نقشه راه جدید
غلامرضا طاهری از چگونگی تامین نیازهای فولادی صنعت می‌گوید
توسعه صنعت نفت و گاز از یک‌سو و گسترش سبد متنوع محصولات تولیدی برخی شرکت‌های معظم فولادی از سوی دیگر سبب شده تا تعاملی میان این دو شکل بگیرد که نه‌تنها منجر به رونق تولید داخلی شود، بلکه از ارزبری آن هم در شرایط سخت کنونی اقتصاد ایران جلوگیری کرده و اشتغال داخلی را نیز به نوعی تضمین کند.
توسعه صنعت نفت و گاز از یک‌سو و گسترش سبد متنوع محصولات تولیدی برخی شرکت‌های معظم فولادی از سوی دیگر سبب شده تا تعاملی میان این دو شکل بگیرد که نه‌تنها منجر به رونق تولید داخلی شود، بلکه از ارزبری آن هم در شرایط سخت کنونی اقتصاد ایران جلوگیری کرده و اشتغال داخلی را نیز به نوعی تضمین کند. حال فولاد مبارکه به وضعیتی رسیده است که نه‌تنها همچون سنوات گذشته نیازهای بنگاه‌های اقتصادی در صنایع پایین‌دستی این صنعت معدنی را برطرف می‌سازد، بلکه به سمت تنوع‌بخشی به سبد تولیدات خود پیش رفته و محصولاتی را برای تولید در دستور کار قرار داده است که در پیچیده‌ترین پروژه‌های صنعتی کشور یعنی صنایع نفت و گاز مورد استفاده قرار می‌گیرد. اکنون آن‌گونه که آمارهای رسمی این مجتمع معظم صنعتی می‌گوید، فولاد مبارکه هم‌راستا با استراتژی توسعه سبد کیفی محصولات و تولید با ارزش افزوده بالا، حضور موثرتر در صنعت نفت و گاز را هم به عنوان یک چشم‌انداز هدف‌گذاری کرده و ظرفیت تولید ورق‌های با ضخامت زیر سه میلی‌متر را هم در دستور کار قرار داده است که بر این اساس، ظرفیت تولید این ورق‌ها به میزان قابل توجهی رشد خواهد یافت. غلامرضا طاهری، مدیر برنامه‌ریزی و تحقیقات فروش شرکت فولاد مبارکه می‌گوید: در سال جاری اولین محصولات تختال API X60 سرویس گازترش ویژه تولید پلیت مورد نیاز لوله‌های پروژه خطوط انتقال نفت خام گوره-جاسک به صورت آزمایشی در فولاد مبارکه تولید شده و با گذراندن تست‌ها و آزمایش‌های دقیق، خواص مکانیکی و خوردگی، مورد تایید بازرسان وزارت نفت قرار گرفته است.
♦♦♦
فولاد مبارکه امروز به یکی از تولیدکنندگان سرآمد محصولات فولادی در کشور تبدیل شده و طیف متنوعی از محصولات را تولید می‌کند. در حال حاضر، علاوه بر پروژه‌هایی که به صورت روتین ظرف سال‌های گذشته در این مجتمع صنعتی اجرایی می‌شده و تولیداتی که این پروژه‌ها روانه بازار می‌کرده‌اند، تولید چه محصولات جدیدی به منظور متنوع‌سازی سبد عرضه محصولات تولیدی در این واحد صنعتی بزرگ در دستور کار قرار دارد؟
همان‌طور که می‌دانید، شرکت فولاد مبارکه اصفهان، یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای صنعتی کشور بعد از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی است که ماموریت خود را بر محور تولید محصولات فولادی تخت و تامین حداکثری نیاز صنایع پایین‌دستی کشور پایه‌گذاری کرده و در طول حدود 30 سال فعالیت پربار خود، این رسالت خطیر را از طریق پیاده‌سازی استراتژی‌های توسعه‌ای عینیت بخشیده و دنبال کرده است. در این راستا شاید بد نباشد مروری بر این آمار داشته باشیم که ظرفیت تولید سالانه فولاد مبارکه از 4 /2 میلیون تن به 2 /11 میلیون تن افزایش یافته و سیاستگذاری‌های هدفمند و منسجمی در دستور کار قرار دارد تا از طریق سرمایه‌گذاری‌های کلان و گسترده در طرح‌های متعدد فولادی، در بیش از پنج استان کشور شامل استان‌های خراسان، چهارمحال و بختیاری، یزد، هرمزگان و اصفهان، نقش محوری فولاد مبارکه در جهت تحقق تولید 55 میلیون‌تنی فولاد در سند چشم‌انداز و در افق 1404، به خوبی ایفا شود.
