اقتصاددانان آزادی‌خواه در تجارت فردا

در ساختمانی نوساز که هنوز گرد بنایی از روی در ودیوارهایش پاک نشده، قرار است میزبان اقتصاد دانان سرشناس ایران باشیم. تکنوکرات‌های خوش‌نامی که می‌آیند تا ما «تجارت فردا» را بهتر بسازیم. 

وعده دیدار، ساعت 11:30 دقیقه است. دکتردانش جعفری زودتر از همه رسیده اما هنوزساختمان را پیدا نکرده.  به استقبالش می‌رویم.  مثل همیشه آرام است وصبور.  شرمنده‌اش می‌شویم وقتی ناچاراست دوطبقه را بدون آسانسور بالا بیاید.  ساختمان نوساز است و هنوز آسانسورش راه نیفتاده.  وزیر اسبق اقتصاد را تا تحریریه همراهی می‌کنیم ودوباره برمی‌گردیم تا به‌پیشواز دکتر مسعود نیلی برویم.  دکتر بهکیش هم تماس می‌گیرد. همین نزدیکی‌ها است و شماره پلاک می‌خواهد. توضیح می‌دهیم که ساختمان نوساز است وپلاک هم ندارد.  فقط نشانی ساختمان را می‌دهیم. » ضلع شمالی میدان، ساختمان نوساز» از آدرس دادنمان خنده اش می‌گیرد. تا دکتر بهکیش بیاید،دکتر نیلی را تا طبقه دوم همراهی می‌کنیم. مدیرمسئولمان به استقبالش می‌آید وما دوباره برمی‌گردیم تا دکتر بهکیش را به تحریریه هدایت کنیم.  این بار به اتفاق دکتر بهکیش به تحریریه برمی‌گردیم وبازار احوال پرسی دوباره رونق می‌گیرد. چند لحظه بعد متوجه می‌شویم که دکترآل اسحاق در معیت مهندس راسخ و دکترسید حمید حسینی هم جلوی در ساختمان هستند.  به اسقبالشان می‌رویم و همراهی‌شان می‌کنیم تا تحریریه.  تا مهمانان تازه، احوال پرسی وخوش‌وبش کنند، دکتر فرهاد نیلی هم تماس می‌گیرد و به خاطر این که نمی‌تواند در جمع حاضر شود، عذرخواهی می‌کند.  همه آمده‌اند جز سه نفر.  دکتر غنی‌نژاد که پیش‌تر هم اعلام کرده بود که نمی‌تواند سروقت حاضر شود ودکتر طبیبیان و دکتر فرجادی. 

با دکتر فرجادی تماس می‌گیریم.  می‌گوید با دکتر طبیبیان است وهمین نزدیکی‌ها وبه زودی می‌رسند.  می‌رویم پایین تا اسقبالشان کنیم.  دو دقیقه نشده که دم درایستاده‌ایم.  هردو را می‌بینیم که به سمت ما می‌آیند.  دکتر طبیبیان چندماهی از ایران دور بوده ویک شب قبل بازگشته است.  روبوسی می‌کنیم وبه اتفاق به تحریریه می‌رویم.  دیدن دکتر طبیبیان برای خیلی‌ها از جمله دکتر نیلی ودکتربهکیش، یک سورپرایز است.  همدیگر را پس از چندماه در آغوش می‌گیرند. 

مهمانان ما همه آمده اندوفقط جای دکترعباس آخوندی ودکتر فرهاد نیلی خالی است. علی میرزاخانی هم مسافراست وجایش خالی ودکتر غنی‌نژاد هم که می‌دانیم می‌آید و مثل همیشه هوای‌مان را دارد. 

می‌نشینیم پشت میز. همکاران خوبمان، محمودصدری و محمدصادق جنان‌صفت هم می‌آیند. گزارشی از اهداف انتشار وچیدمان فصل‌ها ومانیفست تجارت فردا را آماده کرده‌ایم وروی پرده برای مهمانان توضیح می‌دهیم. 

مدیرمسئولمان از اهداف انتشار نشریه می‌گوید وتصویری از وضعیت چاپ ونشر آن را توضیح می‌دهد وسردبیر،گزارشی از چیدمان فصل‌ها وبخش‌ها ارائه می‌دهد. 

گزارش کوتاه است ومهمانان نکاتی ازآن را روی کاغذ یادداشت می‌کنند. چند دقیقه بعد، نوبت مهمانان است که درمورد تجارت فردا صحبت کنند. علیرضا بختیاری نقش دبیر جلسه را برعهده می‌گیرد وازمهمانان می‌خواهد دیدگاه خود را مطرح کنند. 

اقتصاد دانان سنت ریش سفیدی به جا می‌آورند وتریبون، به ریش سفید جمع می‌دهند.  این ریش سفید کسی نیست جز دکتر یحیی آل اسحاق که در حال حاضر رئیس اتاق بازرگانی تهران است و درمیان مدیران جمهوری اسلامی به جانب داری از «اقتصاد بازار» شهرت دارد. تحریریه کوچک است ونیازی به میکروفون نیست. آل اسحاق سینه‌اش را صاف می‌کند و می‌گوید: «نمی‌دانم چرا نام نشریه را تجارت فردا گذاشته‌اید. هرچه هست،موظف ومکلفید که آینده‌نگری کنید.» چگونه می‌شود در حوزه اقتصاد آینده نگر بود؟ یحیی آل اسحاق معتقد است:«باید اقتصاد سیاسی را برای مردم تحلیل کرد. تحلیل اقتصاد سیاسی در ذات خود،آینده نگری دارد». 

