تاریخ انتشار:
طلای قاچاق را در بازار تهران تحویل مغازه‌دار می‌دهند
سود رونق به جیب ترکیه می‌رود
رفتار بازار سکه و طلا در آستانه فرارسیدن سال نو بهانه گفت‌وگوی ما با «ابراهیم محمد‌ولی» رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران شد. اما بحثبه موج روزافزون قاچاق طلای ساخته‌شده‌‌ای رسید که سود کلانی را از تولیدکننده ایرانی دریغ کرده و به جیب تاجران ترکیه می‌ریزد
رفتار بازار سکه و طلا در آستانه فرارسیدن سال نو بهانه گفت‌وگوی ما با «ابراهیم محمد‌ولی» رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران شد. اما بحث به موج روزافزون قاچاق طلای ساخته‌شده‌‌ای رسید که سود کلانی را از تولیدکننده ایرانی دریغ کرده و به جیب تاجران ترکیه می‌ریزد؛ تاجرانی که هر روز صبح در قلب بازار بزرگ پایتخت، با اعتماد به نفسی مثال‌زدنی برای تولیدات قاچاق خود بازاریابی می‌کنند.
چه عواملی بر قیمت طلا در بازار جهانی اثر دارند؟
مهم‌ترین عامل نوسان قیمت طلا در بازارهای جهانی، عرضه و تقاضاست. میزان عرضه و تقاضا نیز تابع شاخص‌های کلان اقتصادی در فضای بین‌المللی است به این معنی که هرگونه تغییر و نوسان در شاخص‌ها می‌تواند سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری و خرید بیشتر طلا ترغیب کند یا باعث خروج‌شان از بازار طلا و افزایش یا کاهش قیمت شود. نرخ بیکاری، کاهش یا افزایش نرخ بهره یا شاخص سهام در بازارهای مالی ازجمله مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی هستند که مستقیماً بر قیمت طلا اثر دارند. شاخص‌های اقتصادی کشور آمریکا هم، به‌خصوص نرخ بهره بانکی این کشور یا شاخص سهام در بازارهای مالی آمریکا اثر زیادی بر قیمت دارد. کشورهای اروپایی هم همین وضعیت را دارند. البته حدود 10 سالی هست که چین و هند هم به بازیگران مهمی در بازار جهانی طلا تبدیل شده‌اند. مثلاً اخیراً که چین نرخ برابری یوآن را تغییر داد، بازار جهانی طلا تحت‌الشعاع قرار گرفت.
آماری می‌خواندم که برآورد کرده بود مردم هند در خانه‌هایشان جمعاً چیزی حدود 18 هزار تن طلا نگهداری می‌کنند...
بله، هند یکی از مصرف‌کنندگان و واردکنندگان بزرگ طلا در بازار جهانی است که هرگونه نوسان در خرید یا گمانه در مورد تصمیمات احتمالی این کشور، روی قیمت اثر دارد اما در عین حال چین در حال حاضر بزرگ‌ترین مصرف‌کننده طلا در جهان است. این کشور در سال چین 2013 یک رکورد در خرید شمش طلا ثبت کرد. در این سال 407 تن شمش طلا خریداری کرد. این رکورد البته دیگر تکرار نشد مثلاً در سال 2015 خرید این کشور 201 تن بود که البته در مقایسه با سایر کشورها رقم بسیار درشتی است. جالب است بدانید که این ارقام حدود 20 درصد از کل تقاضای طلا در بازار داخلی چین است. طبق آمار رسمی، تقاضا برای مصنوعات طلا یا همان طلای ساخته‌شده در سال 2015 در چین 783 تن بود که با توجه به شاخص‌های اقتصادی این کشور پیش‌بینی کرده‌اند این میزان در سال جاری میلادی به 984 تن برسد.
صادرات مصنوعات طلا هم دارند؟
بله، این کشورها البته به محدود بودن ذخایر طلای جهانی توجه جدی دارند. هند دارد به 20 سال آینده نگاه می‌کند. طبق برآوردها، مجموع ذخایر معادن طلای جهان نزدیک به 200 هزار تن است که تا سال 2012 حدود 170 هزار تن آن استخراج شده است. بنابراین ذخایر طلا به عنوان یک ماده معدنی ارزشمند، محدود و رو به اتمام است و کشورهایی مثل هند و چین به خوبی برای این موضوع برنامه‌ریزی کرده‌اند و شاهدیم که از بزرگ‌ترین خریداران طلا در بازارهای جهانی هستند. ضمن اینکه هزینه‌های استخراج آن نیز رو به افزایش است، اگر 30 سال قبل دسترسی به ذخایر طلا در سطح زمین مقدور بود، امروز برای استخراج طلا باید به عمق دوکیلومتری زمین بروند.
