سایه‌روشن سیاستگذاری تجاری

  محبوبه فکوری: مهمان ناخوانده‌ای آمده است و همه اقتصاد دنیا را در برگرفته است. ویروسی که رکورد قدرتمندترین موجود زنده دنیا را شکسته و توانسته دنیا را از حرکت بازدارد. شیوع ویروس کرونا به عنوان یکی از غیرمنتظره‌ترین رویدادهای سال 2020 نام گرفته و تا اینجای کار توانسته بسیاری از بخش‌های اقتصادی و تجاری دنیا را با آسیب‌های جدی مواجه سازد. پروازها متوقف شده و کسب‌وکارها در اغما فرو رفته‌اند و مرزهای کشورها به روی هم بسته شده‌اند. در ایران نیز علاوه بر تمامی این مشکلاتی که بروز کرده، یک مولفه موثر دیگر هم باید اضافه کرد و آن، تحریم‌های بین‌المللی است. اکنون اقتصاد ایران مجبور است برای ادامه حیات خود بر روی درآمدهای ناشی از صادرات غیرنفتی حساب کرده و دور درآمدهای نفتی را به صورت کامل خط بکشد؛ اما همین تکیه بر درآمدهای غیرنفتی هم‌اکنون با چالش‌های جدی مواجه است. هر چه باشد رونق صادرات غیرنفتی برای تامین نیازهای ارزی کشور، ابزارهای خاص خود را دارد؛ ابزارهایی که حداقل بسیاری از آنها در اختیار صادرکنندگان ایرانی قرار ندارد. نه زیرساختی فراهم شده است و نه ابزاری برای نقل و انتقالات پولی و ارزی در سایه گسترش تحریم‌ها پیش‌رو دارند. در این میان نکته حائز اهمیت، بسته بودن مرزها بر روی همان میزان اندک محموله‌های صادراتی است که تا پیش از این می‌توانست شریان‌هایی برای ارزآوری کشور باشد؛ اما به دلیل شیوع ویروس کرونا و ترس بسیاری از کشورها نسبت به سلامت شهروندان و البته هزینه‌های مترتب بر نظام سلامت آنها، مرزها یا بسته است، یا به صورت به شدت سختگیرانه‌ای مدیریت می‌شود که همین امر، بسیاری از برنامه‌ریزی‌های تجاری و صادرکنندگان ایرانی را برای ارسال محموله‌های صادراتی و ارزآوری هر چه بیشتر با مشکل مواجه کرده است. نکته حائز اهمیت در این میان نبود دیپلماسی تجاری و اقتصادی برای رایزنی‌های گسترده با کشورهای دنیا برای ارسال محموله‌های صادراتی ایران است که تاکنون حداقل به نتیجه نرسیده است؛ چراکه برخی از کشورهای همسایه، به‌رغم تمامی تهدیدهای موجود بر سر راه آنها در شیوع ویروس کرونا اما مرزهای خود را به روی برخی از شرکای تجاری و همسایگان خود گشوده‌اند و در این میان، عراق و ایران را از پروتکل‌های خود حذف کرده و محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی را بر سر راه پذیرش محموله‌های صادراتی ایران وضع کرده‌اند. ترکیه از این دست کشورهایی است که اکنون چنین روندی را مقابل ایران در پیش گرفته است و به‌رغم اینکه مرزهای خود را به روی برخی از کشورهای همسایه خود گشوده است، اما همچنان از پذیرش محموله‌های صادراتی و کامیون‌های ایرانی خودداری کرده و شرایط را به نحوی تعریف کرده است که اکنون بسیاری از صادرکنندگان ایرانی که از طریق ترکیه، کالاهای صادراتی خود را به سایر کشورهای دنیا از جمله مقاصد اروپایی ارسال می‌کنند، با در بسته مقامات ترک در گمرکات مواجه می‌شوند و بیم آن می‌رود که نه‌تنها نتوانند به تعهدات خود در سایر بازارهای جهانی و در مقابل شرکای خود عمل کنند، بلکه ضرر و زیان بسیاری را هم از بابت فساد کالاها و معطلی بیش از اندازه کامیون‌های خود متحمل شوند و همین امر کار را برای آنها سخت کند.