نوبل غیرواقعی

کمیته نوبل، جایزه اقتصاد خود در سال 2021 را به سه اقتصاددان اختصاص داد که بیش از سه دهه است در حوزه «روابط علّی» و روش‌های مشاهده‌ای کار می‌کنند. دیوید کارد، جاشوا انگریست و گویدو ایمبنز، که در دانشگاه‌های برکلی و ام‌آی‌تی استنفورد به تدریس و تحقیق مشغول هستند سال‌هاست مطالعات مختلفی در حوزه بازار کار و آموزش با تکیه بر روش بررسی واقعیت محقق نشده انجام داده‌اند و از این طریق روشنگری‌های زیادی درباره سیاست‌های مختلف مانند اثر حداقل دستمزد بر بیکاری یا اثر تحصیل بیشتر بر درآمد فرد در آینده انجام داده‌اند.

مطالعات پسینی روی سیاست‌های اجرا شده با استفاده از داده‌های موجود و آزمایش‌ها و روش‌های مشاهده‌ای، به سیاستگذار نشان داده است که هر آنچه به عرصه اجرا برده چه نتایجی در بر داشته است و اگر این سیاست اجرا نمی‌شد چه نتایجی به بار می‌آمد. مقایسه واقعیت محقق شده با واقعیت محقق نشده، چراغ راهنمای پرنوری برای سیاستگذار است که می‌تواند در اجرای مجدد یک سیاست یا تعمیم آن، ابتدا نقاط ضعفش را برطرف کند. 

مطالعات مشاهده‌ای اثر زیادی بر پربار بودن چرخه سیاستگذاری می‌گذارند و احتمالاً یکی از دلایل لنگ بودن این چرخه در اقتصاد ایران، فقدان چنین مطالعاتی است که نشان دهد برای مثال سیاستی مانند اعطای وام خوداشتغالی، بنگاه‌های زودبازده، مسکن مهر، جهش مسکن یا سیاست‌های پرشمار مشابهی که از سوی دولت‌های مختلف به اجرا درمی‌آید، چه مشکلاتی دارد و چه آثار منفی و نامطلوبی در کنار آثار مثبت بر جای گذاشته است. البته یکی از دلایل فقدان چنین مطالعاتی عدم اعتماد سیاستگذار به پژوهشگر و در دسترس نبودن داده‌ها و آمار است که به پوششی برای ناکارآمدی‌ها تبدیل شده است.