در بازار داخلی، غیر از قیمت جهانی طلا، چه عواملی در تعیین قیمت اثر دارند؟
مهم‌ترین عامل، قیمت دلار در کف بازار است. فرمولی که با آن فعالان بازار، هر صبح مظنه طلای ایران را حساب می‌کنند این است: قیمت یک اونس طلا ضرب در قیمت یک دلار تقسیم بر 5742 /9 برابر است با مظنه طلای ایران. مظنه اصطلاحی است که در بازار ایران به گوش می‌خورد و منظور از آن قیمت یک مثقال طلا با عیار 17 است (یک مثقال طلا برابر با 608 /4 گرم است). بنابراین قیمت دلار در کف بازار نقش مهمی در تعیین مظنه یا همان یک مثقال طلای 17عیار دارد.
یک اونس 31 گرم است؟
103 /31 گرم.
و اگر طلای ساخته‌شده باشد؟
در زمان خرید طلا از مغازه‌دار مواردی مثل مالیات بر ارزش افزوده، اجرت ساخت و درصد سود فروشنده هم به مبلغ طلا اضافه می‌شود که در زمان فروختن همان طلا به مغازه‌دار، پارامترهایی مانند مالیات بر ارزش افزوده، اجرت ساخت و درصد سود فروشنده از آن حذف و صرفاً پول طلای خام آن به شما پرداخت می‌شود به همین دلیل است که بین قیمت طلا در زمان خرید و در زمان فروش اختلاف زیادی وجود دارد و اگر طلای انتخابی شما از سنگ‌های گرانبها یا دیگر سنگ‌ها ساخته شود، این هم در قیمت می‌تواند تاثیرگذار باشد.
عیار طلای ساخته‌شده معمولاً 18 است. با توجه به مظنه، قیمت هر گرم طلای 18عیار چطور محاسبه می‌شود؟
عیار 17 را عیار 705 و عیار 18 را عیار 750 هم می‌گویند. اگر شما بخواهید از روی مظنه (یعنی هر مثقال طلای 17عیار یا 705) قیمت یک گرم طلا با عیار 18 یا همان 750 را به دست آورید باید با این فرمول محاسبه کنید: مظنه طلای 17عیار، تقسیم بر 608 /4 تقسیم بر 705 ضرب‌در 750 برابر است با قیمت یک گرم طلا با عیار 18.
افزایش تقاضا در مناسبت‌های ملی، مذهبی به‌ویژه در آستانه سال نو چه اندازه قیمت سکه و طلا را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
قطعاً اثر دارد اما چندان مشهود نیست؛ شاید کمتر از پنج درصد. اما رونق نسبی به بازار می‌دهد که به نفع صنعت طلا و تولیدکننده است.
وضعیت فعلی بازار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
الان ثبات در بازار وجود دارد. ما خودمان هم از این ثبات نفع می‌بریم چون باعث می‌شود تصمیم و خرید مشتریان، ضمانت‌دار باشد. مشتری مطمئن است سرمایه‌‌ای که تبدیل به طلا کرده، ارزش‌اش حفظ می‌شود. این‌طور نیست که صبح بخرد و بعدازظهر بفروشد. چند سال قبل در جریان افزایش قیمت دلار و نوسانات شدید قیمت سکه، مردم تا مدت‌ها فقط دنبال خرید سکه و طلای آب‌شده بودند؛ که رونق را از صنعت طلا گرفته بود.
خریدهای نوروزی مردم بیشتر طلای ساخته‌شده است یا سکه؟
متاسفانه طی 10 سال گذشته، در خریدهای نوروزی و مناسبت‌ها و اعیاد ملی و مذهبی بیشترین رونق را در بازار سکه شاهد هستیم که هیچ نفعی برای صنعت طلا ندارد. مردم کمتر تمایل به خرید طلای ساخته‌شده دارند. ترجیح می‌دهند برای حفظ ازش پول‌شان، سکه بخرند. اگر هم بنای هدیه دادن باشد، فرهنگ عمومی جامعه برخلاف گذشته، به سمت سکه تغییر کرده است.
