لرزه در بازار خودرو

قانون اول نیوتن می‌گوید، جسمی که تحت تاثیر یک نیروی خارجی نباشد، یا ساکن است، یا با سرعت ثابت حرکت می‌کند؛ به عبارت بهتر، تا زمانی که نیرویی به جسم موردنظر وارد نشود، تغییری در سرعت و شتاب آن ایجاد نخواهد شد. گویا حالا بازار خودرو نیز حکم همان جسم را دارد و تا محرکی را به خود نبیند، تکان نمی‌خورد یا حداقل سرعتش زیاد نخواهد شد.

این «محرک» یا «نیروی خارجی» را حالا دولت برای بازار خودرو فراهم کرده و آن چیزی نیست جز وام و تسهیلات بانکی. بسته سیاستی که دولت اوایل هفته گذشته از آن رونمایی کرد، در دل خود خبری خوش برای مشتریان بازار خودرو داشت و آن، در نظر گرفتن وام و تسهیلات بانکی برای خرید خودروهای داخلی بود. بر این اساس، دولت وام و تسهیلاتی 25 میلیون‌تومانی را در اختیار مشتریان و خودروسازان قرار می‌دهد تا به واسطه آن، بازار خودرو از خواب‌سنگین چندماهه خود بیدار شود.

با این اتفاق، خودروسازان به نوعی باید ممنون دولت باشند که ریسک افزایش تورم را پذیرفت و برای خروج بازار خودرو از رکود، تسهیلات ویژه در نظر گرفت و حالا غول‌های جاده مخصوص می‌توانند به خالی شدن پارکینگ‌هایشان امیدوار باشند.

جیب مشتریان پر می‌شود

اینکه دولت تصمیم گرفت بازار خودرو را نیز در بسته سیاستی خروج از رکود خود بگنجاند، ریشه در اثر بسزای خودروسازی در رشد اقتصادی کشور دارد. اگر نگاهی به آمارهای سال گذشته بیندازیم، متوجه می‌شویم صنعت خودرو یکی از پایه‌های اصلی رشد اقتصادی کشور بوده است. این در شرایطی است که طی سال جاری و به خصوص از اواخر بهار، این پایه لرزید و دولت را به تکاپو انداخت تا به فکر ترمیم آن بیفتد. مشکل از جایی شروع شد که به دلیل کاهش شدید تقاضا در بازار خودرو، خودروسازان مجبور به کاهش تیراژ شدند و در نتیجه نرخ رشد صنعت خودرو افت کرد و این موضوع تاثیری منفی و مستقیم بر رشد اقتصادی گذاشت.

از سوی دیگر اما دولت به نوعی مطمئن شد که دلیل اصلی رکود بازار خودرو، کمبود و نبود نقدینگی در جیب مشتریان است و بنابراین اگر به نحوی قدرت خرید آنها افزایش یابد، امکان بازگشت‌شان به بازار وجود دارد.

همچنین اصلی‌ترین دلیلی که کارشناسان نیز برای رکود فعلی بازار از آن نام می‌برند، «کاهش قدرت خرید مشتریان» است، چه آنکه خیلی‌ها نقدینگی لازم را برای خرید خودرو موردنظر خود ندارند. از همین رو دولت تصمیم گرفت در بسته سیاستی خود برای خروج از رکود، بازار خودرو را نیز بگنجاند و طرحی به اصطلاح ضربتی برای تحریک تقاضا در آن، ارائه کند.

هرچند ابتدا این‌گونه القا شد که دولت وام خودرو را از 15 به 25 میلیون تومان افزایش داده است، اما به فاصله کوتاهی کاشف به عمل آمد که هدف دولت ارائه تسهیلات در قالب «عقد دین» بوده نه وام.

با این حال، چون در میان افکار عمومی این‌گونه جا افتاد که وام خودرو افزایش پیدا کرده، ظاهراً دولت در نهایت تصمیم گرفته علاوه بر ارائه تسهیلات در قالب «عقد دین»، وام 25 میلیون‌تومانی نیز در اختیار متقاضیان قرار دهد.

