انتفاع ظالمانه
نسبت اخلاق و بیشینه‌یابی چیست؟
پذیرش بیشینه‌یابی به عنوان یکی از خصلت‌های طبیعی انسان‌ها مورد تاکید اقتصاددان‌های طرفدار اقتصاد آزاد است. محمدمهدی بهکیش می‌گوید: «بیشینه‌یابی خصلت انسان است، چون می‌خواهد پرواز کند.» موسی غنی‌نژاد نیز معتقد است: «انسان‌ها ذاتاً بیشینه‌یاب هستند یعنی به دنبال حداکثر کردن منافع خود هستند.»
فاطمه شیرزادی: پذیرش بیشینه‌یابی به عنوان یکی از خصلت‌های طبیعی انسان‌ها مورد تاکید اقتصاددان‌های طرفدار اقتصاد آزاد است. محمدمهدی بهکیش می‌گوید: «بیشینه‌یابی خصلت انسان است، چون می‌خواهد پرواز کند.» موسی غنی‌نژاد نیز معتقد است: «انسان‌ها ذاتاً بیشینه‌یاب هستند یعنی به دنبال حداکثر کردن منافع خود هستند.» اما مرز این بیشینه‌یابی کجاست؟ اخیراً روزنامه «شرق» در گزارشی از رشوه‌خواری و سهم‌خواهی برخی پزشکان پرده برداشته است. در این گزارش ادعا شده که برخی جراحان از شرکت‌های تجهیزات پزشکی درخواست رشوه می‌کنند تا بیمارستان را مجاب کنند ابزار مورد نیاز اتاق عمل و وسیله‌هایی را که در بدن بیمار کار گذاشته می‌شود، از آنها بخرند. شرکت‌های تجهیزات پزشکی ادعا می‌کنند ناچار به پرداخت این مبالغ هستند؛ زیرا اگر به جراحان رشوه ندهند، کالایشان را نمی‌خرند و ورشکسته خواهند شد. در این گزارش به نقل از صاحب یکی از شرکت‌های واردکننده تجهیزات پزشکی آمده است: «نمی‌گویم همه جراحان این کار را انجام می‌دهند، اما تعداد جراحانی که رشوه یا به قول خودشان «آفر» نمی‌گیرند، انگشت‌شمار است.» البته ابعاد فسادی که در این گزارش از آن سخن گفته شده، فراتر از اینهاست. استفاده یک جراح از وسیله بیماران قبلی برای بیمار بعدی در اتاق عمل در حالی‌که هر بیمار پیش از عمل مجبور به خرید آن وسیله شده و استفاده یک جراح دیگر از استنت (وسیله‌ای برای بازنگه‌داشتن شریان‌های کرونر قلبی یا سایر عروق بدن مثل عروق کاروتید مغزی است که تنگ یا بسته شده‌اند) تاریخ‌مصرف‌گذشته در شریان‌ها و عروق بیماران تنها مواردی از ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش مفصل است. البته سازمان نظام پزشکی با ارسال جوابیه‌ای به روزنامه شرق رفتار چنین پزشکانی را تقبیح کرده است: «صرف نظر از صحت‌وسقم گزارش مذکور که البته در پایان آن بر دسترسی جریده به مستندات مربوطه اشاره شده، سازمان نظام پزشکی صریحاً بر غیرحرفه‌ای‌بودن این قبیل اعمال و رفتارها تاکید می‌کند. شایان ذکر است که تاکنون پرونده‌های متعددی در این خصوص در هیات‌های انتظامی سازمان نظام پزشکی مطرح و در پاره‌ای موارد به محکومیت شدید متخلفان نیز منجر شده است.» سایت «شفاآنلاین» نیز نوشته است: «ایرج فاضل، رئیس‌کل نظام پزشکی کشور، به دنبال انتشار گزارشی با عنوان «تبانی در اتاق عمل»، در نامه‌ای به دادستان تهران خواستار برخورد قانونی و قضایی با روزنامه شرق و رسیدگی به مسائل و اتهامات مطرح‌شده علیه جامعه پزشکی در این گزارش شد.» این در حالی است که در بخش آغازین همان گزارش «تبانی در اتاق عمل» آمده است: «ایرج فاضل، رئیس سازمان نظام پزشکی ایران، با بیان اینکه درباره این‌گونه تخلفات اخباری به گوشم رسیده، می‌گوید: هر‌گونه سهم‌خواهی در زمینه پزشکی برخلاف مقررات، آیین‌نامه‌ها و اخلاق پزشکی است. دادگاه‌های نظام پزشکی مرجع رسیدگی به این مسائل هستند و طبق قانون به پزشک متخلف حکم خواهند داد.» گذشته از اینکه سرانجام این کشمکش چه خواهد شد، اگر این مصادیق از منفعت‌طلبی منفی و نامشروع صحت داشته باشد، این پرسش مطرح می‌شود که مرز بیشینه‌یابی با چنین منفعت‌طلبی‌های آسیب‌زننده‌ای چیست؟ آیا در نظام حقوقی ما سازوکار لازم برای واداشتن افراد و صنوف به رعایت قانون و اخلاق طراحی نشده است؟ آنچه در فعالیت پاره‌ای اصناف در جامعه ما رخ می‌دهد چه نسبتی با قواعد اقتصاد آزاد دارد؟