معمولاً رونق بازار شب عید از کی شروع می‌شود؟
امسال هم مانند چند سال گذشته، به دلیل همزمانی دو دهه فاطمیه، رونق کمی عقب و نزدیک به تعطیلات نوروز می‌افتد. قبلاً رونق بازار فروش به معنی رونق بازار تولید داخلی هم بود. قبل‌ترها ما از اوایل بهمن رونق بازار شب عید را هم در بازار فروش، هم در حوزه تولید شاهد بودیم. یعنی دو ماه مانده به عید رونق شروع می‌شد. به تدریج هر سال رفته‌رفته طول این مدت کوتاه‌تر شد. 50 روز، 40 روز، 20 روز، 10 روز. در عین حال به تدریج با افزایش ورود طلای قاچاق به کشور، همبستگی بازار فروش و تولید از بین رفت. به این معنا که رونق بازار فروش الزاماً به معنای رونق تولید داخلی نیست چون بخش عمده ویترین مغازه‌ها طلای قاچاق است و رونق بازار فروش به معنای رونق تولیدات ترکیه است و سودش به جیب آنها می‌رود. در حال حاضر متاسفانه رونق تولید داخلی در بیشتر اعیاد و مناسبت‌ها به 24 ساعت رسیده است. یعنی در آستانه مناسبت‌ها، یک شور و رونق 24ساعته بر تولید حاکم می‌شود و تمام می‌شود.
اشاره کردید که مردم بیشتر تمایل به خرید سکه دارند تا طلای ساخته‌شده. فکر نمی‌کنید دلیلش بالا بودن غیرمنطقی قیمت طلای ساخته‌شده و غیراقتصادی بودن آن باشد؟ معمولاً اجرت ساخت، مالیات و سود مغازه‌دار 50 درصد قیمت طلای خام است، فرضاً اگر هر گرم طلای خام 100 هزار تومان باشد، این مولفه‌ها هر گرم را به 150 هزار تومان افزایش می‌دهد که از نظر سرمایه‌گذاری، صرفه اقتصادی ندارد.
قبول دارم. اما خب هزینه تمام‌شده تولید داخلی بالاست. 95 درصد طلای داخلی در کارگاه‌های کوچک ساخته و تولید می‌شود که هزینه‌های سربارشان زیاد است. از هیچ حمایتی هم برخوردار نیستند. چون ماده اولیه کارگاه‌ها طلاست و ارزش بالایی دارد. اکثر کارگاه‌ها مشکل نقدینگی و تامین مواد اولیه را دارند. می‌روند بانک وام بگیرند تا ماده اولیه تامین کنند، بانک وام با سود 30 درصد پیشنهاد می‌دهد. آخر کجای دنیا تولیدکننده با وام 30 درصد می‌تواند تولید انجام دهد؟ من چطور می‌توانم با رقیب ترکیهای که سود بانکی دو درصد می‌دهد، رقابت کنم؟
ولی همین طلای ساخته‌شده خارجی یا ترکیهای که قاچاق می‌آید و ویترین اکثر مغازه‌ها را تسخیر کرده، با اجرت‌های بالا دارد عرضه می‌شود.
وقتی به مغازه‌های ایرانی می‌رسد، فروشنده‌ها اجرتشان را بالا می‌برند وگرنه همین طلا در کشور تولیدکننده با اجرت پایین‌تر فروخته می‌شود.
برآورد چشمی می‌گوید که بخش عمده ویترین مغازه‌های طلافروشی، طلای خارجی است. شما برآورد جدیدی دارید؟
زمانی بنده برآورد کردم، عده‌‌ای اعتراض کردند که فلانی متر گذاشته و اندازه زده است. ولی بخش عمده طلای ساخته‌شده‌‌ای که الان در ویترین مغازه‌ها عرضه می‌شود، طلای خارجی و قاچاق است؛ چون واردات طلای ساخته‌شده ممنوع است.
رونق بازار فروش الزاماً به معنای رونق تولید داخلی نیست چون بخش عمده ویترین مغازه‌ها طلای قاچاق است و رونق بازار فروش به معنای رونق تولیدات ترکیه است و سودش به جیب آنها می‌رود.
اگر اشتباه نکنم قبلاً گفته بودید 50 تا 65 درصد ...
بله، همین حدود.
