همه برای یکی

اجماع رهبران سیاسی و اقتصادی دنیا در کنار کارآفرینان، مدیران ارشد اجرایی، استادان دانشگاه و حامیان محیط زیست، حامیان مقابله با نابرابری و حامیان توسعه اقتصادی چه چیزی برای دنیا داشت؟ بین 22 تا 25 ژانویه 2019، مجمع جهانی اقتصاد (WEF) به رسم هرساله خود مجموعه‌ای از نشست‌ها را در داووس سوئیس برگزار کرد و به طیف وسیعی از مسائلی که در حوزه اقتصاد جای می‌گیرند پرداخته شد. مجموعه نشست‌ها و کنفرانس‌های مطبوعاتی با عناوینی همچون «حفاظت از سیاره زمین»، «انقلاب اجتماعی چهارم»، «استراتژی خلق شغل برای انقلاب صنعتی چهارم»، «معماری جدید همکاری مجازی»، «عصری جدید در آمریکای لاتین»، «قراردادی جدید برای طبیعت»، «نوع جدیدی از یادگیری»، «رسیدن به یک بازار واحد در آفریقا»، «رهبری آفریقا در فضای جدید جهانی»، «قدرت اقتصادی آمریکا»، «بازارهای خودکار»، «ساختن پل بین علم و جامعه»، «رهبری کسب‌وکار در انقلاب صنعتی چهارم»، «رهبری اقلیم»، «مبارزه با سرطان»، «چشم‌انداز بازارهای نوظهور»، «پایان دادن به برده‌داری مدرن»، «پایان دادن به بحران فساد»، «فرار از انقراض»، «اروپا بعد از برگزیت»، «تکامل تروریسم: چگونه جامعه نهادها با تروریسم وفق یافته‌اند؟»، «نوآوری‌های مالی برای سلامت جهانی»، «مرزهای جدید زنجیره‌های ارزی جهانی»، «مرزهای جدید زیرساخت‌های استراتژیک»، «اقتصاد جهانی در گذار»، «مهاجرت جهانی: مدیریت روندها، نه بحران»، «مدیریت داده‌ها در زندگی روزمره»، «چگونه قدرت با جهان در حال تغییر سازوار می‌شود؟»، «هویت در جهان دیجیتال»، «به سمت تاریکی: جرم جهانی‌شده»، «آیا در شروع جهانی‌سازی هستیم یا پایان آن؟»، «یادگیری در امروز برای شغل‌های آینده»، «تنهایی، یک اپیدمی؟»، «آزادی رسانه در بحران»، «سلامت روان مهم است»، «چشم‌انداز امنیت خاورمیانه»، «بیشتر از تولید ناخالص داخلی» و تعداد زیادی نشست و کنفرانس دیگر که با مراجعه به سایت مجمع جهانی اقتصاد به آدرس www.weforum.org و رفتن به بخش رخدادها (events) و انتخاب اجماع سالانه مجمع جهانی اقتصاد در داووس در سال 2019 می‌توانید هم خلاصه‌ای از این نشست‌ها را مطالعه کنید و هم فایل ویدئویی آنها را ببینید. در ادامه به شش درسی که داووس 2019 آموخت و همچنین مهم‌ترین دیدگاه‌های حاضران این اجماع می‌پردازیم. قابل ذکر است که مطالبی که در ادامه ارائه شده‌اند، تنها بخش کوچکی از مباحثی است که داووس 2019 برای علاقه‌مندان به اقتصاد دارد.

داووس 2019 و محیط زیست

گـــزارش ریســک جـهـانـی (The Global Risk Report) در سال 2019 نشان می‌دهد که بشر در مسیری قرار دارد که نتوانسته آن‌طور که باید با تغییرات اقلیمی مقابله کند و پاسخ مناسبی برای آن داشته باشد و به ویژه در پاسخ به بلایای طبیعی بسیار ضعیف عمل کرده است. همچنین این گزارش به زیبایی رابطه عمیق میان ریسک‌های محیطی را که جهان با آنها مواجه است با سلامت انسان، رشد اقتصادی و امنیت نشان می‌دهد. در اجتماع سالانه داووس، سر دیوید آتن‌بورو (Sir David Attenborough) به خاطر تلاش‌هایش در جهت حفظ محیط زیست جایزه دریافت کرد و در جریان آن یک سخنرانی پرشور در مورد نیاز به اقدام در حوزه تغییرات اقلیمی و وضعیت اقیانوس‌ها ایراد کرد. تغییرات اقلیمی و چالش‌های محیط ‌زیستی آنقدر اهمیت پیدا کرده است که کشورهای گروه بیست (G20) در نشست سال 2019 خود اعلام کردند اقدام در این حوزه، اولویت اصلی آنها در سال 2019 خواهد بود. شینزو آبه (Shinzo Abe) نخست‌وزیر ژاپن در نشست کشورهای گروه بیست در سال 2019 اذعان داشت که ژاپن از نفوذ خود در G20 استفاده خواهد کرد تا جهان به سمت تعهد به کاهش پلاستیک در اقیانوس‌ها گام بلندی بردارد. در نشستی که در داووس 2019 در مورد حمایت از سیاره زمین و محیط زیست و مقابله با تغییرات اقلیمی برگزار شد، شش چیز برجسته هستند:

1- افراد جوان برای حمایت از سیاره و آینده خود ایستاده‌اند.