از سوی دیگر، آمارها حکایت از آن دارد که تنوع و گستردگی بسیار بالا و تعدد نیاز صنایع پایین‌دستی مصرف‌کننده محصولات فولادی تخت کشور که یکی از تولیدات شرکت فولاد مبارکه اصفهان است، سبب شده تا فولاد مبارکه در عین توجه به توسعه‌های کمی، توسعه‌های کیفی محصولات را نیز در اولویت‌های مربوط به سیاستگذاری‌های مرتبط با توسعه بازار خود قرار دهد. به بیان دیگر، نیاز مشتری و ذائقه بازار محصولات فولادی تخت است که شکل‌دهنده ترکیب کیفی و ابعادی محصولات فولاد مبارکه خواهد بود و بر این اساس هم، اجرای این سیاستگذاری‌ها در دستور کار قرار گرفته است تا بتوان زمینه را به نحوی فراهم کرد که نیاز بازار به بهترین شکل تامین شود.
نکته حائز اهمیتی که در این میان باید به آن توجه داشت آن است که مصرف‌کنندگان محصولات فولاد مبارکه را طیف وسیعی از صنایع تولیدی تخصصی نظیر نفت و گاز، خودروسازی، لوازم خانگی، لوله و پروفیل ساختمانی، انتقال آب و بسته‌بندی تشکیل می‌دهند که لازمه پاسخگویی به نیازهای متنوع آنها، نگاهی حرفه‌ای به بازار و انجام مطالعات تخصصی هدفمند در بخش‌های مختلف صنعتی کشور است که بر این اساس، فولاد مبارکه نیز با درک صحیح از این واقعیت و در راستای تامین این نیازها، در قالب ساختاری منسجم، سیستماتیک و هدفمند کار را پیش می‌برد و پروژه‌های مرتبط با دستیابی به این اهداف را طراحی، برنامه‌ریزی و عملیاتی می‌کند. به عبارت دیگر، در این ساختار، ضمن تحلیل روند تغییرات تقاضای بازار، حجم و ترکیب آن در افق‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برآورد و نیازها و انتظارات مشتریان در زمینه فعالیت‌های مختلف، مورد بررسی و ارزیابی دقیق کارشناسی قرار می‌گیرد و حتی‌الامکان تلاش می‌شود تا پس از حصول اطمینان کامل در ابعاد مختلف، کار را عملیاتی کرد. بر این اساس کار به نحوی در فولاد مبارکه کارسازی می‌شود که پس از بخش‌بندی بازار و تعیین بازارهای هدف متناسب با زمینه فعالیت مربوطه، ارزش پیشنهادی خاص هر صنعت برآورد و ارائه شده و بازخوردهای لازم به سازمان تصمیم‌گیر، منعکس می‌شود تا سیاستگذاری‌های مناسب فروش و تولید انجام پذیرفته و همچنین طراحی‌های صورت‌گرفته بر اساس توسعه ظرفیت‌ها نیز، برنامه‌ریزی و اجرا شود. این بخشی از پروسه تصمیم‌گیری در رابطه با اجرای طرح‌های توسعه‌ای در مجتمع صنعتی فولاد مبارکه است. این در حالی است که مروری بر فضای کاری تصمیم‌گیران در فولاد مبارکه نشان می‌دهد که تصمیم‌گیری در زمینه توسعه‌های کیفی و ابعادی محصولات تولیدی فولاد مبارکه مبتنی بر متدولوژی علمی خاصی صورت می‌پذیرد و در قالب نقشه راه تکنولوژی، به صورت نظام‌مند و سیستماتیک، راهبری می‌شود. بر این اساس نقشه راه فعالیت‌های فولاد مبارکه در چهار لایه، ترسیم و گام‌به‌گام دنبال خواهد شد.