در چند مقطع، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز با همکاری نیروی انتظامی برنامه‌هایی برای برخورد با عرضه طلای خارجی اجرا کرد. ثمربخش نبود؟
در همان برهه اثرگذار بود اما تاثیرش ماندگار نبود. صنعت طلا و مشکلات آن بسیار گسترده است. دستگاه‌های مسوول هم تلاش خودشان را می‌کنند اما مشکلات خیلی زیاد است. نیاز به اقدامات مداوم و ماندگار دارد.
این حجم قاچاق چه اثری بر صنعت طلا داشته؟
اکثر کارگاه‌ها تولیدشان کم شده و ریزش نیرو داشته‌اند. مثلاً من در کارگاهم تا پنج سال قبل 11 کارگر داشتم. الان یک کارگر دارم. حالا تازه من النگو تولید می‌کنم که کمتر تحت تاثیر قاچاق است چون النگو به خاطر حجیم بودن، کمتر به داخل قاچاق می‌شود. در کشور حدود 10 هزار واحد تولیدی داریم. 95 درصدشان کارگاه‌های کوچک هستند و مابقی واحدهای صنعتی بزرگ هستند. مشکل نقدینگی اکثر واحدهای کوچک را زمینگیر کرده است.
قبلاً پیشنهاد داده بودید که دولت به صورت امانی به تولیدکنندگان شمش بدهد.
بله، که به جایی نرسید. پیشنهاد ما این است که دولت یک صندوق تشکیل بدهد، در قالب این صندوق، به تولیدکنندگان شمش بدهد، ما مصنوعات طلا تولید کنیم، بفروشیم، پول دولت را با یک سود منطقی بدهیم، نه 30 درصد سودی که بانک‌ها می‌گیرند. من اگر بخواهم هفته‌‌ای 10 کیلو مصنوعات تولید کنم، هفته‌‌ای یک میلیارد تومان باید پول شمش بدهم. از کجا چنین سرمایه‌‌ای می‌توانم تامین کنم؟ ما به خاطر این مشکلات، نه فقط بازار داخلی، بلکه بازارهای صادراتی را هم داریم از دست می‌دهیم.
کشورهای منطقه به‌خصوص کشورهای عربی، بازار خوبی برای صادرات هستند. الان وضعیت صادرات چطور است؟
صادرات داریم اما رقم بالایی نیست. همین کشور افغانستان و عراق را اگر می‌توانستیم نگه داریم، برده بودیم. متاسفانه همیشه دیر می‌جنبیم. ترک‌ها بازار افغانستان را گرفتند، بازار اربیل و عراق را گرفتند. بازار داخلی را هم از چنگ تولیدکننده ایرانی درآورده‌اند. رقبای ما خیلی راحت در بازار تمام شهرها ورود کرده‌اند و دارند خودشان را پرزنت می‌کنند. همین الان بلند شوید با هم برویم نشان‌تان می‌دهم که کیفی‌های ترکیه چطور دارند در بازار تهران جولان می‌دهند.
کیفی‌هایشان؟ یعنی سفارش می‌گیرند؟
بله، امروز از عمده‌فروش‌های بازار سفارش می‌گیرند، فردا توی همین بازار طلای ساخته‌شده ترکیه را تحویل می‌دهند. در نمایشگاه طلا و جواهر تهران که همین چند روز قبل بود، آمده بودند برای طلای ساخته‌شده‌‌ای که وارداتش ممنوع است، خیلی راحت بازاریابی می‌کردند.
این را هم بگویم که این کار یک یا دو تولیدکننده نیست. اگر یک واحد تولیدی باشد، نمی‌تواند بیاید در بازار ایران این‌طور جولان بدهد؛ آن موسسه مالی یا بانکی که دارد نقدینگی صنعت طلای ترکیه را تامین می‌کند، می‌گوید تو برو در بازار ایران بازاریابی کن، شمش‌ات را من می‌دهم.
طلایی که تولیدکننده ترک تحویل مغازه‌دار می‌دهد، با طلایی که تولیدکننده ایرانی می‌دهد، چه تفاوتی دارد؟ مدل‌ها زیباتر و به‌روزترند یا سود فروش‌شان برای مغازه‌دار بیشتر است؟
تولید‌کننده‌های ترکیه هیچ محدودیتی در عرضه ندارند. یعنی اگر عمده‌فروش و مغازه‌دار بازار تهران سفارش روزی 50 کیلو هم داشته باشد، تجار ترکیه سفارش‌اش را تحویل می‌دهند. همین باعث می‌شود عمده‌فروش‌ها و مغازه‌دارها راحت‌تر به تولیدکننده ترک اعتماد کنند.
