سایه فراخ استانداردسازی

صنعت فولاد ایران در شرایط کنونی عمر فعالیت چنددهه‌ای خود، اکنون گام‌های جدیدی را در راستای استانداردسازی برداشته و فولاد مبارکه به عنوان یکی از شرکت‌های معظم و اثرگذار در این صنعت مهم و استراتژیک کشور، تلاش کرده تا یک مدل را از مدل‌های ارزیابی انطباق کیفی صنعت فولاد به نام «سی‌آی مارکینگ» (CI-MARKING) در سطح ملی طراحی کند. مقدمات طراحی این استاندارد اثرگذار از سوی این مجموعه با همکاری سازمان ملی استاندارد و انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران صورت گرفته و البته حامی این پروژه نیز فولاد مبارکه بوده است.

نقشی که برای این مدل ارزیابی انطباق در صنعت فولاد بر مبنای این پروژه در نظر گرفته شده، حرکت به سمت استانداردسازی و ارتقای کیفیت محصولات فولادی است. به عبارت دیگر، یکی از ویژگی‌های این مدل آن است که اولاً این مدل، از یک الگوی اروپایی با نام CE الگوبرداری شده است؛ ولی عیناً مثل آن نیست و محدوده کاربرد وسیع‌تری را ترسیم کرده است؛ به نحوی که یکی از نقاط تمایز این مدل با نمونه مشابه اروپایی خود آن است که محصولات نیمه‌تمام یا نیمه‌نهایی مثل شمش و تختال را هم شامل می‌شود و این یک ویژگی بسیار مهم برای این مدل به شمار رفته و باعث می‌شود شرایطی فراهم شود تا حقوق و سلامت مصرف‌کنندگان محصولات فولادی در کشور تامین شود.

سوال مهم در رابطه با اجرای این پروژه آن است که چرا فولاد مبارکه و مجموعه صنعت فولاد کشور به سراغ بهره‌گیری از چنین مدلی در صنعت رفته‌اند که باید در پاسخ به این پرسش گفت انگیزه اینکه چرا ما به دنبال این مدل رفتیم، آن است که با بررسی‌های انجام‌شده در الگوهای بین‌المللی، مشاهده شد که یکسری از محصولات فولادی به‌خصوص در بخش فولادهای ساختمانی که از سوی برخی تولیدکنندگان داخلی در داخل کشور تولید شده یا به کشور وارد می‌شوند، به دلیل کیفیت بسیار پایینی که دارند، در مقابل تکانه‌ها دوام بسیار کمی دارند و بر همین اساس است که اگر پرونده ساختمان‌ها در وقوع زلزله‌های اخیر کشور بررسی شود، مشاهده می‌شود که نرخ تخریب ساختمان‌ها و به‌خصوص سازه‌های فولادی بسیار بالا بوده است. بررسی‌های بیشتر در ‌چنین حوادثی به خوبی نشان می‌دهد که دلیل وقوع این حوادث و ریزش‌ها، کیفیت پایین سازه‌های فولادی بوده است و اکنون به دلیل همین نقیصه‌ای که وجود دارد، مجموعه صنعت فولاد کشور با محوریت شرکت فولاد مبارکه، تلاش دارند تا این خلأ را رفع کنند؛ چراکه سازه‌هایی که در کشور در حال حاضر استفاده می‌شوند، به اندازه کافی مقاوم نیستند و به همین دلیل نیاز به روش‌های جدید و پیشرفته‌تری وجود دارد تا بتوان ایمن‌سازی لازم را انجام داد. به همین خاطر فولاد مبارکه پیش‌قدم شده و از این پروژه حمایت کرده است.

به عبارت دیگر، این پروژه با همکاری سازمان ملی استاندارد به عنوان سیاستگذار حوزه استانداردسازی در حوزه‌های مختلف تعریف شده است و ظرف هفته گذشته نیز، سمینار آموزشی برای تربیت ممیزهایی در این زمینه، در جزیره کیش برگزار شد و گام‌های نخستین در رابطه با آموزش‌های لازم در این حوزه، برداشته شده است؛ در واقع، هدف اصلی این است که تعدادی ممیز تربیت کنیم و آنها بتوانند تحت نظارت یک ارزیاب اسپانیایی، این فرآیند را در داخل کشور انجام دهند. بر این اساس اولین مجموعه‌ای که قرار است این مدل را پیاده‌سازی کند، شرکت فولاد مبارکه اصفهان است و در فازهای بعدی نیز، این استانداردها در مجموعه شرکت فولاد هرمزگان و در مرحله بعد نیز در ذوب‌آهن اصفهان پیاده‌سازی خواهد شد.