این چهار لایه‌ای که بر اساس نقشه راه فعالیت‌های شرکت فولاد مبارکه طراحی شده، دقیقاً چه مواردی بوده و چه هدفی را دنبال می‌کنند؟
همان‌طور که در پاسخ سوال قبل هم عنوان کردم این لایه‌ها بخشی از نقشه راه فعالیت‌های فولاد مبارکه به شمار می‌روند که بر این اساس، لایه اول «بازار» در نظر گرفته شده است، بدین معنا که بر اساس تحلیل‌های صورت‌گرفته، باید به این پرسش‌ها پاسخ داده شود که فولاد مبارکه در چه بازارهایی، ارزش‌آفرینی بالاتری داشته و می‌تواند ورود کند. لایه دوم «محصول» است، به بیان دیگر فولاد مبارکه برای ورود به بازارهای منتخب چه محصولاتی باید تولید کند و برنامه‌ریزی برای تولید هر یک بر چه اساسی صورت می‌گیرد. لایه سوم «تکنولوژی» است، به این معنا که محصولات مورد نظر، به چه تکنولوژی‌هایی در سه سطح نرم‌افزار، سخت‌افزار و مغزافزار نیازمند هستند. اینجاست که پس از انجام مراحل فوق در لایه «چهارم»، باید مشخص شود که منابع مورد نیاز این تکنولوژی‌ها چیست و آیا این منابع در دو سطح مشهود نظیر منابع مالی و نامشهود نظیر دانش تقسیم‌بندی شده و ارزیابی میشوند و در نهایت بر اساس خروجی گام‌های فوق و انجام تحلیل‌های استراتژیک مربوطه، تصمیم‌گیری در زمینه پورتفوی محصولات آتی فولاد مبارکه صورت می‌پذیرد. بر اساس نقشه راه تکنولوژی فولاد مبارکه، حوزه‌های انتقال سیالات، ساختمان، مخازن تحت فشار، خودرو و لوازم خانگی، صنایع بسته‌بندی و صنایع پیشرفته حوزه‌های تمرکزی هستند که در این نقشه راه به آن پرداخته شده و بر اساس آن، تمامی محصولات آتی مورد نیاز این بخش‌ها، شناسایی و نیازمندی‌ها در چهار لایه مورد اشاره تعیین شده‌اند. در این میان، طرح توسعه نورد گرم 2 یکی از راهکارهایی است که با هدف پاسخگویی مناسب به نیازهای حال و آتی صنایع مختلف پایین‌دستی کشور به ویژه صنعت نفت و گاز و صنعت خودرو، در این نقشه پیشنهاد شده و فولاد مبارکه در حال عملیاتی کردن آن است.
در این میان حتماً توجه به نیازهای صنایع پایین‌دستی مهم به شمار می‌رود؛ آیا اولویت با ورود به عرصه‌های جدید تولید است یا اینکه تولیدات قبلی که به هر حال سرمایه‌گذاری‌های زیادی هم در مقاطعی از زمان برای آنها صورت گرفته است نیز همچنان با قدرت و قوت پیگیری میشوند؟
بدون شک باید به این نکته جدی توجه کرد که عامل اصلی استمرار حضور موثر و افزایش سهم بازار شرکت در بازارهای داخلی و صادراتی طی سال‌های گذشته، تمرکز همزمان بر هر دو حوزه بوده است، به این معنا که هم بتوان روند گذشته و تولیداتی را که به هر حال مشتریانی برای آنها در بازارهای داخلی و خارجی وجود دارد ادامه داد و ارتقا بخشید، هم اینکه به سمت تولید محصولات جدید و مورد تقاضا در سایر حلقه‌های زنجیره‌های پایین‌دستی حرکت کرد. به هر حال توجه به رویه فوق و حرکت در مسیر توسعه کمی و کیفی ظرفیت‌ها و متنوع‌سازی سبد محصولات با تمرکز بر تولید محصولات کیفی با ارزش افزوده بالا بوده است که با جدیت دنبال شده و فولاد مبارکه توانست بالاترین نرخ رشد ظرفیت‌های تولید فولاد در منطقه خاورمیانه طی سال‌های اخیر را به خود اختصاص دهد و با ترکیب بسیار متنوعی از محصولات فولادی تخت، در جایگاه یک صنعت مادر توانسته با تغذیه صنایع پایین‌دستی، نقش برجسته‌ای در شکوفایی صنایع پایین‌دستی کشور ایفا کند.