شش نفر از حاضران در نشست سالانه عضو جامعه «گلوبال شیپرز» (Global Shapers) (شبکه‌ای از جوانان که همگی زیر 30 سال دارند و برای حفظ زمین تلاش می‌کنند) بودند. آکیرا ساکانو (Akira Sakano) مدیر ارشد اجرایی آکادمی پسماند صفر (Zero Waste Academy) در ژاپن در داووس 2019 اعلام کرد که نسل جوان نیاز نیست که کارهای روزانه خود را کنار بگذارند و در مورد اینکه آیا باید برای حفظ محیط زیست تلاش و اقدام کنند یا خیر فکر کنند، بلکه این کار به‌طور طبیعی به بخشی از کارهای روزانه آنها تبدیل شده است و برای نسل جوان، فکر کردن در مورد حفظ محیط زیست همچون نفس کشیدن است. این جوانان همراه با 21 سازمان دیگر یک کمپین جهانی را با عنوان صدای سیاره زمین و با هشتگ «VoiceForThePlanet#» تشکیل داده‌اند. این کمپین از مردم سراسر جهان می‌خواهد تا صدای خود را برای حفظ زمین بلند کنند و به رهبران کسب‌وکارها و دولت‌ها نشان دهند که حمایت شهروندان، مصرف‌کنندگان و کارمندان را برای افزایش سطح حمایت از اقیانوس‌ها و جنگل‌ها و مقابله با تغییرات اقلیمی دارند. گرتا تونبرگ (Greta Thunberg) به عنوان یک فعال 16ساله در این حوزه و به عنوان نمادی از نسل جوان در حمایت از سیاره زمین گفت: «من امید شما را نمی‌خواهم. من نمی‌خواهم که شما امیدوار باشید. من می‌خواهم که شما بترسید و طوری رفتار کنید که انگار خانه آتش گرفته است.»

2- درخواست‌های روشن و قوی برای دستورالعملی جدید

در جریان نشست به این موضوع اشاره شد که تغییرات اقلیمی (Climate Change) و گوناگونی زیستی (Biodiversity) دو روی یک سکه هستند. در حالی که تاکنون بیشتر توجهات جلب اقدامات اقلیمی بوده است، داووس 2019 بر نیاز به یک دستورالعمل جدید برای اقدام مکمل در حوزه طبیعت در کنار اقدام در حوزه اقلیم و اقیانوس‌ها تاکید داشت. پنل بین‌دولتی تغییرات اقلیمی (Intergovernmental Panel on Climate Change) در‌اکتــبر  2018 این خطر را متذکر شد که بشر تنها 12 سال دیگر می‌تواند گرمای جهانی (global warming) را زیر 5 /1 درجه سانتی‌گراد نگه دارد و مانع از یک فاجعه اقلیمی شود. در همان ماه،

   World Wild Life) WWF) گزارشی منتشر کرد که نشان داد فراوانی میانگین بیش از چهار هزار گونه در سراسر جهان از 1980 تا 2018 حدود 60 درصد کاهش پیدا کرده است. همچنین اقیانوس‌های ما 40 درصد سریع‌تر از چیزی که پیش از این فکر می‌کرده‌ایم در حال گرم شدن هستند و با 7 /12 میلیون تن پسماند پلاستیکی که انسان هرسال به آنها می‌ریزد دست و پنجه نرم می‌کند.

3- اقدام برای حفاظت از جنگل‌های بارانی آمازون

دولت پرو اعلام کرد که در حال پیوستن به پیمان جنگل‌های استوایی است. هدف از این پیمان، کاهش جنگل‌زدایی و حمایت از توسعه روستایی پایدار است. این اقدام پرو بسیار قابل توجه است چراکه این کشور 69 میلیون هکتار از جنگل‌های آمازون را دارد (بیشتر از نصف زمین‌های غیرجنگلی این کشور) و بعد از برزیل دومین کشوری است که بیشترین مساحت از جنگل‌های آمازون تحت سیطره‌اش است. پرو وارد پروژه‌هایی شده است که طی آنها، مقدار زیادی از جنگل‌زدایی کاهش خواهد یافت و با همکاری دولت این کشور، جامعه مدنی و بخش خصوصی، بیشتر از 50 درصد از گازهای گلخانه‌ای که توسط پرو به دلیل جنگل‌زدایی تولید و وارد جو می‌شوند کاهش می‌یابد.