پس ازآن، دکتر غلامعلی فرجادی رشته کلام در دست می‌گیرد ویک نکته مهم مطرح می‌کند:«آیا براساس آن چه روی پرده نشان دادید،می توانید به طور مستمر نشریه ای با کیفیت منتشر کنید؟» پرسش او دغدغه اصلی گردانندگان نشریه است در پاسخ توضیح می‌دهیم که «استمرارکیفیت، ضرورت کار است وبه گونه‌ای برنامه ریزی کرده ایم که روز به روز بر کیفیت آن بیفزاییم». 

نوبت به دکتر مسعود نیلی می‌رسد. لبخندی می‌زند وخدا قوت می‌گوید. ازابتدای کار، بارها به رهنمودهایش گوش کرده‌ایم. توصیه‌هایش همواره راهگشا بوده واین بارهم گوش تیز می‌کنیم:«میان سیاست گذار(دولت) واقتصاد دانان فاصله افتاده وشاید این نشریه بتواند این خلأ را پر کند.» او همچنین توصیه به «مسئله محوری» بودن نشریه می‌کند ومی گوید:« فراموش نکنید که در جامعه ما میل به مطالعه کم شده و برانگیختن افراد برای خرید محصولات فرهنگی، سخت شده است. » چگونه می‌توان آحاد اقتصادی را به مطالعه نشریه تجارت فردا تشویق کرد؟ دکتر نیلی می‌گوید:«اگر مسئله محور باشید وتحلیل‌ها صحیح از رویدادهای اقتصادی ارائه کنید،می توانید اطمینان مخاطب را جلب کنید. اما نباید سیاسی باشید وغیر مستند بنویسید». 

پس از دکتر نیلی،نوبت به دکتر بهکیش می‌رسد که صحبت‌هایش را با«جامعه کلنگی» و استعاره معروف دکتر «همایون کاتوزیان» آغاز می‌کند. آقای بهکیش می‌گوید:«واقعیت این است که جامعه کلنگی ما کوتاه مدت است. جامعه‌ای که علاقه به برنامه‌ریزی بلند مدت ندارد واهل خوانش محصولات فرهنگی نیست. دراین جامعه چه کسی خریدار یک نشریه است؟»

دکتر بهکیش می‌گوید: «انتشار نشریه در جامعه کلنگی نوعی از خود گذشتگی است.»

پس از آن، دکتر داوود دانش جعفری رشته کلام در دست می‌گیرد وبه تفصیل از ضرورت انتشار نشریه ای سخن می‌گوید که با معیارهای حرفه ای بتواند تحلیل‌گری را در جامعه رواج دهد ومدافع رقابت و اقتصاد آزاد باشد. آقای دانش جعفری می‌گوید:» شنیدم که معیارهای نشریه منطبق بر اقتصاد آزاد است اما نمی دانم چگونه می‌توانید به این چارچوب وفادار بمانید». آقای دانش جعفری در ادامه می‌گوید:«نمی دانم کدام راه را انتخاب می‌کنید. اقتصاد هنجاری وآن چه باید باشد را،یا اقتصاد اثباتی یعنی آن چه هست را. هرچه هست نباید خنثی باشید وبی تفاوت عمل کنید. » دبیرکل اتاق بازرگانی تهران،سخنران بعدی این نشست صمیمانه است. او دغدغه‌اش را این گونه بیان می‌کند: «آن چه درپرده دیدیم،خوب است ومبتکرانه اما چقدر امکان استمرارآن وجود دارد؟» او می‌‌گوید: «تجارت فردا باید صدای کارآفرینان باشد ودغدغه‌های بخش خصوصی را بازتاب دهد.»

پس از مهندس راسخ، دکتر طبیبیان است که رشته کلام در دست می‌گیرد. همان ابتدای کار،از ضرورت نقد سوسیالیسم واقتصادمتمرکز سخن می‌گوید و می‌گوید:«باور کنید حتی اگر سوسیالیسم درکوبا وکره شمالی ازبین برود،درایران ازبین نمی رود. ایران آخرین دژسوسیالیسم در جهان خواهد بود.» دکترطبیبیان،تحلیل محوری نشریه را نقطه قوت آن می‌داند ومی گوید: «خیلی بد است که واقعیت را ننویسید وخیلی سخت است که بنویسید ولی شما سعی کنید آن چه هست را بنویسید.» توصیه دکتر طبیبان این است که «وارد پیش‌بینی و پیش‌گویی نشویم و فقط تحلیل کنیم. » ودرنهایت، نوبت به دکتر حسینی می‌رسد که عضو هیأت رئیسه اتاق تهران است وصراحتی خاص در کلام دارد. توصیه می‌کند که :«سایت فعالی داشته باشید». می‌گوید:«هیچ گاه نظرسنجی را متوقف نکنید وتریبون عده ای خاص نباشید.» به اعتقاد او «ضرورت دارد که تجارت فردا نشریه‌ای تحلیلی باشد و بتواند به‌طور مداوم وضعیت صنایع را بازتاب دهد.»

صحبت‌های دکتر حسینی که تمام می‌شود،کم کم خود را برای ناهار آماده می‌کنیم. همه صحبت‌ها را نوشته‌ایم  وخوب به گوش می‌گیریم. شاید آن چه در شماره‌های اول نشریه پیاده کرده‌ایم، به دیدگاه اقتصاد دانان ومدیران سرشناس کشور کم تر نزدیک باشد اما این اطمینان را می‌دهیم که در شماره‌های بعد خیلی بهتر عمل کنیم.