مساله ناهمسویی است

شاید جامعه ایرانی عادت کرده هرچند وقت یک‌بار حرف و حدیث‌هایی پیرامون آلوده بودن مواد خوراکی و بهداشتی که مصرف می‌کند مطرح شود و حتی تا پای تایید برخی مسوولان امر نیز برود اما پس از مدتی به حاشیه رفته و همه فراموش می‌کنند. در نهایت نیز مشخص نمی‌شود کالایی که روزها آلوده بودنش جنجال‌سازی کرد آیا واقعاً سلامتی افراد جامعه را به خطر می‌اندازد؟ این بار نیز نوبت به فرآورده‌های لبنی رسیده است. وجود روغن پالم در شیرهای پرچرب خبری است که از زبان وزیر بهداشت در این روزها شنیده و تایید شده است؛ خبری که بازهم منشاء اختلافات بین نهادهای نظارتی چون وزارت بهداشت و سازمان استاندارد شده است. به این بهانه با نظام‌الدین برزگری رئیس سابق سازمان ملی استاندارد به گفت‌وگو پرداختیم.

در حالی که سازمان ملی استاندارد تاکید دارد که استفاده از روغن پالم در فرآورده‌های لبنی چندان زیاد نیست اما مسوولان وزارت بهداشت نظر متفاوتی دارند و حتی استفاده از پالم را در موارد ممنوع چون شیر و ماست تایید کرده‌اند. این مساله باعث بروز ابهام شده است و مردم نمی‌دانند آیا می‌توانند با خیال آسوده شیر پرچرب مصرف کنند یا نه؟

روغن پالم کالایی وارداتی است که برحسب نیاز در فرآورده‌های لبنی در کشورمان استفاده می‌شود. روغن پالم آن طور که می‌گویند خطرناک نیست. روغن گیاهی است و از نخل گرفته می‌شود. این‌گونه نباید در جامعه جنجال‌سازی شود که انگار پالم از نفت و پتروشیمی به دست می‌آید. روغن پالم در کشورهای آسیای شرقی تولید می‌شود. این روغن در تمام کشورها در فرآورده‌های لبنی مصارف دارد. استفاده از پالم در برخی محصولات لبنی چون خامه و پنیر معمول است و استاندارد نیز مصرف آن را مجاز کرده است. موضوع اصلی بر سر مصرف روغن گیاهی است تنها پالم نیست که ممکن است مصرف بیش از اندازه آن سلامتی فرد را به خطر بیندازد در مورد هر روغن گیاهی دیگر نیز احتمال دارد مصرف بیش اندازه ضرر داشته باشد. به هر حال در کشورمان از انواع و اقسام روغن‌های گیاهی استفاده می‌شود.

با این حال وجود روغن پالم در شیرهای پرچرب باعث شده مصرف‌کنندگان با شنیدن این خبر اعتماد خود را از دست بدهند و تولیدکنندگان در این بخش نیز نگران هستند که این موضوع به زیاندهی‌شان منجر شود. اختلاف نظرات میان گفته‌های مسوولان امر تا حدودی به این بدبینی‌ها دامن زده است. علت چیست؟

مشکل اساسی به نظرم اینجاست که سال‌هاست وزارت بهداشت با سازمان ملی استاندارد در رابطه با محصولات غذایی همسو حرکت نمی‌کردند. به‌طور مثال در مورد روغن پالم که اکنون بسیار درباره آن جنجال شده است. اگر به گذشته برگردیم و بررسی در این زمینه انجام شود مشخص می‌شود که ماجرای اصلی چیست. قبلاً وزارت بهداشت بیش از 300 پروانه استفاده از روغن‌های گیاهی از جمله پالم را برای استفاده تولیدکنندگان محصولات لبنی صادر کرده است. در مقابل سازمان ملی استاندارد نیز نظر وزارت بهداشت را مورد تایید می‌داند.

یعنی میزان استفاده مجاز از روغن گیاهی چون پالم باید توسط وزارت بهداشت تعیین شود و سازمان استاندارد نیز نظر وزارت بهداشت را باید ارجح بداند؟

استفاده از روغن گیاهی در فرآورده‌های لبنی غیرمجاز نیست. به طور مثال روغن پالم که منشاء گیاهی دارد بر اساس استانداردها در چند محصول چون خامه و پنیر مجاز است و مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما بازهم این مساله به تشخیص وزارت بهداشت بستگی دارد. اگر وزارت بهداشت تشخیص دهد هیچ‌گونه روغن گیاهی، فرقی ندارد روغن پالم یا روغن‌های دیگری چون آفتابگردان و کانولا باشد، در فرآورده‌های لبنی نباید مصرف شود. می‌تواند از سازمان ملی استاندارد درخواست کند که استانداردهایش را تغییر دهد. چرا که بر اساس قانون، سازمان ملی استاندارد مرجعیت تدوین استانداردها را دارد. البته به این معنی نیست که این سازمان به تنهایی باید تمام استانداردها را تدوین کند. وزارت بهداشت به‌عنوان متولی سلامت جامعه می‌تواند استانداردهایی را پیشنهاد دهد و حتی در مواردی در خصوص استانداردهای موجود می‌تواند درخواست بازنگری داشته باشد.