4- پسماند الکترونیکی (E-waste)

در داووس 2019 اعلام شد که جهان، هرسال بیشتر از وزن تمام هواپیماهای تجاری که تاکنون در جهان ساخته شده‌اند، پسماند الکترونیکی (لوازم و قطعات الکترونیکی که دیگر از آنها استفاده نمی‌شود و دور ریخته می‌شوند) تولید می‌کند. به‌طور ویژه، آفریقا به یک سطل آشغال برای پسماندهای الکترونیکی تبدیل شده است. 10 شرکت بزرگ جهان برای حل این معضل، اقداماتی را برای کاهش پسماندهای الکترونیکی آغاز کرده‌اند به‌طوری که یکی از اقدامات آنها جمع‌آوری قطعات الکترونیکی تولیدشده از سوی خودشان و استفاده مجدد از آنهاست. یک نهاد فعال در حوزه حفاظت از محیط زیست که در سطح جهانی فعالیت می‌کند با نام سازمان محیط‌زیست جهانی یا GEF (Global Environment Facility) همچنین اعلام کرد در همکاری با دولت نیجریه، اداره محیط زیست سازمان ملل، شرکت‌های دل، اچ‌پی، مایکروسافت و فیلیپس، تلاش‌های خود برای کاهش پسماندهای الکترونیکی را افزایش خواهد داد. GEF تاکنون دو میلیون دلار برای این منظور سرمایه‌گذاری کرده است و شرکای آن در این طرح برنامه دارند تا 13 میلیون دلار دیگر را با تامین مالی از بخش خصوصی برای مبارزه با پسماند الکترونیکی اختصاص دهند.

5- نوآوری برای سیستم‌های غذایی

در داووس 2019، این بحث مطرح شد که جهان نیاز به تامین مالی و خط‌مشی‌های جدیدی برای نوآوری در سیستم غذایی دارد. به‌طور ویژه نوآوری با این هدف که روی انقلاب صنعتی چهارم متمرکز شود تا بتوان با چالش‌هایی همچون فقدان قابلیت ردگیری در زنجیره غذایی، تاثیرات محیط زیستی و امنیت غذایی مقابله کرد. نوآوری‌های مختلف در سیستم غذایی در حال ظهور هستند اما باید در مقیاس وسیع انجام شوند چراکه سیستم‌های غذایی حال حاضر مسوول تقریباً یک‌چهارم از گازهای گلخانه‌ای هستند. همچنین تقریباً یک‌سوم همه غذاهایی که در جهان تولید می‌شود، هدر می‌رود و با این حال، هنوز 800 میلیون نفر از مردم جهان گرفتار سوءتغذیه مداوم هستند.

6- اقدام اقلیمی - بخش عملی

در حالی که تعهدات اقلیمی و کمپین‌های مختلف سرخط خبرها را به خود اختصاص می‌دهند، اما به این تعهدات چندان عمل نمی‌شود و کمپین‌ها نیز نمی‌توانند آن‌طور که می‌خواهند و امید دارند با تغییرات اقلیمی مقابله کنند. از همین‌رو نیاز است تا به طریقی این تعهدات به اقدامات واقعی بدل و به فرآیندهایی تبدیل شوند که واقعاً صنایع مختلف را متحول کنند و مدل‌های عملیاتی را در تولید تغییر دهند. برای مثال گروهی از 50 مدیر ارشد اجرایی جهان که شرکت‌هایشان بیش از 3 /1 تریلیون دلار در سال درآمد خلق می‌کند و در 20 بخش اقتصادی در بیش از 150 کشور فعالیت می‌کنند، گرد هم آمدند تا به راه‌حلی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای برسند. از سال 2016 که این ملاقات انجام شد، گازهای گلخانه‌ای آزادشده در جو از سوی آنها 9 درصد کاهش یافته است. آنها قواعد حکمرانی اقلیم (climate governance) را به وجود آوردند تا هیات‌مدیره‌ای که تشکیل دادند بتواند با این قواعد تغییرات اقلیمی را از طریق تبدیل ریسک‌های اقلیمی به فرآیندهای کسب‌وکار مدیریت کند.

دیدگاه‌های مهم در داووس 2019

1- خردمندانه است که افرادی باهوش‌تر از خودتان را استخدام کنید.

