جهان کم‌بهره

بانک مرکزی برای وام‌دهی به بانک‌ها و موسسات مالی کوچک‌تر نرخ بهره‌ای تعیین می‌کند تا بر مبنای آن این تبادل مالی را انجام دهد. این نرخ را می‌توان مهم‌ترین نرخ بهره بانکی در میان سیستم بانکی دانست زیرا تعیین‌کننده میزان بدهی شبکه بانکی است. طبق آخرین آمارهای موجود نرخ بهره بانک مرکزی در آمریکا برابر با 5 /0 درصد است و این نرخ بعد از بارها کاهش نرخ بهره از سوی فدرال‌رزرو آمریکا به دست آمد. بالغ بر یک سال است که آمریکا نرخ بهره بانکی را در همین سطح حفظ کرده است و با وجود انتشار آمارهایی مبنی بر افزایش نرخ رشد اقتصادی، افزایش تورم و افزایش فرصت‌های شغلی در کشور ولی هنوز آمادگی اقتصادی لازم برای بیشتر شدن نرخ بهره بانکی در این کشور مشاهده نشده است. به همین دلیل همچنان نرخ بهره بانکی در این کشور پایین است. البته در سال ۲۰۱۵ میلادی فدرال‌رزرو نرخ بهره را از 25 /0 درصد به 5 /0 درصد افزایش داد ولی در ادامه این روند افزایشی تعلل کرده است. نرخ بهره بانک مرکزی در ژاپن در بانک مرکزی اتحادیه اروپا برابر با صفر است. ژاپن بعد از کاهش یک‌درصدی در ماه فوریه و اتحادیه اروپا بعد از کاهش نیم‌درصدی در ماه مارس به این نرخ رسیدند. البته ژاپن در ماه آگوست سال جاری بار دیگر در مورد نرخ بهره بانکی تصمیم‌گیری کرد و در نتیجه این تصمیم‌گیری نرخ بهره منفی پذیرفته شد. هم‌اکنون نرخ بهره بانکی در این کشور آسیایی که سال‌ها است در‌گیر رکود اقتصادی و بحران‌های مالی است برابر با منفی 1 /0 درصد است و مقامات بانک مرکزی اعلام کردند که احتمال کمتر شدن نرخ بهره و بقای در نرخ‌های منفی تا انتهای سال ۲۰۱۷ میلادی وجود دارد.
البته تنها ژاپن نیست که هم‌اکنون نرخ بهره بانک مرکزی خود را در سطح منفی انتخاب کرده است بلکه نرخ بهره بانکی در سوئد رسماً برابر با منفی 5 /0 درصد است که بعد از کاهش بیشتر نرخ در ماه فوریه به این رقم رسید. در ماه فوریه سال ۲۰۱۶ میلادی نرخ بهره بانک مرکزی در سوئد برابر با منفی 35 /0 درصد بوده است. در سوئیس هم نرخ بهره بانکی در ماه ژانویه سال ۲۰۱۵ میلادی از منفی 5 /0 درصد به منفی 75 /0 درصد تنزل یافت و در همین سطح باقی ماند.
اما در دیگر کشورهای صنعتی هم نرخ بهره بانک مرکزی بسیار پایین است. این نرخ در کانادا برابر با 5 /0 درصد، در نروژ برابر با 5 /0 درصد، در بریتانیا برابر با 25 /0 درصد و در استرالیا برابر با 5 /1 درصد است. کارشناسان اقتصادی بر این باور هستند که زمانی که اقتصاد با رکود مواجه می‌شود زمینه برای کاهش نرخ بهره بانکی فراهم می‌شود و به همین دلیل است که در اغلب کشورهای دنیا نرخ بهره بانکی در سال‌های اخیر روند کاهشی داشت. آنها تاثیر بحران اقتصادی سال‌های اخیر روی اقتصاد دنیا را بسیار زیاد می‌دانند و بر این باور هستند که برای مقابله با اثرات منفی این بحران تنها ابزاری که در اختیار مسوولان اقتصادی کشور است استفاده از ابزار نرخ بهره بانکی است.

نرخ بهره وام‌های مسکن
در اخبار و رسانه‌ها بارها در مورد بحران‌های ایجاد‌شده در بازار مسکن یا وام‌های مسکن شنیده‌اید. در بسیاری از کشورهای صنعتی وام‌های مسکن با بهره پایین و برای دوره‌های طولانی است ولی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه نرخ بالای وام مسکن باعث شده است تا خرید خانه به یک رویای بزرگ تبدیل شود. مطالعات نشان می‌دهد در میان تمامی کشورهای دنیا بلاروس بالاترین نرخ بهره وام مسکن را دارد. در سال جاری نرخ بهره وام مسکن در بلاروس برابر 5 /31 درصد بود و در آرژانتین به 53 /26 درصد رسید. در غنا نرخ بهره وام مسکن برابر با 83 /23 درصد و در اوکراین به 06 /23 درصد رسید. در میان کشورهای دنیا می‌توان به قزاقستان اشاره کرد که نرخ بهره وام مسکن در این کشور برابر با 6 /15 درصد است و در ارمنستان برابر با 87 /13 درصد است. در روسیه نرخ بهره وام مسکن برابر با 47 /13 درصد است که این نرخ‌ها با احتساب هزینه‌های جانبی دریافت وام اعلام شده است. در سال جاری نرخ بهره وام مسکن در ترکیه برابر با 59 /12 درصد و در برزیل برابر با 23 /12 درصد اعلام شد. نرخ بهره وام مسکن در مکزیک معادل 22 /11 درصد است و در کشور همسایه یعنی عراق معادل 86 /10 درصد است.
این گزارش اعلام کرده است که هزینه دریافت وام مسکن در ایران بالاست و با احتساب تمامی هزینه‌ها نرخ واقعی دریافت وام مسکن در این کشور بالغ بر ۲۰ درصد است. ایران از نظر نرخ بهره وام مسکن در دنیا در جایگاه هفتم قرار گرفته است که سطح بسیار بالایی است.
کمترین نرخ بهره وام‌های مسکن به ژاپن و سوئیس تعلق دارد که نرخ بهره بانک مرکزی در این دو کشور منفی است. هم‌اکنون نرخ بهره وام مسکن در ژاپن برابر با 48 /1 درصد و در سوئیس 65 /1 درصد است و در آلمان که اخیراً خبر از رساندن نرخ بهره بانک مرکزی به مرز صفر درصد داده است، نرخ بهره دریافت وام مسکن بالغ بر 29 /2 درصد اعلام شد.
بدون شک ارتباط تنگاتنگی بین نرخ بهره بانک مرکزی و نرخ بهره وام‌های رهنی مسکن وجود دارد و در حالت کلی می‌توان این طور بیان کرد که تمامی نرخ‌های بهره چهره‌ای از وضعیت اقتصادی کشور ارائه می‌دهند و می‌تواند اثر‌گذاری سیاست‌های پولی و مالی و سیاست‌های اقتصادی را نشان دهد. بازار پول یکی از مهم‌ترین بازارهای اقتصادی در کشور است و تصمیم‌گیری در مورد ابزارهای مورد استفاده در این بازار هم می‌تواند تعیین‌کننده کارایی آن باشد.