هرچه هست، در حال حاضر دو سناریو برای تحریک بازار خودرو در نظر گرفته شده، که طبق سناریوی اول، مشتریان با مراجعه به نمایندگی‌های خودروسازان داخلی، می‌توانند معادل 80 درصد قیمت محصول موردنظر خود را تا سقف 25 میلیون تومان، در قالب تسهیلات دریافت و با سود 16 درصد و در مدت زمانی هفت‌ساله، تسهیلات موردنظر را بازپرداخت کنند. ازآنجاکه این طرح ظاهراً در قالب «عقد دین» به اجرا در خواهد آمد، بانک مرکزی، منابع مالی را با نرخ 14 درصد در اختیار بانک‌ها قرار داده و آنها با نرخ 16 درصد به خودروسازان ارائه و مشتریان نیز همین نرخ بهره را به شرکت‌های خودروساز پرداخت خواهند کرد.

با این شرایط اما امکان خرید خودرو با نقدینگی کم (تا مرز چهار میلیون تومان) برای مشتریان فراهم آمده و به عنوان مثال کسی که قصد خرید پراید دارد، می‌تواند چهار میلیون تومان پرداخت کرده و معادل 80 درصد قیمت آن (16 میلیون تومان) نیز تسهیلات دریافت کند. یا مثلاً برای خودرویی مانند پژو 405، مشتریان می‌توانند با پرداخت شش میلیون تومان و دریافت تسهیلات 24 میلیون‌تومانی (معادل 80 درصد قیمت خودرو موردنظر)، نسبت به خرید این محصول اقدام کنند.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، این روش سبب می‌شود اعتبار در نظر گرفته‌شده برای تحریک بازار خودرو، تماماً در این بازار خرج شود، زیرا وقتی حساب و کتاب میان بانک و خودروساز باشد و مشتری از این پروسه حذف شود، دیگر امکان هزینه کردن وام و تسهیلات 25 میلیون‌تومانی در بازاری غیر از خودرو وجود ندارد. با این شرایط، خودروسازان می‌توانند امیدوار باشند که در صورت استقبال مشتریان از تسهیلات 25‌میلیونی، تمام تسهیلات پرداختی، در بازار خودرو به کار گرفته شده و در نتیجه آنها (شرکت‌های خودروساز) تا حدی از رکود خارج شوند.

وام 25‌میلیونی هم آمد

اما دولت قصد دارد علاوه بر روش «عقد دین»، وام 25 میلیون‌تومانی خودرو را نیز برای تحریک بازار اجرایی کند. در این روش، مشتریان می‌توانند به بانک‌های عامل مراجعه و با انجام اقدامات لازم، صاحب 25 میلیون تومان وام خرید خودرو شوند. به عبارت بهتر، در این روش مثلث بانک، خودروساز و مشتری شکل می‌گیرد، به نحوی که بانک‌ها وام 25‌میلیونی را در اختیار متقاضیان واجد شرایط قرار می‌دهند و آنها (مشتریان) نیز با مراجعه به نمایندگی‌های خودروسازی، محصول موردنظر خود را خریداری می‌کنند.

به نظر می‌رسد بانک مرکزی همان شرایط بازپرداخت و نرخ بهره‌ای را که برای عقد دین در نظر گرفته، برای وام 25 میلیون‌تومانی نیز لحاظ خواهد کرد و با این حساب، مشتریان، وام مربوطه را در مدت زمان هفت سال و با نرخ 16 درصد، تسویه خواهند کرد.

پایان خواب‌سنگین بازار خودرو؟

اما با توجه به وام و تسهیلاتی که دولت برای مشتریان خودرو در نظر گرفته، کارشناسان و فعالان صنعت خودرو به تحریک بازار و افزایش خرید و فروش امیدوار شده و معتقدند با این کار، بخشی از مشتریانی که به دلیل مشکلات نقدینگی از خرید خودرو محروم شده‌اند، به بازار باز خواهند گشت.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، چون دلیل اصلی کاهش شدید خرید و فروش خودرو در کشور، بی‌پولی مشتریان است،« 25 میلیون تومان» کار خیلی‌ها را راه می‌اندازد و به نوبه خود اثری ملموس بر بازار خودرو خواهد داشت. آنها بر این باورند که بسته سیاستی دولت می‌تواند تقاضا در بازار خودرو را تحریک کند، زیرا در حال حاضر موقعیت و فرصت خوبی برای مشتریان پیش آمده تا با حداقل پیش‌پرداخت، خودرو موردنظر خود را بخرند.