جک ما (Jack Ma)، رئیس هلدینگ علی‌بابا (Alibaba) در داووس 2019 گفت: «خردمندانه است که افرادی باهوش‌تر از خودتان را استخدام کنید.» او اعلام کرد: «وقتی من افراد را استخدام می‌کنم، آنهایی را استخدام می‌کنم که از من باهوش‌تر هستند. کسانی که چهار یا پنج سال دیگر می‌توانند رئیس من باشند. من از افرادی که مثبت‌اندیش هستند و هرگز جا نمی‌زنند خوشم می‌آید.» جک ما می‌گوید بهترین افراد خوش‌بین هستند و شکایت نمی‌کنند و غر نمی‌زنند. جک ما در داووس 2019 اشاره داشت که او به این خاطر 20 سال در جهان شرکتی دوام آورده است که در زندگی قبلی‌اش یک معلم بوده است.  «شما همیشه می‌خواهید که دانش‌آموزانتان بهتر از شما باشند، مثلاً شهردار شوند نه اینکه به زندان بیفتند. قاعده شماره یک این است که به مردم کمک کنید بهتر از شما باشند.»

2- کارگران یقه‌جدید، آینده هستند.

مدیر ارشد اجرایی آی‌بی‌ام (IBM)، جینی رومتی (Ginni Rometty) در داووس 2019 می‌گوید مادامی‌که اتوماتیک شدن کارها ادامه دارد، شکاف مهارتی با سرعت عمیق‌تر می‌شود و ترس از دست دادن شغل و نداشتن امنیت شغلی نیز واقعی‌تر می‌شود. او می‌گوید: «وقتی از بحران مهارت‌ها حرف می‌زنیم، من واقعاً معتقد هستم که صددرصد شغل‌ها تغییر خواهد کرد.»

رومتی می‌خواهد توسعه یک مدل جدید از آموزش و یک مدل جدید از شغل را ببیند. به‌طوری که می‌گوید کارگران یقه‌جدید (new collar) آینده را می‌سازند نه کارگران یقه‌سفید (with collar) یا یقه‌آبی (blue collar). این بدان معناست که سرمایه‌گذاری در توسعه مهارت‌ها امری ضروری است. این همچنین به معنای خلاص شدن از وضعیتی است که در آن بر اساس تحصیلات دانشگاهی و تحصیلات عالی‌تر فرآیند استخدام صورت می‌گیرد. رومتی می‌گوید ما به عنوان یک شرکت می‌دانیم که اگر این مساله را حل نکنیم و اگر اکنون به فکر آموزش مهارت‌ها نباشیم و پلی نسازیم که مردم از طریق آن پل مهارت‌های جدید را کسب کنند، در آینده مضطرب خواهند شد.

3- سرمایه‌گذاری روی آموزش جوانان و بیکاران

وزیر کار فرانسه، موریل پنیکائود (Muriel Penicaud)، برنامه‌هایش را در داووس 2019 تشریح کرد. برنامه‌ای که هدف از آن مهارت پیدا کردن نیروی کار است. طبق این برنامه، قرار است سالانه 500 یورو به کارمندان پرداخت شود تا برنامه آموزشی دلخواه خود را انتخاب کنند. او در جریان نشستی که با عنوان «استراتژی خلق شغل برای انقلاب صنعتی چهارم» برگزار شد بیان کرد: «امروزه، دسترسی به سرمایه ساده‌تر از دسترسی به مهارت است.» او ادامه داد که: «بسیاری از شهروندان ما فکر می‌کنند قربانی جهانی‌سازی و تکنولوژی هستند. زمانی که شما پشت فرمان اتومبیل نیستید، تغییر همیشه یک تهدید است. شما باید پشت فرمان باشید و باید این توانایی را داشته باشید که آینده خود را انتخاب کنید.»

4- بازماندگان چالش‌های سلامت روان برای کسب‌وکار، خوب هستند.

سلامت روان، یکی از مباحثی بود که در داووس 2019 به آن پرداخته شد. بر این اساس که چگونه می‌توان محیط کاری را به مکانی تبدیل کرد که کارکنان احساس حمایت بیشتری کنند. جان فلینت (John Flint)، مدیر ارشد اجرایی شرکت HSBC که یک شرکت بریتانیایی‌الاصل فعال در حوزه خدمات مالی و بانکداری و هفتمین بانک بزرگ جهان و اولین بانک بزرگ در اروپاست گفت که بازماندگان چالش‌های سلامت روان، دارایی هستند. او در داووس 2019 و در جریان نشستی که با عنوان «سلامت روان مهم است» گفت: «آن دسته از افرادی که در مقابله با چالش‌های سلامت روان توانسته‌اند خودشان را پیدا کنند و به خودشان بیایند، اغلب افرادی انعطاف‌پذیر و باتدبیر هستند.» فلینت می‌خواهد بانک HSBC را به جایی تبدیل کند که کارکنانش بالاترین سطح سلامت را دارند.