در این میان اهمیت استانداردسازی در صنعت فولاد از آنجا بیشتر از قبل می‌شود که طبق آمارهای رسمی وزارت صنعت، معدن و تجارت، ایران هدفگذاری‌های عمده‌ای را در حوزه صادرات فولاد انجام داده است؛ اما به همان میزان که صادرات و کیفیت محصولات صادراتی حائز اهمیت است، کیفیت محصولات تولید داخلی نیز از اهمیت برخوردار است. البته در مورد محصولات صادراتی کشور، مقداری موضوع متفاوت است و شرکت‌های تولیدکننده، محصولات منطبق بر استانداردهای خارجی ارائه می‌دهند؛ چراکه تولیدکنندگان ایرانی باید استانداردهای کشورهای هدف صادراتی را در مورد بازارهای صادراتی رعایت ‌کنند؛ اما اکنون چالش اصلی ما بر روی کیفیت فولاد مصرف داخلی است؛ اگرچه استانداردسازی در این حوزه، باعث ارتقای کیفیت محصولات صادراتی نیز می‌شود و وقتی که تولیدکنندگان ارتقای کیفیت دهند، به صورت خودکار محصولات صادراتی نیز ارتقای کیفیت می‌یابند؛ ولی نکته حائز اهمیت در شرایط کنونی، مشکلی است که در سازه‌های فولادی کشور وجود دارد که این مشکلات کیفی در محصولات صادراتی ما وجود ندارد؛ بلکه مختص محصولات تولید داخلی است. علت هم این است که محصولاتی که وارد کشور می‌شوند، رعایت استانداردهای حداقلی را هم بعضاً ندارند؛ در حالی که برخی محصولات فولادی ایران حتی به‌رغم کیفیت بسیار مطلوب، اما به دلیل عدم رعایت استانداردهای خاص برخی کشورهای دنیا، اجازه ورود به بازارها را نمی‌یابند، در حالی که در بازارهای ما کاملاً به روی واردکنندگان خارجی باز است و این خود یک مشکل بزرگ است. شرکت فولاد مبارکه نیز به خوبی این استانداردها را رعایت می‌کند و صادرات این شرکت کاملاً بر اساس استانداردهای روز دنیاست؛ اما در مورد محصولات وارداتی این‌چنین نیست.

در این میان، معاون سازمان ملی استاندارد ایران به نمایندگی از رئیس سازمان ملی استاندارد در جلسات تدوین این استاندارد حضور دارد و بر روند کار نظارت می‌کند؛ چراکه تدوین این استاندارد برای سازمان ملی استاندارد نیز کاملاً حائز اهمیت است و تاکید دارند که حتماً این مدل در صنعت فولاد کشور اجرایی شود و بعد از صنعت فولاد، به سایر بخش‌های دیگر صنعت نیز تعمیم داده شود. فولاد مبارکه نیز تمام‌قد از این پروژه حمایت کرده و این کار را استارت زده و در آینده نیز تعمیم خواهد داد.

به عبارت دیگر، نحوه اجرای این استاندارد به این صورت است که ما در این مرحله، نزدیک به دو تا سه سال است که طراحی این مدل را آغاز کرده و سیستم را با تیمی از خبرگان این عرصه، در قالب پروژه، طراحی کرده و برای اجرای آن، نمونه‌های مشابه خارجی را نیز بررسی کرده‌ایم تا بتوانیم یک مدل بومی ارائه دهیم؛ اگرچه الگوبرداری آن از استاندارد اروپایی صورت گرفته است؛ ولی الزامات و نیازهای کشور و منطقه نیز در آن در نظر گرفته شده و مدل بومی و ایرانی‌شده آن استخراج و ایجاد شده است. خوشبختانه سازمان ملی استاندارد نیز آن را تایید کرده و بعد از دوره آموزشی، در چند واحد نمونه به صورت پایلوت آن را پیاده‌سازی خواهیم کرد تا اگر ایرادی داشت، اصلاحات را بر اساس نتایج بررسی‌ها، انجام دهیم. بعد از این مراحل، سازمان ملی استاندارد اجرای این استاندارد را اجباری خواهد کرد.

شرکت فولاد مبارکه در این حوزه البته هزینه‌هایی انجام داده که ما آن را به دیده سرمایه‌گذاری‌ها می‌نگریم، چراکه در نتیجه، بنایی ایجاد می‌شود که به کمک اقتصاد ملی خواهد آمد؛ به هر حال فولاد مبارکه پیش‌قدم شده است؛ چراکه چنین کارهایی را در دنیا، سازمان‌های موفق و پیشتاز انجام می‌دهند و شرکت فولاد مبارکه نیز برای اجرای رسالت اجتماعی خود، به منظور حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و برای ارتقای کیفیت محصولات در کشور، این پروژه را به صورت داوطلبانه بدون الزام و اجبار، تعریف کرده و اگرچه ممکن است در ابتدا هزینه‌هایی را متقبل شود، اما یک نوع سرمایه‌گذاری را صورت می‌دهد و سازوکارها و سیستم‌هایی را ایجاد می‌کند که در نهایت، تولید فولاد را سودده‌تر می‌کند و جلوی واردات محصولات نامرغوب خارجی را می‌گیرد. در چنین شرایطی است که عملاً رقابت‌پذیری تولیدکننده داخلی بالا می‌رود. به هر حال اگر این مدل اجرایی شود، هیچ محصول بدون کیفیتی اجازه واردات به کشور نخواهد داشت.

همان‌طور که اشاره کردم، این طرح با حمایت سازمان ملی استاندارد انجام شده و شرکت فولاد مبارکه حامی اصلی آن بوده و از سال آینده برای کل محصولات فولادی از جمله شمش و تختال عملیاتی و اجباری می‌شود؛ به‌خصوص اینکه داشتن استاندارد به تنهایی کافی نیست و باید مدل ارزیابی کیفی نیز طراحی شود.