در حال حاضر گفته شده است که سازمان استاندارد توانایی تشخیص روغن پالم در محصولات لبنی را ندارد و به همین خاطر گویا وزارت بهداشت استفاده از روغن پالم را در تمام محصولات غذایی ممنوع کرده است. این امر صحت دارد؟

خیر، وقتی سازمان ملی استاندارد اعلام می‌کند بیش از 100 نمونه را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که ۸۰ درصد فرآورده‌های لبنی کشور فاقد روغن پالم است، برچه اساسی این کار را انجام داده است؟ قطعاً این توانایی را دارد. ما در سازمان ملی استاندارد پژوهشگاهی داریم که یک پژوهشکده تنها خاص مواد غذایی و کشاورزی است و از تجهیزات پیشرفته‌ای برخوردار است. قطعاً سازمان ملی استاندارد توانایی تشخیص در این زمینه را دارد. اما تاکید کردم که وزارت بهداشت به‌عنوان متولی سلامت جامعه می‌تواند از سازمان ملی استاندارد بخواهد استانداردهایش را در زمینه مربوطه تغییر دهد. اگر وزارت بهداشت تحقیقاتی انجام دهد و به این نتیجه برسد باید تغییر در استانداردی ایجاد کند نظرش ارجح است و سازمان ملی استاندارد نیز بر این اساس استاندارد مربوطه را تغییر می‌دهد. متاسفانه در گذشته اتفاقاتی رخ داده است که هیچ‌گاه نظر وزارت بهداشت و سازمان ملی استاندارد همسو نبوده است.

با توجه به اینکه شما در گذشته مدیریت سازمان استاندارد را بر عهده داشتید بنابراین معتقدید این اختلافات نظرها و موازی‌کاری‌ها در آن زمان با نهادهایی چون وزارت بهداشت اکنون اثر خود را نشان داده است؟

بله، درآن زمان بر اساس استانداردها ما اعلام می‌کردیم وزارت بهداشت نباید به‌طور مثال مجوز استفاده از روغنی را در فرآورده‌های لبنی بدهد اما متاسفانه مسوولان وقت وزارت بهداشت به این مسائل توجه نمی‌کردند و پروانه ساخت و بهداشتی صادر می‌کردند. موازی‌کاری‌ها بین وزارت بهداشت و سازمان ملی استاندارد باعث بروز مشکلات است.

با این اوصاف اگر موازی‌کاری‌ها از بین برود و یک نهاد متولی باشد، بخش عمده این مسائل حل خواهد شد؟

بنده در زمانی که در سازمان ملی استاندارد بودم سال‌ها به دنبال زمینه‌ای برای رفع موازی‌کاری‌ها بین وزارت بهداشت و سازمان ملی استاندارد بودم. از زمان آقای خاتمی در دولت اصلاحات که آقای پزشکیان وزیر بهداشت بودند پیگیر این مساله بودم. حتی موفق شدیم موافقتنامه‌هایی بین وزارت بهداشت و سازمان استاندارد امضا شود. اما زمانی که دولت تغییر کرد مسوولان وزارت بهداشت بهانه گرفتند و گفتند آن موافقتنامه را نمی‌توان اجرایی کرد. در حالی که اگر این موافقتنامه‌ها اجرایی می‌شد بسیاری از موازی‌کاری‌ها از بین می‌رفت و امروز شاهد این‌گونه اختلاف‌نظرها نبودیم تا اکنون موضوع یک نوع روغن گیاهی کل جامعه را نگران کند. اگر یک دستگاه متولی استانداردسازی مواد غذایی باشد و اطلاع‌رسانی به مردم انجام شود دیگر این‌گونه جو منفی در جامعه ایجاد نمی‌شود که به یکباره مردم بدون آنکه بدانند خبری واقعاً درست است یا نه، از مصرف محصولی امتناع کنند. به هر حال مصرف هر نوع روغنی بیش از اندازه سلامت انسان را به خطر می‌اندازد. نباید جنجال‌سازی شود و به‌طور کلی همه مسائل زیر سوال برود. استفاده از پالم به‌طور طبیعی در مواردی چون شیر و ماست که موارد مصرف روزانه دارند در حجم بالا ممکن است برای افراد مشکل قلبی و عروقی ایجاد کند. به همین علت نیز استاندارد آن را در کشور ما ممنوع کرده است. اما باید در این زمینه اطلاع‌رسانی به مردم شود که محصولی که دارای روغن پالم است حتماً باید بر روی کالا درج شود تا مصرف‌کننده با آگاهی آن کالا را خریداری کند.