نکته حائز اهمیت حرکت جدید فولاد مبارکه به سمت تامین نیازهای مرتبط با صنایع نفت و گاز کشور است. به هر حال استفاده از محصولات تولیدی در این بخش از صنایع کشور، به‌طور قطع باید توام با تکنولوژی‌ها و دانش فنی روز دنیا باشد. دو سوال در اینجا مطرح است، چه ضرورتی از سوی فولاد مبارکه حس شد که به سمت تامین نیازهای صنایع نفت و گاز برود و دوم اینکه، چقدر این محصولات تولیدی با تکنولوژی و فناوری روز دنیا تطبیق دارند؟
نفت و گاز یکی از مهم‌ترین صنایع کشور به شمار می‌روند که محصولات فولادی مورد نیاز این صنعت در حوزه انتقال و ذخیره‌سازی، عمدتاً در طبقه‌بندی فولادهای کیفی قرار می‌گیرد و تولید آن هم نیازمند دانش فنی و تجهیزات خاصی است که تا پیش از ورود مجتمع صنعتی فولاد مبارکه به این حوزه، به دلیل فقدان دانش فنی و کمبود تجهیزات فنی تولید آنها در کشور، مواد اولیه از طریق واردات تامین می‌شده است. در این میان فولاد مبارکه با عنایت به این موضوع و با اتکا به دیدگاه‌های مبتنی بر رویکرد پیش‌نگر به بازار، هم‌راستا با استراتژی توسعه سبد کیفی محصولات و تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، از چند سال گذشته حضور موثرتر در صنعت نفت و گاز کشور را هدف‌گذاری و تلاش کرده تا با انجام سرمایه‌گذاری‌های گسترده و نصب تجهیزات جدید نظیرRH-TOP، سولفورزدایی و کسب دانش فنی مورد نیاز، بتواند کار را پیش برد؛ بر این اساس، در حال حاضر مجتمع صنعتی فولاد مبارکه به توانمندی تولید انواع تختال و کلاف گرم فولادی مورد نیاز خطوط انتقال نفت و گاز، بر اساس استاندارد API درگریدهای x70- x65- x60 که مورد نیاز برای سرویس‌های تولید گازترش و همچنین شیرین است، نائل شده است.
به علاوه، در جهت عملیاتی شدن و کاربردی کردن توانمندی‌های حاصله نیز تلاش شده تا از طریق برگزاری جلسات مستمر و متعدد در سطوح مختلف کارشناسی و مدیریتی با زیرمجموعه‌های تخصصی وزارت نفت از جمله شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) و نیز شرکت مهندسی و ساختمان نفت، قابلیت‌ها و توانمندی‌های جدید خود را با خواسته‌ها و انتظارات صنعت نفت و گاز کشور تطبیق داده و همچنین از طریق تعامل موثر با شرکت فولاد اکسین به عنوان تولیدکننده ورق عریض در کشور و شرکت لوله‌سازی اهواز، کل فرآیند به‌طور یکپارچه، نظارت، کنترل و پایش می‌شود و بر این اساس، تمامی عوامل درگیر در مراحل مختلف، نسبت به عملکرد خود پاسخگو هستند.
آخرین وضعیت تولید به چه صورتی است و کار تا کجا پیش رفته است؟
کارنامه تولید شرکت فولاد مبارکه نشانگر آن است که در سال جاری، اولین محصولات تختال API X60 سرویس گازترش ویژه تولید پلیت مورد نیاز لوله‌های پروژه خطوط انتقال نفت خام گوره-جاسک، به صورت آزمایشی در فولاد مبارکه تولید شد و در فولاد اکسین به پلیت تبدیل شد و در نهایت در لوله‌سازی اهواز به لوله تبدیل شد؛ ضمن اینکه آزمایش‌های مرتبط با این تولیدات با گذراندن تست‌ها و آزمایش‌های دقیق مرتبط با خواص مکانیکی و خوردگی، مورد تایید بازرسان وزارت نفت قرار گرفته است که این امر، نویدبخش خودکفایی کامل کشور در زمینه زنجیره کامل تولید لوله‌های فولادی خطوط انتقال نفت و گاز کشور است.
علاوه بر این، فولاد مبارکه با تحلیل نیازهای آتی صنعت نفت و گاز کشور و تدوین نقشه راه تکنولوژی خود، گرید API80 را که هنوز در پروژه‌های نفت و گاز کشور استفاده‌نشده نیز در پورتفوی محصولات خود دیده و منابع و تکنولوژی‌های مورد نیاز را تعیین کرده و در برنامه بلندمدت خود در دستور کار قرار داده است.