در این میان البته برخی کارشناسان، میزان اثرگذاری تسهیلات 25 میلیون‌تومانی بر بازار خودرو را مشروط دانسته و تاکید می‌کنند اثرپذیری بازار در این ماجرا، به شرایط پرداخت این تسهیلات و همچنین تعداد آن، بستگی مستقیم دارد.

به اعتقاد آنها، بهتر بود تمام اعتبار در نظر گرفته‌شده برای تحریک بازار خودرو، در قالب تسهیلات پرداخت می‌شد، زیرا در این صورت امکان صوری شدن آن تقریباً به صفر می‌رسید. به گفته آنها، البته بانک مرکزی به احتمال فراوان راه‌های صوری شدن وام 25 میلیون‌تومانی را نیز خواهد بست، اما به هر حال ارائه تسهیلات در قالب عقد دین، روش بهتری به حساب می‌آید.

با توجه به این گفته کارشناسان، انجام اقداماتی برای صفر کردن احتمال صوری شدن وام 25 میلیون‌تومانی، ضروری به نظر می‌رسد، چه آنکه تحریک بازار خودرو در گرو تزریق تمام و کمال وام و تسهیلات موردنظر به این بازار است.

وامی که 17 میلیون سودش است

اما کارشناسان در شرایطی معتقدند از وام و تسهیلات 25 میلیون‌تومانی استقبال خواهد شد، که بازپرداخت آن چیزی بین یک و نیم تا دو برابر، برای مشتریان آب می‌خورد. طبق محاسباتی که خبرگزاری ایسنا انجام داده، در مجموع با در نظر گرفتن طول دوره و سود تعیین‌شده برای بازپرداخت، استفاده‌کنندگان از وام و تسهیلات 25 میلیون‌تومانی، باید بیش از 41 میلیون تومان باز پس بدهند.

بر این اساس، اگر در نهایت وام 25 میلیون‌تومانی با سود 16 درصد در اختیار خریدار قرار گیرد، وی باید در یک دوره هفت‌ساله هر ماه با پرداخت حدود 495 هزار تومان قسط، تسهیلات دریافتی را برگرداند. این بدان معناست که وام 25 میلیون‌تومانی در پایان دوره با مجموع 7/41 میلیون تومان تسویه می‌شود و با این حساب، مشتریان در این هفت سال، در مجموع حدود 17 میلیون تومان سود پرداخت خواهند کرد.

معجزه نمی‌شود

اما اگرچه فعالان صنعت خودرو امیدوارند با تزریق تسهیلات 25 میلیون‌تومانی، بازار خودرو تکان خورده و خرید و فروش رونق بگیرد، اما برخی کارشناسان معتقدند نباید انتظار معجزه داشت.

در این مورد یکی از کارشناسان اقتصادی با اشاره به محدودیت منابع تزریقی می‌گوید: روشی که بانک مرکزی برای تحریک بازار خودرو در نظر گرفته، در واقع فروش اقساطی است و حتی به نظر من نمی‌توان نام «عقد دین» را بر آن گذاشت. او با بیان اینکه تاثیرگذاری تسهیلات موردنظر بر بازار خودرو، بستگی مستقیم به حجم اعتبار تزریقی دارد، می‌افزاید: در اینکه ارائه تسهیلات 25 میلیون‌تومانی، روش مناسبی است و برای مشتریان می‌صرفد که از آن استفاده کنند، شکی نیست، با این حال چون منابع در نظر گرفته‌شده برای این طرح، محدود است، نمی‌توان انتظار تکان‌های شدید در بازار خودرو را داشت.

