پرسش این باشد که مگر مراوده بانکی در کار بود که حالا تحریم شود؟ هرچند از نظر حقوقی تفاوت‌هایی در مورد تحریم‌های جدید وجود دارد ولی آنچه اکثر کارشناسان به آن باور دارند این است که با توجه به حجم گسترده تحریم‌ها، تحریم‌های جدید در عمل تاثیر ناچیزی دارند. برخی مسوولان هم می‌گویند راه‌هایی که برای مبادلات با کشورهای دوست و از راه‌های غیررسمی پیش‌بینی ‌شده از چنین تحریم‌هایی اثر نمی‌پذیرد. همچنین بر اساس گزارش بلومبرگ حجم تجارت خارجی غیرنفتی ایران طی ماه‌های مارس تا آگوست گذشته به بیش از ۲۴ میلیارد دلار رسیده بود. با این اوصاف عده‌ای اهداف تبلیغاتی را دلیل تحریم‌های جدید می‌دانند، اما شاید برای شنونده قابل پذیرش نباشد که ایران در انتخابات آمریکا آنقدر موثر باشد که رئیس‌جمهور آن کشور دو سال است برای اهداف تبلیغاتی مدام «تحریم بی‌فایده» وضع می‌کند، از طرفی این چه تبلیغی است که به دلیل احتمال ایجاد محدودیت مبادلات انسان‌دوستانه حتی مخالفت کشورهای اروپایی را هم دربر داشته است؟ در بررسی این مساله برای تقریب به ذهن می‌توان از نظریه‌ای در جامعه‌شناسی سیاسی به نام «تعامل‌گرایی نمادین»1 کمک گرفت. این نظریه که به عنوان نظریه‌ای خرد و ذیل رویکرد فرهنگی و در تقابل با نگاه پوزیتیویستی مطرح شده است می‌گوید در پاسخ به یک پرسش تحلیل داریم نه «تبیین»2؛ در این صورت اینکه در پاسخ به پرسش «چرا ترامپ تحریم کرد؟» بگوییم «تبلیغات» بی‌معنی است، باید تمام متغیرهایی را که بر رویداد تاثیر گذاشته بررسی کرد. همچنین طبق این نظریه، برداشت افراد مختلف از یک پدیده متفاوت است و انسان موجودی نمادگراست. با در نظر گرفتن همه این موارد می‌توان گفت بر اساس این رویکرد دست ترامپ باز است تا با یک اقدام عملی و نمادین یک پیام چندپهلو صادر کند. به نظر می‌رسد ترامپ با تحریم 18 بانک ایرانی به دموکرات‌ها نشان داد کماکان فشار حداکثری را بهترین راه‌حل مهار می‌داند (که البته برخی مجامع دموکرات هم با او هم‌نظر شده‌اند)، به برخی کشورهایی که با ایران تبادلات اندکی دارند پیام داد که از هیچ منفذی از تبادل ارز چشم‌پوشی نخواهد کرد، به اروپایی‌ها گفت همچنان نگرانی‌های آنها برایش اهمیتی ندارد و با اطمینان خود را رئیس‌جمهور چهار سال آینده آمریکا می‌داند و اروپا راهی جز کنار آمدن با او ندارد و همزمان ایران را تهدید کرد دولت او ایران را طوری تحریم خواهد کرد که اگر بایدن هم رئیس‌جمهور شود، دولت جدید به راحتی نتواند به برجام بازگردد؛ پس به نفع ایران است که با خود ترامپ وارد مذاکره شود. همچنین یکی از جنبه‌های پیام ترامپ می‌تواند خبر از اتفاقی غیرقابل پیش‌بینی دهد که در این پرونده به تحلیل آن خواهیم پرداخت.