در مورد به روزبودن و تنوع مدل‌ها و رنگ و لعاب تولیدات هم قطعاً آنها بیشتر کار کرده‌اند.
بله، چون نقدینگی کافی دراختیار دارند، تنوع بسیار زیاد در تولید دارند ممکن است هفته‌‌ای یک مدل جدید بزنند. البته در داخل کشور، آن پنج درصد تولیدکنندگان بزرگ و صنعتی تنوع مدل دارند و عمدتاً هفته‌‌ای یک مدل جدید به بازار می‌دهند چون مشکل نقدینگی ندارند اما 95 درصد تولید‌کننده‌های ما این شرایط را ندارند.
این پنج درصد واحدهای صنعتی بزرگ، چند درصد سهم تولید را در اختیار دارند؟
حدود 25 درصد. ما اگر بخواهیم در بازار داخلی و به تبع آن، در بازار صادراتی موفق باشیم باید چند فاکتور را مدنظر قرار بدهیم: اولاً خود ما تولیدکنندگان باید روی مدل و طراحی و شناخت سلیقه و نیاز مشتری کار کنیم، به‌روز شویم، تنوع تولید داشته باشیم. عمر کار را بالا ببریم. دولت هم باید برای قاچاق چاره‌‌ای بیندیشد. ما هر هفته تقریباً داریم دو مکاتبه با دستگاه‌های مسوول انجام می‌دهیم. دولت باید در حوزه نقدینگی کار جدی انجام دهد.
به نظر می‌رسد ترکیه دقیقاً روی نقطه ضعف تولیدکنندگان ایرانی سرمایه‌گذاری کرده است.
همین‌طور است. ترکیه تولیدکنندگان خودش را از جبهه نقدینگی خیلی خوب دارد تقویت می کند. همان‌طور که گفتم موسسات مالی خیلی حساب‌شده و با برنامه‌ریزی دارند تولیدکنندگان ترکیهای را به حضور در بازار ایران ترغیب و تشویق می‌کنند. شنیدم که صدها تن شمش به واحدهای تولیدی‌اش تزریق کرده‌اند که مشخصاً برای بازار ایران تولید کنند.
ظرفیت اشتغال‌زایی صنعت طلای کشور چقدراست؟
این10 هزار کارگاه طلاسازی اگر مشکل نقدینگی نداشته باشند و با ظرفیت کامل تولید کنند، به‌راحتی 300 تا 400 هزار نیروی کار می‌توانند جذب کنند. اگر حوزه صادرات هم تقویت شود، به مراتب بیشتر هم خواهد بود.
برآوردی دارید که الان چه تعداد نیروی شاغل در این واحدها وجود دارد؟
آمار رسمی ندارم اما اکثر کارگاه‌ها باحداقل ظرفیت و نیرو دارند کار می‌کنند. به‌خصوص در چند سال گذشته اکثر کارگاه‌ها ریزش نیرو داشته‌اند. بعید می‌دانم الان بیشتر از 100 هزار نفر شاغل باشند.دولت که این‌همه دغدغه اشتغال‌زایی دارد خیلی راحت می‌تواند از فضای موجود درصنعت طلا استفاده کند. بدون این که کمترین هزینه‌ای انجام دهد. کارگاه‌های طلاسازی ماشین‌آلات و تجهیزات دارند، توان تولید دارند، فقط ماده اولیه ندارند. دولت ماده اولیه را به‌صورت امانی به تولیدکننده بدهد، تولیدکننده تولیدکند، بفروشد، پولش را با سود منطقی پس بدهد. هم چرخ تولید می‌چرخد، هم اینکه دولت بدون هیچ هزینه‌ای، 400 هزار فرصت شغلی ایجاد کرده است و سودش را هم برده است.
ارزش افزوده صنعت طلا چند درصد است؟
آماری ندارم اما رقم بالایی است. با اطمینان می‌گویم این صنعت با توجه به بازارهای صادراتی پیرامون‌مان، به‌راحتی می‌تواند جایگزین درآمدهای نفتی شود. کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مصرف بالایی دارند و سلیقه‌شان برای تولیدکنندگان ایرانی شناخته شده است. افغانستان و عراق هم به‌رغم حضور تولیدکنندگان ترکیهای، هنوز جای کار برای تولیدکنندگان ایرانی دارد و همین حالا اگر برای این بازارها برنامه‌ریزی کنیم، می‌توانیم سهم خوبی را به خودمان اختصاص دهیم.
دیدگاه تان را بنویسید