این کارشناس تاکید می‌کند: طبق گفته مسوولان اقتصادی، قرار است سه درصد منابع سپرده نزد بانک مرکزی صرف تحریک بازارهای کشور شود (نه فقط بازار خودرو)، با این حساب، رقمی معادل هفت هزار میلیارد تومان برای بالا بردن قدرت خرید مشتریان تزریق می‌شود؛ فرض کنیم اصلاً تمام این پول صرف بازار خودرو شود، با این حساب، از تقسیم هفت هزار میلیارد موردنظر بر 25 میلیون تومان، در کل 280 هزار فقره تسهیلات به مشتریان پرداخت خواهد شد. به گفته او، در نتیجه تنها 280 هزار دستگاه خودرو در قالب تسهیلات موردنظر به فروش خواهد رفت که تقریباً معادل یک‌چهارم حجم تولید سالانه خودروسازان است؛ با این شرایط، خودروسازان می‌خواهند باقی محصولات‌شان را چگونه در این بازار راکد به فروش برسانند؟ این کارشناس با اشاره به موجودی پارکینگ و ظرفیت تولید خودروسازان می‌افزاید: برخی می‌گویند تسهیلات 25 میلیون‌تومانی سبب خالی شدن پارکینگ خودروسازان خواهد شد، در حالی که حتی اگر این اتفاق نیز رخ بدهد، تولیدات جدید جای قبلی‌ها را خواهند گرفت و وقتی تسهیلات تمام شود، باز هم شاهد دپو شدن خودروها در پارکینگ خودروسازان خواهیم بود. او تاکید می‌کند که خودروسازان نمی‌توانند تولید خود را به دلیل کاهش تقاضا متوقف کنند و به همین دلیل حتی اگر با تیراژ فعلی (که به کمتر از نصف حالت عادی رسیده) نیز پیش بروند، باز هم شاهد پر شدن پارکینگ‌هایشان خواهیم بود. به گفته او، به همین دلیل نمی‌توان انتظار معجزه در بازار خودرو را از پس تزریق تسهیلات 25 میلیون‌تومانی داشت و شاید بازار تنها اندکی تکان بخورد و دوباره درگیر رکود شود.

اولویت خیلی‌ها خرید خودرو نیست

اما کارشناس دیگری در مورد نحوه خرید خودرو با استفاده از تسهیلات 25 میلیون‌تومانی می‌گوید: روش کار به این شکل است که مشتریان برای خرید خودرو موردنظر خود به نمایندگی‌های خودروساز مراجعه می‌کنند و پس از انجام کارهای اولیه (انتخاب خودرو و ثبت‌نام و...) به بانک عامل (بانکی که طرف قرارداد با خودروساز است) معرفی می‌شوند.

وی می‌گوید: بانک عامل با دریافت معرفی‌نامه مشتریان، مابه‌التفاوت قیمت خودرو و تسهیلات دریافتی را، اخذ می‌کند و دفترچه قسط مربوطه را تحویل آنها می‌دهد و سپس مابه‌التفاوت موردنظر را به همراه تسهیلات 25 میلیون‌تومانی، به حساب خودروساز واریز خواهد کرد.

این کارشناس در ادامه می‌گوید: با این روش، خودروسازان مبالغ خودروهای فروخته‌شده را تمام و کمال دریافت می‌کنند و بانک‌ها نیز سود خود را می‌برند و مشتریانی هم که نقدینگی لازم را ندارند، صاحب خودرو خواهند شد. با این حساب می‌توان گفت تسهیلات 25 میلیون‌تومانی از این جهت (رضایتمندی هر سه ضلع مثلث مشتری-خودروساز-بانک) دارای مزیت است.

وی اما با اشاره به اینکه استقبال مشتریان از تسهیلات 25 میلیون‌تومانی، به عوامل مختلفی بستگی دارد، تاکید می‌کند: گفته شده که قرار است کارت‌های اعتباری 10 میلیون‌تومانی در اختیار مردم قرار گیرد تا اولویت‌های خرید خود را مانند خوراک و پوشاک و... تهیه کنند؛ از آنجا که یک شخص نمی‌تواند همزمان از وام خودرو و کارت اعتباری استفاده کند، بنابراین به احتمال زیادی خیلی‌ها تامین خوراک و پوشاک را بر خودرو ارجح دانسته و بین تسهیلات و کارت اعتباری، دومی را انتخاب خواهند کرد.

به گفته او، طبق آمارهای موجود، قدرت خرید مردم به شدت افت کرده و خیلی‌ها در تامین نیازهای اولیه‌شان مانده‌اند و برای آنها خرید خودرو در اولویت نیست و این موضوع می‌تواند میزان استقبال از تسهیلات 25 میلیون‌تومانی را کاهش دهد.