نکته حائز اهمیت آن است که فولاد مبارکه به جنبه‌های مختلف کار کاملاً اشراف داشته و هدف‌گذاری‌های دقیقی در این رابطه انجام داده است؛ به نحوی که یکی دیگر از حوزه‌هایی که فولاد مبارکه در جهت پاسخگویی حداکثری به نیاز آن، گام‌های موثری برداشته، صنعت لوله و پروفیل کشور است. در این راستا، ظرفیت تولید ورق‌های دارای ضخامت زیر سه میلی‌متر در کشور، با اجرایی شدن طرح‌های توسعه و افزایش ظرفیت تولید ناحیه سبا فولاد مبارکه به بیش از 6 /1 میلیون تن، به میزان قابل توجهی رشد یافته و امکان پاسخگویی کامل به نیاز ورق‌های فولادی ضخامت زیر سه میلی‌متر، هم‌اکنون در کشور فراهم شده است و جای هیچ‌گونه نگرانی نیست؛ این امر در حالی صورت گرفته که تا چند سال پیش، بازار محصولات مذکور در انحصار واردات بوده و حجم کلانی از منابع ارزی کشور مصروف واردات این کالاها می‌شده است؛ اما هم‌اکنون، اقدامات صورت‌گرفته در مجتمع صنعتی فولاد مبارکه به همراه اتخاذ تدابیر حمایتی از سوی این مجموعه معظم به منظور افزایش توان مالی تولیدکنندگان لوله و پروفیل سبب شده تا صنعت لوله و پروفیل کشور نگرانی بابت تامین ورق‌های ضخامت زیر سه میلی‌متر مورد نیاز خود نداشته باشد.
از سوی دیگر، فولاد مبارکه همواره نگاه ویژه‌ای به صنعت خودرو کشور داشته و خودروسازان، نقشی فراتر از مشتری را برای آن ایفا کرده‌اند به‌گونه‌ای که فولاد مبارکه با خودروسازان به عنوان شرکای استراتژیک کسب‌وکار، همواره تعاملات موثر، گسترده و سازنده‌ای برقرار کرده و برنامه‌های بلندمدت توسعه تولیدات محصولات سرد و گالوانیزه فولاد مبارکه نیز هم‌راستا با نیاز آنها، هدف‌گذاری و عملیاتی شده است.
آیا آمار عملکردی از این حجم از پروژه‌هایی که به صورت مشترک میان خودروسازان و مجتمع صنعتی فولاد مبارکه به مرحله اجرایی رسیده دارید؟ دقیقاً برنامه مشخص شما در این رابطه چیست؟
حجم همکاری‌ها طی سال‌های گذشته به گونه‌ای بوده که بیش از 70 درصد محصولات سرد تولیدی مورد نیاز صنعت خودرو، از سوی فولاد مبارکه به دو خودروساز بزرگ کشور و قطعه‌سازان زیرمجموعه آنها اختصاص یافته و همواره تلاش شده تا در چارچوب توانمندی‌ها، تقاضای این بخش به‌طور کامل پوشش داده شود. به علاوه اینکه بسیاری از محصولات ویژه‌ای که توان تولید آن در داخل وجود نداشته و نمونه آن نیز، انواع ورق‌های رویه و همچنین فولادهای DP و سایر فولادهای خاص صنعت خودرو که از محل واردات تامین می‌شده است، نیز از طریق هدف‌گذاری‌های توسعه‌ای فولاد مبارکه، در سیکل تولید انبوه قرار گرفته و به‌طور پیوسته نیز، این تعاملات در قالب فعالیت‌های مشترک ادامه دارد. همچنین در زمینه تامین نیازهای آتی خودروسازان نیز، بالاترین حجم پورتفوی محصولات جدید در نقشه راه تکنولوژی فولاد مبارکه مربوط به این بخش از صنایع پایین‌دستی است؛ به نحوی که گریدهای متنوعی از ورق‌های فولادی گرم، سرد و گالوانیزه از قبیل انواع ورق‌های میکروآلیاژی استحکام بالا، IF، BH، کشش عمیق نیز در نقشه راه تکنولوژی فولاد مبارکه تعیین شده‌اند که هم‌راستا با تکنولوژی روز جهانی، مورد مصرف خودروسازها در آینده نزدیک یا بلندمدت‌تر خواهند بود. به هر حال، اقدامات فولاد مبارکه طی 10 سال گذشته در جهت توسعه ظرفیت‌ها سبب شده تا سهم 39درصدی واردات در تامین تقاضای بازار محصولات فولادی تخت کشور، به میزان قابل توجهی کاهش یابد و در حال حاضر، کمتر از 10 درصد نیاز کشور از محل واردات تامین می‌شود.
